Μέχρι τις καταστροφικές πυρκαγιές στην Ηλεία το 2007 που άφησαν 63 νεκρούς, 6000 άστεγους και ζημιές αξίας 3,5 δις, συνηθίζαμε να χωρίζουμε τις μεγάλες πυρκαγιές σε δύο βασικές κατηγορίες ως προς τα αίτια. Τα αίτια αυτά μικρή σημασία είχε αν ακουμπούσαν έστω και αμυδρά τη σφαίρα της πραγματικότητας. Η κοινή γνώμη έψαχνε για εναγωνίως για μια απάντηση. Μαζί με την απάντηση ερχόταν πακέτο σαν προσφορά 1+1 και το αντίστοιχο εξιλαστήριο θύμα που θα μάζευε όλες τις κατάρες σαν αλεξικέραυνο. Η πηγή του κακού και στις δύο περιπτώσεις, τις οποίες και θα αναλύσουμε στη συνέχεια, ήταν ένα διαχρονικά βολικό άλλοθι για τις αρχές γιατί ο θύτης ήταν ανώνυμος.
Στην πρώτη περίπτωση, όπου η φωτιά ήταν πέριξ του λεκανοπεδίου Αττικής όλοι μιλούσαν για οργανωμένα οικοδομικά συμφέροντα. Μάλιστα η πλούσια ελληνική γλώσσα, γνωστή για τις λεξιπλαστικές της δυνατότητες, μας είχε χαρίσει τον όρο «οικοπεδοφάγος». Ένα ομιχλώδες καφκικό διήγημα που ήθελε μια τεράστια πλεκτάνη οικονομικών συμφερόντων αποτελούμενη από εργολάβους κι ευκατάστατους μεσοαστούς που δυσφορούσαν εντός των τειχών της πόλης, είχε βάλει σαν στόχο να χτίσει τα πάντα από τα όρια της μητροπολιτικής περιοχής μέχρι τη Λιβαδειά.
Η αλήθεια είναι ότι η καρικατούρα του Κώστα Τσάκωνα στο «Για μια χούφτα τούβλα» είναι ελάχιστα πιο ρεαλιστική από την απεικόνιση των δαιμόνιων οικοπεδοφάγων. Ο δόμηση εκτός σχεδίου υπήρχε πάντα όπως και η ανάγκη για περισσότερα σπίτια σε μια μητρόπολη που μεγαλώνει συνέχεια. Οι πυρκαγιές ελάχιστα συνέβαλαν στην ενίσχυση της οικοδομικής δραστηριότητας και όταν αυτή σταμάτησε ξαφνικά λόγω της καθίζησης που έφερε η χρηματοπιστωτική και δημοσιονομική κρίση, οι οικοπεδοφάγοι εξαφανίστηκαν το ίδιο μυστηριωδώς με το πώς εμφανίστηκαν. Φυσικά οι πυρκαγιές δεν σταμάτησαν και ένα νέο βολικό αφήγημα θα έβγαινε από το συρτάρι λίγο αργότερα.
Όταν η πυρκαγιά συνέβαινε σε μεγάλη απόσταση από την Αθήνα, σε περιοχές με μηδαμινό ενδιαφέρον δόμησης, το είδος του οικοπεδοφάγου δεν θα μπορούσε να ευδοκιμήσει. Όπως λέει και το ψυχροπολεμικό ανέκδοτο, είναι αδύνατον να κάνεις κατασκοπία στην Ελλάδα γιατί κανείς δεν κρατάει το στόμα του κλειστό, έτσι και στην περίπτωση αυτών των πυρκαγιών ο ένοχος ήταν ο πλέον προφανής. Στις πυρκαγιές που ξεσπούσαν σε νησιά του ανατολικού Αιγαίου οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες ήταν πάντα πίσω από αυτές. Ένα σενάριο που ανακάλυψαν μόλις φέτος οι γείτονες και κάποιοι ανέφεραν πως πίσω από τις φετινές πυρκαγιές στην Αττάλεια βρίσκονται οι δικές μας μυστικές υπηρεσίες. Σχεδόν μετά από ένα αιώνα διάλυσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, φαίνεται πως οι Ρωμιοί συνεχίζουμε να δίνουμε τα πνευματικά μας φώτα στους γείτονες και αυτό μόνο με εθνική υπερηφάνεια μπορεί να μας γεμίζει.
