Πότε ήταν η πρώτη φορά που ακούσαμε ότι ζούμε σε ένα κρίσιμο χρονικό διάστημα; Μπορεί να ήταν στιγμή, δύο εβδομάδες, εξάμηνο, χρόνος ακόμα και δεκαετία, αλλά πραγματικά είναι δύσκολο να θυμηθούμε κάποιο εύλογο και πρόσφατο χρονικό διάστημα που η ζωή μας δεν καθοριζόταν από τις συνέπειες μιας κάποιας κρίσης. Είναι σαν να ζούμε δηλαδή σε μια κρίση διαρκείας η οποία αλλάζει μορφή και γίνεται από οικονομική, μετά μια φυσική καταστροφή, ακολουθεί η υγειονομική, μετά εμπόλεμη με την οικονομική να παρεμβάλλεται σαν συνεκτικός ιστός μεταξύ των κρίσεων και ως δευτερογενής συνέπεια.
Η γλώσσα σαν εργαλείο επικοινωνίας ακολουθεί τις εξελίξεις, είναι ζωντανός οργανισμός και αναπτύσσεται με τρόπο ώστε να μετατρέπει περιγραφικές έννοιες σε λέξεις. Είναι ζωτικής σημασίας διαδικασία για μία γλώσσα το να καταφέρνει να συμπυκνώνει τον κώδικα της προφορικής και γραπτής μας επικοινωνίας, αν θέλει αυτή η γλώσσα να χαρακτηρίζεται σαν ζωντανή και τα αγγλικά ως η σύγχρονη παγκόσμια γλώσσα, είναι σχεδόν αναγκασμένη να το κάνει αυτό.
Δεκάδες νέες λέξεις μπαίνουν κάθε χρόνο στα λεξικά και μία από αυτές συνήθως ξεχωρίζει γιατί καταφέρνει να βάλει σε μέσα 10 περίπου γράμματα, το σημαντικότερο γεγονός της χρονιάς. Φέτος αυτή η λέξη για το λεξικό Collins είναι η “Permacrisis” και είναι λίίίίγο πιο περιεκτική από όσο αντέχαμε να ακούσουμε. Είναι φυσικά ένα πορτμαντό και όχι μια εντελώς νέα λέξη και ναι, περιγράφει το καθεστώς μόνιμης κρίσης που ολοένα και περισσότερο νιώθουμε ότι ζούμε.
Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι εντελώς νέα λέξη, είχε εμφανιστεί σε κάποια ακαδημαϊκά κείμενα της δεκαετίας του ‘70 σε μια προσπάθεια να ερμηνευθούν, αλλά και να αντιμετωπιστούν μια σειρά από ζόρικες καταστάσεις που επιβλήθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο λόγω της πετρελαϊκής κρίσης της εποχής. Έκτοτε η λέξη παρέμεινε σε μια σκοτεινή αχρηστία και το context της νέας χρήσης της την κατέστησε μια νέα λέξη, πολύ ταιριαστή σε αυτό που ζούμε σήμερα, σε αυτό που ζούμε εδώ και πολύ καιρό και μάλλον θα ζούμε για αρκετό καιρό ακόμα.
Οι διάφορες κρίσεις του πρόσφατου παρελθόντος είχαν είτε τοπικά, είτε κοινωνικά όρια. Για παράδειγμα η παγκόσμια κρίση που είχε σαν σπίθα την κατάρρευση της αγοράς ομολόγων στην Αμερική το ‘08, ξετίναξε την Ελλάδα, και ίσα που πέρασε ξυστά από τη Γερμανία. Οι πλούσιοι όπως ήταν φυσικό την πέρασαν πιο ανώδυνα από τους αδύναμους και όσοι βρίσκονταν ενδιάμεσα, ένας Θεός ξέρει που βρίσκονται σήμερα.
