Μερικές φορές η ιστορία έχει τον δικό της τρόπο να μας ειρωνεύεται μέσα από συμπτώσεις. Ο θάνατος της Ελισάβετ ήρθε λίγες ημέρες μετά τον θάνατο του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ και όσο τεράστιο κι αν ήταν το χάσμα μεταξύ των δύο αυτών προσωπικοτήτων, και των χωρών τους ακόμα μεγαλύτερο, έχουμε να κάνουμε και στις δύο περιπτώσεις με μία προσπάθεια της ιστορίας να κλείσει επιτέλους το κεφάλαιο του 20ου αιώνα που επιμένει να επιστρέφει σαν ζόμπι και να επαναλαμβάνεται είτε σαν τραγωδία, είτε σαν φάρσα μέσα από μικρά και μεγάλα γεγονότα.
Δεν έχει σημασία ποια ιστορική περίοδο μελετάμε, πάντα θα θέλουμε να τεμαχίζουμε το ιστορικό συνεχές μέσα από πολέμους, εκλογές, επαναστάσεις, θανάτους, ημερολογιακά σημεία κλπ. Στις περισσότερες από αυτές τις απόπειρες η ιστορία έχει την τάση να ξεχειλίζει από τα όρια που της θέτουμε και αυτό γιατί η δυναμική των ανθρώπων είναι μεγαλύτερη από τη δυναμική του ανθρώπου.
Κάπου-κάπου όμως εμφανίζονται στο προσκήνιο κάποια άτομα που τους τυχαίνει να ορίζουν την ιστορία, κάποιες φορές δεν το διαλέγουν κιόλας και αυτό είναι ακόμα πιο ιντριγκαδόρικο. Όταν γεννήθηκε η Ελισάβετ, ο θρόνος ήταν ένα πολύ μακρινό σενάριο. Για να ανέβει στον θρόνο έπρεπε να ουσιαστικά να καθαιρεθεί ο θείος της, θύμα των πολιτικών του και προσωπικών του παθών, και να πεθάνει πρόωρα ο πατέρας της. Αυτές οι παράξενες συμπτώσεις, που συμβαίνουν μόνο στις μοναρχίες, έδωσαν την ευκαιρία σε μία εξαιρετικά μακρόχρονη θητεία για την Ελισάβετ, τόσο μεγάλη που άφησε ήσυχη την πορεία της ιστορίας να εξελιχθεί χωρίς τις μικρές αναπηδήσεις που προσφέρουν οι εναλλαγές στον θρόνο.
Αν δεν μιλούσαμε για το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα είχε καμία απολύτως σημασία αυτό το επίτευγμα. Το ποιος είναι επικεφαλής σε άλλες ευρωπαϊκές μοναρχίες είναι τις περισσότερες φορές άγνωστο σε εμάς, δεν ασχολούνται ούτε καν στις χώρες τους με τους βασιλείς και τις οικογένειές τους. Για το Ηνωμένο Βασίλειο είχε σημασία γιατί ήταν η τελευταία, προτελευταία για όσους βλέπουν ως τέτοια και την ΕΣΣΔ ως συνέχεια της Ρωσίας, και το το γεγονός ότι αυτή η αυτοκρατορία πέθανε χωρίς την παρεμβολή κάποιας ενθρόνισης κάνει πιο εύκολη την ανάγνωση των γεγονότων.
Η Ελισάβετ δεν βοήθησε στη διάλυση της αυτοκρατορίας, ούτε προσπάθησε να την κρατήσει ενωμένη. Οι φυγόκεντρες δυνάμεις από την Αμερική μέχρι τον Ειρηνικό προϋπήρχαν και ούτε ο δαιμόνιος και παρεμβατικός Μαουντμπάτεν δεν κατάφερε να κρατήσει το πετράδι της Ινδίας στο στέμμα της ανιψιάς του. Τελικά η Ελισάβετ περιορίστηκε στον ρόλο του συμβόλου μέσω της διαχρονικότητας της βασιλείας της, και πόσο λατρέψαμε τα σύμβολα σε αυτόν τον 20ο αιώνα.