Αν η γεωγραφική θέση και η συγκυρία δεν βόλευε τον εξ ανατολών κίνδυνο είχαμε και εφεδρικές λύσεις. Κάποτε υπήρχε ο αστικός μύθος ότι τις φωτιές που ξεσπούσαν την πρώτη εβδομάδα του Αυγούστου τις έβαζαν χουντικοί για να τιμήσουν την 4η Αυγούστου και να αποσταθεροποιήσουν την Γ’ Ελληνική Δημοκρατία. Όταν οι χουντικοί έγιναν χουντόγεροι και άραξαν στο καφενείο, τη θέση τους πήραν εντελώς ανέλπιστα οι αναρχικοί. Κάθε καλοκαίρι αφήνουν τα Εξάρχεια και οι μισοί πάνε στην Ικαρία και οι αλλοί μισοί καίνε βουνά που αν τους ρωτήσεις που είναι στον χάρτη δεν μπορούν να στα δείξουν.
Στην Ηλεία το 2007 ήταν ένα σημείο καμπής στο αφήγημα για το ποιος βάζει τις φωτιές. Η τεράστια έκταση της καταστροφής οδήγησε σε ένα μίγμα θεωριών καθώς έπρεπε να είναι κάτι πραγματικά μεγάλο για να είχαμε τόσο μεγάλη καταστροφή. Πολιτικές σκοπιμότητες, παιχνίδια εξουσίας μυστικών υπηρεσιών, πολλών χωρών αυτή τη φορά, και επιχειρηματικά συμφέροντα, έφτιαξαν μια εξήγηση που ελάχιστοι πήραν στα σοβαρά. Οι θεωρίες για ασύμμετρες απειλές και στρατηγούς ανέμους θα ήταν πραγματικά αστείες αν οι οι συνέπειες δεν ήταν τόσο τραγικές. Κάπου εκεί άρχισε να κάνει την εμφάνισή του ένα νέο σενάριο πασπαρτού που θα έλυνε τα χέρια κάθε κυβέρνησης.
Η υπερθέρμανση του πλανήτη, όπως είναι ορθότερο να αναφέρουμε την κλιματική αλλαγή έχει ευνοήσει το ξέσπασμα πυρκαγιών και την ταχύτατη εξάπλωσή τους είτε αυτή πρόκειται για προϊόν κάποιου ατυχήματος, είτε κακόβουλης ενέργειας. Το είδαμε στο Μάτι, το βλέπουμε και σήμερα στην Αττική, την Εύβοια, την Πελοπόννησο, και πραγματικά ευχόμαστε να μην μεγαλώσει άλλο η φετινή λίστα. Η διαφορά με τα προηγούμενα σενάρια που χρησιμοποιούσαν οι αρχές είναι αυτή τη φορά τα αίτια είναι πολύ πιο αληθοφανή, όμως υπάρχει ένα πάρα πολύ μεγάλο κοινό, κανείς δεν ψάχνει για αίτια, μόνο για τη δικαιολογία. Σε μια ανακοίνωση σε πολύ αιχμηρό τόνο, το ελληνικό τμήμα της Greenpeace κάλεσε τα δύο μεγάλα κόμματα να σταματήσουν να χρησιμοποιούν τον όρο κλιματική αλλαγή αν δεν σκοπεύουν να κάνουν κάτι γι’αυτή.
Οι νέες δυσμενείς κλιματολογικές συνθήκες και οι φυσικές καταστροφές που φέρνουν, μην ξεχνάμε την Μάνδρα πριν από λίγα χρόνια, απαιτούν άμεση δράση σε δύο κατευθύνσεις. Από τη μία είναι η ανάσχεση της υπερθέρμανσης, όμως αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να το κάνει μόνη της η Ελλάδα. Υπάρχουν άλλες χώρες με πολύ πιο ισχυρές οικονομίες που πρέπει να αλλάξουν μυαλά πρώτα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μας αναλογεί κι εμάς ένα μερίδιο ευθύνης, αλλά ότι είναι πολύ πιο δύσκολο από όσο φαίνεται. Για την άλλη κατεύθυνση όμως μπορούμε να κάνουμε πάρα πολλά.
Οι υποδομές οι οποίες περιορίζουν τις επιπτώσεις από πυρκαγιές, πλημμύρες, χιονοπτώσεις, ξηρασίες κλπ οφείλουν να ενισχυθούν κατά προτεραιότητα. Υπογειοποίηση των καλωδίων του ΔΕΔΔΗΕ, αντιπλημμυρικά έργα, ενίσχυση της πυροσβεστικής σε υλικό και έμψυχο υλικό κ.α. θα έπρεπε να αποτελούν προτεραιότητα οποιουδήποτε μιλάει για τις οδυνηρές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Οποιαδήποτε άλλη καθυστέρηση το μόνο που θα πετύχει είναι να κάνει την κλιματική αλλαγή ένα ανέκδοτο. Θα την αποδεχτούμε όλοι μοιρολατρικά χωρίς καμία απαίτηση περιμένοντας την επόμενη φυσική καταστροφή ως εκδικητική μεταφυσική μανία. Τότε δεν θα υπάρχει πια χρόνος για να σκεφτούμε καινούργια δικαιολογία.