Σε αντίθεση με τις τελευταίες κρίσεις που έχουν πιο οριζόντια χαρακτηριστικά και γκρεμίζουν τα σύνορα μεταξύ κρατών με μια χαρακτηριστική ευκολία. Το πείραμα της παγκοσμιοποίησης που ξεκίνησε με σκοπό να ενώσει τις εθνικές οικονομίες, είναι σαν να ένωσε τις κρίσεις τελικά. Η πανδημία ήταν το πρώτο κύμα αυτής της νέας μορφής κρίσεων. Μπορεί οι υπανάπτυκτες χώρες να την πέρασαν χειρότερα από τις ανεπτυγμένες λόγω κακών δομών υγείας και προβληματικής πρόσβασης στα εμβόλια, αλλά οι συνέπειες φάνηκαν πιο αδρά. Σε αυτό φταίει η κακή τους μοίρα, όταν είναι δραματική η κατάσταση φαίνεται μικρότερη η επιδείνωσή της, και από την άλλη η επιβράδυνση των ανεπτυγμένων οικονομιών έφερε ένα είδος «σύγκλισης».
Μετά ήρθε ο πόλεμος στην Ουκρανία, τα προβλήματα με το φυσικό αέριο και μια σειρά από παράγωγα αυτού του πολέμου. Έως ένα βαθμό τα πρώτα δείγματα θυμίζουν την ενεργειακή κρίση του ‘70 με την εκτίναξη των τιμών του πετρελαίου και ίσως αυτή να είναι και η σύνδεση που προκάλεσε την αναγέννηση του permacrisis. Ο πληθωρισμός που φύτρωσε μέσα από τις συνεχείς ανατιμήσεις των καυσίμων, συνδυάστηκε και με κάποια προβλήματα στις αλυσίδες τροφοδοσίας σιτηρών, που όμως σε αντίθεση με άλλες περιπτώσεις, κάνεις δεν βγαίνει να υποσχεθεί ότι υπάρχει κάποιο φως στο τούνελ ή ότι αναμένεται κάποιου είδους εξομάλυνση σε εύλογο χρονικό διάστημα. Ουδέν μονιμότερο του προσωρινού λοιπόν, περίπου όπως ακούσαμε και την ανακοίνωση του ΟΠΕΚ στις αρχές της δεκαετίας του ‘70.
Αλλά δεν έχουμε τελειώσει με το κοκτέιλ του permacrisis, γιατί όπως και εκείνη η κρίση, έτσι και αυτή κάποια στιγμή θα τελειώσει, όσο μακροχρόνιες κι αν είναι οι οικονομικές συνέπειες που την ακολουθούν. Το περιβάλλον είναι το φάντασμα που πλανιέται πάνω από τις ζωές μας.
Οι φυσικές καταστροφές που οφείλονται στην κλιματική κρίση, είναι όλο και πιο συχνές και αφορούν όλο και περισσότερες περιοχές του πλανήτη. Δηλαδή πια δεν έχει και τόση σημασία αν ζεις σε τροπικό, ψυχρό, εύκρατο κλίμα. Δεν έχει σημασία αν ζεις σε ανεπτυγμένη χώρα γιατί οι υποδομές αποδεικνύονται τουλάχιστον ελλιπείς. Η κλιματική κρίση είναι και αυτή παγκόσμια πλέον και φυσικά μόνιμη, αν συμβαίνει μια φυσική καταστροφή με περιοδική συχνότητα.
Permacrisis λοιπόν, δεν είναι η λέξη του 2022, δεν είναι η λέξη που περιγράφει τη χρονιά που φεύγει, αλλά τις ζωές μας στα χρόνια που έρχονται. Ο άνθρωπος έχει την τάση να κανονικοποιεί τις έκτακτες συνθήκες στις οποίες ζει, είναι απομεινάρι των ενστίκτων του πριν από την ανάπτυξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Η επιβίωση και η αυτοσυντήρηση είναι συμβάσεις που μπορούν να ορίσουν τι είναι φυσιολογικό και τι όχι, και η permacrisis ίσως να είναι το πρώτο στάδιο μιας νέας κανονικότητας που έχει ήδη έρθει, αλλά δεν την έχουμε αποδεχτεί ακόμα.
