Συναντάς φίλο που έχεις να δεις χρόνια. «Πώς πας; Η οικογένεια;» Βλέπεις αμήχανο χαμόγελο. «Ε, δεν είμαστε και στα καλύτερά μας…». Μιλάς με φίλο στο τηλέφωνο για δουλειά και λίγο πριν κλείσεις ρωτάς «τι κάνει η φαμίλια;» Παύση… «Ε, ετοιμάζομαι να ακολουθήσω το δρόμο το δικό σου… Χωρίζουμε…». Και κάτι διαλύεται μέσα σου, οικογένειες που στο μυαλό σου τις είχες «μπετό», ζευγάρια απόλυτα δεμένα, απόλυτα συμβατά, «στις χαρές και τις λύπες μαζί», με κοινή διαδρομή χρόνων, με αγάπη, με παιδιά, με στεγαστικά δάνεια, με κοινές αγωνίες – κι όμως, χωρίζουν. Κι αυτοί…
Μου έτυχαν και τα δυο αυτά την ίδια ημέρα. Είχα καιρό να μιλήσω με φίλους που χωρίζουν – αλλά μήπως και ξέρεις τελικά τι γίνεται μέσα στο κάθε σπίτι; Άνθρωποι που μένουν μαζί κι όμως είναι χώρια, που απλά συγκατοικούν, που απλά μοιράζονται λογαριασμούς και χρέη. Που δεν χωρίζουν για χάρη των παιδιών. Που μανουριάζουν ή τσακώνονται ή προσπαθούν να το αποφεύγουν όταν τα παιδιά είναι εκεί γύρω. Που ανέχονται ο ένας τα «νυχτοπερπατήματα» του άλλου. Που δεν μιλάνε, αλλά «γαβγίζουν» ο ένας στον άλλον – είναι ζωή αυτή; Όχι, δεν είναι. Και κανένα παιδί στην πραγματικότητα δεν θα είναι ποτέ χαρούμενο με δυο δυστυχισμένους γονείς που μένουν μαζί «επειδή πρέπει» - αντιθέτως έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να ευτυχήσουν τα παιδιά, αν πρώτα είναι ευτυχισμένοι και χαρούμενοι οι γονείς. Ακόμα κι αν σημαίνει ότι πρέπει να συνεχίσουν χωριστούς δρόμους…
Διαβάζω τις στατιστικές...
Ένας στους δυο γάμους – λέει , οδηγείται σε διαζύγιο. Φοβάμαι ότι τα πράγματα πλέον είναι πολύ πιο ζόρικα: είμαι σχεδόν πεπεισμένος ότι το ποσοστό διαζυγίων έχω αυξηθεί και εντελώς σίγουρος, ότι ένα αρκετά σεβαστό μέρος του 40% ή 50% που δεν χωρίζει, είναι δυστυχισμένο και απλά δεν παίρνει απόφαση να χωρίσει και τυπικά – ουσιαστικά, έχει χωρίσει, δεν υπάρχει σεξ, δεν υπάρχει συντροφικότητα ή στήριξη, ούτε καν μια καλή κουβέντα. Το να παντρευτείς σήμερα, μοιάζει πράξη καταδικασμένη σε αποτυχία. Κι όμως, υπάρχουν τόσο καλές προθέσεις και τόσα όνειρα και τόσα εκατομμύρια «για πάντα μαζί» εκείνες τις στιγμές…
Δεν ξέρω ποιος είναι ο ορισμός της «τέλειας οικογένειας» - οι γονείς μου ήταν μαζί και αγαπημένοι μέχρι τα τελευταία τους, αλλά στην πραγματικότητα εγώ κι η αδελφή μου γνωρίζαμε όσα μας επέτρεπαν να γνωρίζουμε. Ήταν ευτυχισμένοι; Ήταν «γεμάτοι»; Πέρασαν ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής τους γεμάτο συμβιβασμούς; Ήθελαν να κάνουν πράγματα που δεν έκαναν, παγιδευμένοι σε «κοινωνικές συμβάσεις» και «τι θα πει η γειτονιά;» Δεν ξέρω, αλλά τουλάχιστον οι εικόνες και παραστάσεις που είχα μεγαλώνοντας, ήταν μιας οικογένειας ισορροπημένης, αγαπημένης και έτοιμης να σταθεί ο ένας στον άλλο. Παρόλα αυτά όμως εγώ δεν κατάφερα να έχω την ίδια «επιτυχία» και μακροημέρευση στο δικό μου γάμο. Άρα δεν έχει να κάνει με το τι βλέπεις στο σπίτι σου και πώς μεγαλώνεις, αλλά με το πώς θα τα φέρει η ζωή. Και πόσους συμβιβασμούς είσαι έτοιμος να κάνεις.
«Πώς το έκαναν ρε φίλε οι γονείς μας και δεν χώριζαν;»
Ρώτησα τον έναν φίλο που μου μετέφερε τα δυσάρεστα μαντάτα. – «Συμβιβάστηκαν…». Άλλες εποχές τότε, το διαζύγιο ήταν περίπου συνώνυμο της ατίμωσης, η γυναίκα που χώριζε αυτομάτως ήταν «πουτάνα» στα μάτια της κοινωνίας, οι περισσότερες δεν δούλευαν οπότε δεν μπορούσαν εύκολα να σηκωθούν να φύγουν, υπέμεναν προσβολές, ξύλο, κακούς τρόπους, προσβολές. Αλλά και πολλοί άντρες – για να μη τα ρίχνουμε όλα σε εκείνους – ήταν πολύ αδύναμοι για να χωρίσουν, άβουλοι, «μαμάκηδες» και ανίκανοι να δουν τη ζωή τους έξω από τη γυάλα που έφτιαξαν γύρω τους, παρόλο που υπέφεραν καθημερινά, που «ευνουχίζονταν» και γινόντουσαν «λιγότερο άντρες» μέρα με τη μέρα.
Αλλά πέρα από τα «Τι θα πει η γειτονιά;» και «Θα ξεφτιλιστούμε στο σόι» και τα «Θα σε πουν πουτάνα αν χωρίσεις», θέλω να πιστεύω ότι οι Παλιοί κάτι παραπάνω ήξεραν, κάτι παραπάνω έκαναν και κατάφερναν να μείνουν μαζί, να μη διαλύσουν το σπιτικό τους, να μην τρέχουν σε δικηγόρους και να μην βάζουν (ηθελημένα ή ακούσια) τα παιδιά τους να διαλέξουν στρατόπεδο. Ίσως ήταν ένα κράμα συμβιβασμού – κατανόησης – φόβου για την επόμενη μέρα – αγάπης που ξεπερνά τα εμπόδια – αμοιβαίου σεβασμού. «Ο έρωτας φεύγει αργά ή γρήγορα, η αγάπη είναι αυτή που μένει και κάνει ένα γάμο να κρατήσει», θα σου πουν οι περισσότεροι Παλιοί, άμα τους ρωτήσεις το μυστικό. Που δεν είναι «μυστικό» και προφανώς δεν αρκεί, ειδικά στις μέρες μας…
