Το ταξίδι του στο διάστημα διάρκειας 108 λεπτών τον έκανε τον πρώτο άνθρωπο που μπήκε σε τροχιά γύρω από τη Γη και έναν από τους μεγαλύτερους ήρωες του 20ου αιώνα. Χάρη σε εκείνον ξεκίνησε ουσιαστικά η διαστημική εποχή της ανθρωπότητας, όταν ξεφύγαμε επιτέλους από τους μύθους και τους θρύλους της άπειρης μαύρης θάλασσας και αρχίσαμε να φανταζόμαστε το μέλλον μας στα άστρα. Και όμως, αυτό το ταξίδι, παραλίγο να μην γίνει ποτέ.
Απόρρητα έγγραφα που δημοσιεύτηκαν από τη ρωσική διαστημική υπηρεσία το 2011, έδειξαν πως οι σοβιετικοί αξιωματούχοι ήταν πολύ σκεπτικοί για το αν θα έπρεπε να πραγματοποιηθεί το ταξίδι με βάση δεδομένα που παρουσιάστηκαν. Τα έγγραφα δείχνουν ότι λίγο πριν την απογείωση, ανακαλύφθηκε ένα ρήγμα στην καταπακτή του διαστημικού σκάφους Vostok του Γκαγκάριν. Οι μηχανικοί που εργάζονταν με μεγάλη ταχύτητα αναγκάστηκαν να χαλαρώσουν 32 βίδες και να αφαιρέσουν την καταπακτή για να επιδιορθώσουν έναν ελαττωματικό αισθητήρα, ο οποίος θα έδειχνε εάν είχε επιτευχθεί στεγανοποίηση.
Εκτός από το παραπάνω, τα έγγραφα αποκαλύπτουν επίσης ότι μια μέρα πριν από την πτήση, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι το συνδυασμένο βάρος του Γκαγκάριν, της διαστημικής στολής του αλλά και του καθίσματος του, ήταν 13,6 κιλά πάνω από το αποδεκτό. Σε μια προσπάθεια να μειώσουν το βάρος, οι μηχανικοί αφαίρεσαν μέρος του εσωτερικού του Vostok, αλλά στη βιασύνη τους αποσύνδεσαν δύο μετρητές, έναν για την πίεση και έναν για τη θερμοκρασία. Με τη σειρά του, αυτό προκάλεσε βραχυκύκλωμα, το οποίο οι ειδικοί προσπάθησαν να επιδιορθώσουν κατά τη διάρκεια της νύχτας. Σε μια επιστολή που έστειλε στην οικογένειά του δύο ημέρες πριν από την πτήση -σε περίπτωση που πέθαινε- ο 27χρονος τότε Γκαγκάριν παραδέχτηκε ότι δεν μπορούσε να αποκλειστεί ένα πιθανό ατύχημα. «Πιστεύω απόλυτα στον τεχνικό εξοπλισμό», είπε, «αλλά ακόμη και σε επίπεδο έδαφος μερικές φορές κάποιος πέφτει και σπάει τον λαιμό του». Tο σκάφος του Γκαγκάριν εκτινάχθηκε στα 203 μίλια αντί για 143 μίλια, επειδή ένας κινητήρας απέτυχε να σβήσει. Επίσης, ο αστροναύτης δεν μπορούσε να γράψει στο ημερολόγιό του επειδή το μολύβι του έπλεε στη μηδενική βαρύτητα και δεν μπορούσε να το βρει.
Η είδηση της προσγείωσης του κοσμοναύτη μεταδόθηκε σε όλο τον κόσμο και γρήγορα έγινε παγκόσμια διασημότητα, απολαμβάνοντας μια ενθουσιώδη υποδοχή όταν επισκέφθηκε τη Βρετανία το 1961. Πέθανε σε μυστηριώδεις συνθήκες σε αεροπορικό δυστύχημα το 1968.
Το πιο σημαντικό όμως είναι το κληροδότημα αυτού του ταξιδιού. Ο Γκαγκάριν δεν έκανε απλά την πρώτη ανθρώπινη διαστημική αποστολή. Το όνομα του συνδέθηκε με την επίτευξη του αδύνατου. Με όλα όσα φανταζόντουσαν για αιώνες ολόκληρους οι άνθρωποι και τα μετέπειτα προγράμματα που έγιναν σε Αμερική και Ρωσία, συνέβησαν επειδή ο ίδιος υπήρξε έμπνευση. Στο πρόσφατο παιχνίδι επιστημονικής φαντασίας Starfield, υπήρξε πλανήτης στον οποίο έδωσαν το όνομά του όπως ακριβώς περιμένουμε να γίνει και στην αληθινή ζωή όταν ξεκινήσουν τα ταξίδια στο σύμπαν.
Ένας εναντίον του απείρου που κατέληξε νικητής, για να νικήσει η ανθρωπότητα.