Ένας 20ος αιώνας ο οποίος στη μορφή που τον ξέρουμε γεννήθηκε πάνω στην υπεροψία και την αλαζονεία του συνεδρίου του Βερολίνου που τεμάχισε και χάραξε σύνορα με αίμα στην Αφρική. Το 1878 ήταν η τελευταία φορά που ελέω Θεού ηγέτες καθόρισαν τις τύχες εθνών. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος έγινε με τους μονάρχες θεατές, τόσο αμέτοχους που όταν οι περισσότεροι από αυτούς έχασαν τον θρόνο τους, κανείς δεν τους νοστάλγησε πραγματικά. ‘Ένας κύκλος είχε κλείσει οριστικά και από την εποχή των ανθρώπων-συμβόλων περάσαμε στα πολιτεύματα-σύμβολα, δημοκρατικά και μη.
Η νεωτερικότητα του 20ου αιώνα μπορεί να σημαδεύτηκε από τους αιματηρούς της πολέμους, όμως αυτό δεν την εμπόδισε από το να εμπεδώσει την εξουσία της μέσα από τους απρόσωπους μηχανισμούς της λαϊκής κυριαρχίας. Η Ελισάβετ ήταν το τελευταίο επεισόδιο σε αυτή την αλλαγή και δεν θα μπορούσε να το κάνει αν δεν ήταν στον θρόνο για σχεδόν 71 χρόνια. Μετατρέποντας τον εαυτό της σε σύμβολο του Ηνωμένου Βασιλείου χωρίς την αυτοκρατορία του, έγινε το εθνόσημο ενός δημοκρατικού έθνους-κράτους ακόμα και κατά τη διάρκεια του επιθανάτιου ρόγχου του στη Βόρεια Ιρλανδία, στην Κύπρο, στην Ανατολική Αφρική, στην Καραϊβική και αλλού.
Ο τελευταίος άνθρωπος-σύμβολο ήταν συνάμα και το τελευταίο σύμβολο μια εποχής η οποία βαδίζει στη δύση της. Στην εποχή της γρήγορης πληροφορίας, των εφήμερων τάσεων και των καταλυτικών αλλαγών, δεν υπάρχει θέση ούτε καν για εκείνα τα απρόσωπα σύμβολα του 20ου αιώνα. Ας πάρουμε για παράδειγμα τον πόλεμο στην Ουκρανία, τον πρώτο μετανεωτερικό πόλεμο που διεξάγεται αυτή τη στιγμή. Αφού έκανε τον κύκλο του ως κορυφαίο θέμα στις ειδήσεις, πέρασε σε μια λήθη που δεν έχει ξαναπεράσει πόλεμος, ειδικά αν σκεφτούμε ότι διεξάγεται δίπλα μας και οι συνέπειές του μας αγγίζουν και είναι πρώτο θέμα στις ειδήσεις. Στη Μόσχα η ζωή συνεχίζεται σαν μην συμβαίνει τίποτα και αυτό είναι απόρρεια της εποχής άνευ συμβόλων που ζούμε.
Το σφράγισμα αυτής της εποχής που έφερε ο θάνατος της Ελισάβετ θα βάλει τη μετανεωτερικότητα στη δοκιμασία του χρόνου. Χωρίς τη διασωλήνωση που της πρόσφερε η επαφή με το παρελθόν, θα δοκιμαστεί η πορεία της στον χρόνο και πολύ σύντομα θα φανεί αν ο νέος κόσμος που αναδύεται από την Κίνα και την Ινδία θα φτιάξει τα δικά του σύμβολα ή θα συνεχίσει στο ίδιο απρόσωπο μονοπάτι. Θα φανεί πολύ σύντομα, τόσο σύντομα που θα το δούμε σίγουρα μέσα στη διάρκεια της βασιλείας του Καρόλου του 3ου.
