Οι πανδημίες έχουν το θλιβερό προνόμιο να είναι καταστάσεις που υπερβαίνουν τη φύση του ιατρικού φαινομένου. Οι πολυποίκιλες διαστάσεις που λαμβάνει στον κοινωνικό ιστό την καθιστά ταυτόχρονα κι ένα μείζον κοινωνικό φαινόμενο. Αυτό δίνει ένα διττό χαρακτήρα σε μία πανδημία ο οποίος αφορά και το τέλος της.
Έτσι έχουμε από τη μία το ιατρικό τέλος μιας πανδημίας και το λεγόμενο κοινωνικό της τέλος τα οποία δεν ταυτίζονται πάντα χρονικά. Με τον όρο ιατρικό τέλος εννοούμε ότι τα κρούσματα είναι τόσο λίγα που δεν υπάρχει κίνδυνος μετάδοσης της ασθένειας από αυτά και ο πληθυσμός είναι προστατευμένος επειδή είναι εμβολιασμένος κι έχει επιτευχθεί η ανοσία αγέλης. Το κοινωνικό τέλος, από την άλλη, είναι η χρονική στιγμή όπου η κοινή γνώμη δεν ζει με τον φόβο της ασθένειας.
Αυτό μπορεί να σημαίνει δύο πράγματα, άσχετα με την πορεία του ιατρικού τέλους της πανδημίας. Υπάρχει το ενδεχόμενο να έχει αφήσει τετοιο κοινωνικό αντίκτυπο μιας πανδημία όπου οι άνθρωποι να συνεχίσουν να ζουν με τον φόβο της λοίμωξης ακόμα και μετά το ιατρικό τέλος της πανδημίας. Ειδικά σε πυκνοκατοικημένες περιοχές και σε όσους έχασαν κάποιο κοντινό τους πρόσωπο.
Αντιδιαμετρικά υπάρχει το ενδεχόμενο του κοινωνικού τέλους να προηγείται του ιατρικού και αυτό είναι πιο επικίνδυνο. Είναι η χρονική στιγμή όπου η κοινή γνώμη έχει κουραστεί από τα περιοριστικά μέτρα της καραντίνας και του lockdown. Η κοινωνία γνωρίζει τους κινδύνους, αλλά επιστρέφει σε κανονικούς ρυθμούς καθημερινών δραστηριοτήτων. Έχουν πια συνηθίσει να ζουν με τον κίνδυνο και είναι διατεθειμένοι να ρισκάρουν παραβιάζοντας υγειονομικά πρωτόκολλα.
Στο παρελθόν ήταν πιο συνηθισμένη η πρώτη, όπως ακριβώς συνέβη με την ευλογιά ή την βουβωνική πανώλη όπου ο φόβος ακολούθησε για χρόνια και μετά τον αφανισμό των δύο αυτών πανδημιών. Στην περίπτωση της COVID-19 όμως, οι επιστήμονες φοβούνται ότι το κοινωνικό τέλος μπορεί να προηγηθεί.
Έτσι έγινε και με την ισπανική γρίπη, το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου έδωσε το έναυσμα για ξέφρενους πανηγυρισμούς ενώ η πανδημία συνέχιζε να σκοτώνει αθόρυβα χιλιάδες ανθρώπους σε ολόκληρο τον πλανήτη. Η κούραση είναι ήδη ορατή και οι ψυχολόγοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για φαινόμενα χαλάρωσης και κοινωνικής ανυπακοής σε περιοριστικά μέτρα.
