Ο διάσημος Βρετανός ηθοποιός Στίβεν Φράι, πριν μερικά χρόνια στο περίφημο Intelligence Debate, είχε μιλήσει για την συμπεριφορά της αγγλικής κυβέρνησης απέναντι στα Γλυπτά του Παρθενώνα με έναν ιδιαίτερα γλαφυρό, αλλά ολόσωστο παράδειγμα.
«Φανταστείτε το σπίτι σας να πιάνει φωτιά και να θες να σώσεις τους πίνακές σου. Και ο γείτονας σου να σου λέει ‘‘μην ανησυχείς θα τους φυλάξω εγώ μέχρι να σβήσει η φωτιά’’. Και όταν πας να τους ζητήσεις πίσω να σου πει ‘‘Α όχι είναι δικοί μου. Αν δεν τους είχα σώσει θα είχαν καεί στη φωτιά’’». Και είχε ολοκληρώσει τη θέση του λέγοντας «Αυτό δεν είναι επιχείρημα, είναι απλά βάρβαρο».
Η παραπάνω θέση του Φράι είναι ακριβώς αυτή η θέση που ακολουθεί το Ηνωμένο Βασίλειο και το Βρετανικό Μουσείο, χρόνια ολόκληρα. Ηθελημένα, ξεχνούν τον τρόπο με τον οποίο απέκτησαν, όχι μόνο τα Γλυπτά αλλά κάθε εκθεσιακό-μουσειακό κομμάτι που έχουν στο μεγαλύτερο μέρος τους και αναφέρονται στους εαυτούς τους, ως οι μεγάλοι διασώστες της κουλτούρας και του πολιτισμού. Είναι η γνωστή δικαιολογία που χρησιμοποιούν, για να μπορέσουν να δικαιολογήσουν από την κλοπή των Γλυπτών μέχρι την συστηματική κλοπή των αρχαίων στην Αίγυπτο.
Μετά την αλλόκοτη και μπερδεμένη στάση του Ρίσι Σούνακ που ακύρωσε προσβλητικά τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, ακόμα και η κοινή γνώμη στη Βρετανία δεν μπορεί να βρει κάποιο λόγο για να δικαιολογήσει τη στάση του Βρετανού πρωθυπουργού. Από την δική του πλευρά το Βρετανικό Μουσείο μιλάει για συμπράξεις, εποικοδομητικές συζητήσεις που θα οδηγήσουν σε μακροχρόνιες συνεργασίες, αλλά δεν μιλάει πουθενά για επιστροφές. Και ξέρουν καλά το γιατί. Γιατί πέρα από το έσοδο, θα πρέπει στη συνέχεια και μέσα στα επόμενα χρόνια, να ξεκινήσει να επιστρέφει μια σειρά από εκθέματα. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε σχολιάσει πολύ στοχευμένα στο BBC «Πώς θα νιώθατε αν κόβαμε την Μόνα Λίζα στα δύο;».
Από την εποχή της Μελίνας Μερκούρη που γίνεται συστηματική προσπάθεια, η Αγγλία παίζει μονίμως το χαρτί του «προστάτη». Γιατί; Γιατί δεν μπορεί να παίξει κάποιο άλλο. Όλες αυτές οι δηλώσεις του προέδρου της διαχείρησης του Βρετανικού Μουσείου Τζόρτζ Όσμπορν, που σχολιάζει ότι τα Γλυπτά είναι αμφιλεγόμενα, όχι μόνο δεν καταλήγουν σε λύσεις αλλά δείχνουν και το μέγεθος της παντελούς έλλειψης ιστορικών γνώσεων. Ο Τόμας Μπρους, ο λόρδος Έλγιν όπως είναι γνωστός, είναι ένας νεότερος βάνδαλος της ιστορίας. Ναι, βάνδαλος. Όχι μόνο για τον τρόπο που ξερίζωσε τα γλυπτά και προκάλεσε καταστροφή, αλλά κυρίως επειδή είχε μελετήσει και ενορχηστρώσει αυτό το ταξίδι στην υπό οθωμανική κατοχή Ελλάδα, με ένα μόνο στόχο: να κλέψει όλα όσα όριζαν ιστορικά, την κλασσική περίοδο της αρχαίας Αθήνας.
Παρότι το 1816 το Βρετανικό Κοινοβούλιο προχώρησε πράγματι σε έρευνα για το αν υπήρξε λεηλασία από τον λόρδο Έλγιν, τελικά κατέληξε στην ετυμηγορία ότι τα Γλυπτά είχαν αποκτηθεί νόμιμα. Όλα αυτά, σε μία χώρα που βρισκόταν υπό κατοχή από το 1453. Το 1983 ήταν η πρώτη φορά που σαν κράτος κάναμε προσφυγή για τα γλυπτά, ενώ το 2004 παρουσιάσαμε αποδείξεις και επιχειρήματα που μιλούν ουσιαστικά για κλοπή.
Αυτό όμως που δεν καταλαβαίνει ή δεν θέλει να καταλάβει η αγγλική κυβέρνηση, είναι πως τα Γλυπτά του Παρθενώνα δεν είναι ένα ακόμη μουσειακό κομμάτι μιας τεράστιας συλλογής που διψάμε να γυρίσουν στον τόπο τους. Είναι κομμάτι της ίδιας της Αθήνας. Όλων όσων έχουν να κάνουν με την Αθήνα και όλα όσα χαρακτηρίζουν την Αθήνα, από την εποχή που οι κάτοικοί της απέκρουσαν τους Πέρσες εισβολείς στο Μαραθώνα. Την ταυτότητα αυτή, δεν μπορείς να την βάλεις στο διπλωματικό τραπέζι. Δεν μπορείς να συμβιβαστείς με τίποτα λιγότερο και, σίγουρα, δεν μπορείς να κάνεις πίσω. Κάθε φορά που οι Βρετανοί προσπαθούν να βρουν μια -όπως λένε κοινή λύση- δεν είναι διόλου περίεργο που το μυαλό του μέσου Έλληνα γυρνάει στην εποχή που ο Έλγιν τα ξερίζωσε έχοντας τις ευλογίες των Οθωμανών.
Επιστρέφοντας στον Στίβεν Φράι, είχε κλείσει την ομιλία του ζητώντας από τους Βρετανούς ένα πράγμα. Να δείξουν χαρακτήρα. Πρότεινε να εμφανιστεί στην θέση των Γλυπτών μια ταινία που να δείχνει πώς το Βρετανικό Μουσείο έπαιξε ρόλο στη διατήρησή τους πριν αυτά γυρίσουν στην Ελλάδα. «Ας δείξουμε πως είμαστε μια χώρα με χαρακτήρα» είχε πει συγκεκριμένα πριν καταχειροκροτηθεί.
Φαίνεται πως ο Ρίσι Σούνακ δεν είχε δει ποτέ αυτή την ομιλία του Στίβεν Φράι. Και σίγουρα δεν σκέφτηκε στιγμή πως θα ένιωθε για αυτό ο λόρδος Βύρωνας.
