Κάθε χρόνο τέτοια μέρα γεμίζει το timeline μας από ωραία λόγια για τις γυναίκες, για όλες τις γυναίκες, από τις μητέρες μας μέχρι τις κόρες μας και με ενδιάμεσο σταθμό τις συντρόφους μας, τα λόγια σεβασμού και εκτίμησης διαχέονται προς όλα τα πρόσωπα της καθημερινότητάς που ορίζονται σαν γυναίκες. Έχουν άραγε κάποιο νόημα όλα αυτά τα λόγια αγάπης που ακούγονται μόνο σήμερα σαν ευχολόγιο για να βγει η υποχρέωση; Αν σκεφτούμε ότι από αύριο τίποτα από όλα αυτά δεν θα βρει γόνιμο έδαφος, τότε μάλλον χρειάζεται και κάτι άλλο να γίνει και μπορούμε όλοι να βοηθήσουμε σε αυτό γιατί κανείς δεν είναι τέλειος.
Σήμερα μπορείς να κάνεις δώρα λουλούδια, μπορείς να κάνεις δώρο ακόμα κι ένα ροζ κάμπριο αν το αντέχει η τσέπη σου και η αισθητική σου, όμως ίσως να ήταν λίγο καλύτερο αν έκανες ένα δώρο στις γυναίκες με μεγαλύτερη διάρκεια και σίγουρα πιο ουσιώδες, ας η είναι φετινή Ημέρα της Γυναίκας που θα αρχίσουμε να μιλάμε καλύτερα στις γυναίκες.
Ένα κλισέ λέει ότι τα λόγια πονάνε πιο πολύ από τη βία και ότι τα ψυχικά τραύματα είναι πιο βαθιά και επουλώνονται πιο δύσκολα από τα φυσικά. Μικρή σημασία έχει αν ισχύει κάτι από τα παραπάνω και επειδή αυτό είναι κείμενο που δεν θα μπορούσε να απευθύνεται σε κάποιον που τολμά να σηκώσει το χέρι του για να χτυπήσει μια γυναίκα, θα σταθεί για λίγο πάνω από το πρόβλημα, μάλλον προβλήματα, που προκαλούνται από τα λόγια που λέει ένας άντρας σε μια γυναίκα. Λόγια που δεν είναι μόνο βρισιές και λεκτική βία, αλλά και άλλες μορφές «κακού» λόγου, φαινομενικά πιο αθώου.
Στην ταινία Gaslight του 1944 ένας άντρας προσπαθούσε να πείσει τη γυναίκα του ότι δεν είναι καλά στην ψυχική της υγεία, προσπαθούσε να τη «βγάλει τρελή» σύμφωνα με την παλιά γνώριμη ορολογία, με σκοπό να την κλέψει. Η ταινία αυτή έδωσε τον όρο gaslighting, ένας αρκετά διαδεδομένος όρος τα τελευταία χρόνια που δεν έχει σαν θύματά του μόνο τις γυναίκες, αλλά λόγω θέσης τους τις αφορά περισσότερο.
Ο περιφρονητικός λόγος που εκφράζεται από μια θέση ισχύος είναι κάτι που συναντάμε σε πάρα πολλές πτυχές της ζωής μας, από έναν αντιεκπαιδευτικό εκπαιδευτικό στο σχολείο και έναν κομπλεξικό υπολοχαγό στη θητεία, μέχρι τους σαδιστές προϊσταμένους στη δουλειά. Κοινός παρονομαστής σε όλες αυτές τις περιπτώσεις είναι η θέση ισχύος που επιτρέπει αυτό το είδος λόγου. Κάτι που δυστυχώς υπάρχει και στην επικοινωνία μεταξύ των δύο φύλων λόγω ακριβώς της θέσης ισχύος, οικονομικής, κοινωνικής και σωματικής που μπορεί να απολαμβάνει ένας άντρας.
Δεν έχει ιδιαίτερο νόημα να επεκταθούμε σε αυτό το κείμενο για τις φωνές και τις βρισιές μιας και δεν απέχουν ιδιαίτερα από τη σωματική βία, αλλά σε κάποιες άλλες μορφές κακοποιητικού λόγου που μοιάζουν αθώες, αλλά δεν είναι και έχουν σαν αφετηρία το gaslighting. Για να σταχυολογήσουμε μόνο μερικές από τις μορφές αυτού του λόγου, θα αναφέρουμε το mansplaining και το manterrupting.
Η θέση του άντρα σε σχέση με τη γυναίκα στην κοινωνία έχει δημιουργήσει μια σειρά από μανιέρες στην επικοινωνία που έχουν πολύ βαθιές ρίζες, πριν κατακτήσουν νομικά οι γυναίκες την ισότητα που απολαμβάνουν σήμερα. Οι γυναίκες είχαν κατά τεκμήριο χαμηλότερη μόρφωση από τους άντρες, οι γυναίκες στα πανεπιστήμια ήταν σημαντικά λιγότερες και αυτό μεταφραζόταν αντίστοιχα και στην αγορά εργασίας. Η αργή αναμόρφωση του εργασιακού περιβάλλοντος που δεν μπόρεσε να ακολουθήσει με τον ίδιο ρυθμό τις νομοθετικές ρυθμίσεις της ισότητας που προηγήθηκε, είχε σαν αποτέλεσμα πάρα πολλές στρεβλώσεις.
Οι γυναίκες συνέχιζαν να υποαμοίβονται και να μην έχουν τις ευκαιρίες εξέλιξης στον χώρο εργασίας τους, παρά το ότι είχαν πλέον τα φόντα για κάτι τέτοιο. Αυτή η αδικία τροφοδότησε με τη σειρά της μια άλλη, αυτή του ήπιου σεξιστικού λόγου που έρχεται να εξηγήσει «όμορφα και γλυκά» αυτό που δεν κατάλαβε καλά αυτό που άκουσε η γυναίκα που χωρίς καμία δόση μισαναπηρισμού, δεν είχε ούτε πρόβλημα ακοής, αλλά ούτε και νοητικής αντίληψης.
Όταν ο «επεξηγηματικός» λόγος του mansplaining δεν είναι αρκετός, τότε έρχεται η σειρά του manterrupting. Δηλαδή της αγενούς διακοπής του λόγου μιας γυναίκας γιατι παραφέρεται, δεν ξέρει τι λέει, και χρειάζεται κάποιος να τη βάλει στη θέση της, κάποιος που ξέρει, δηλαδή κάποιος άντρας. Το χειρότερο με αυτές τις δύο πρακτικές είναι ότι έχει ποτίσει το DNA μας με αυτές από τις προηγούμενες γενιές, μάθαμε ότι είναι αναπόσπαστο χαρακτηριστικό μιας αρρενωπής ταυτότητας και πολλές φορές το κάνουμε ασυναίσθητα, ενστικτωδώς.
Με αφορμή τη σημερινή Ημέρα της Γυναίκας σκέψου πόσες φορές το τελευταίο διάστημα μίλησες άσχημα, υποσυνείδητα άσχημα, σε μια γυναίκα. Ανέτρεξε στον διάλογο που είχατε σαν εξωτερικός παρατηρητής. Από τη μάνα σου μέχρι τη σύντροφό σου, κι από την καθημερινότητα μέχρι τη δουλειά, σκέψου αν συμμετείχες σε έναν ισότιμο διάλογο ή προσπάθησες να επιβληθείς. Δεν είναι ανάγκη να ζητήσεις συγγνώμη σήμερα και να το ξεχάσεις αύριο. Είναι καλύτερα να μην πεις τίποτα και να να μην το ξανακάνεις ποτέ, εκείνες θα το καταλάβουν και θα το εκτιμήσουν. Αν βάλεις την Ημέρα της Γυναίκας σαν την ημέρα που αποφάσισες να γίνεις καλύτερος άντρας θα το θυμάσαι κι εσύ και θα το εκτιμήσεις για τον εαυτό σου.
