Την περασμένη Παρασκευή ο πρώην πρόεδρος της Ν. Αφρικής, Jacob Zuma, καταδικάστηκε σε 15 μήνες φυλάκιση για την εμπλοκή του σε υποθέσεις διαφθοράς κατά την προεδρία του. Η είδηση της φυλάκισης οδήγησε σε μια αυθόρμητη εξέγερση στις περιοχές της Gauteng και Kwazulu-Natal, τόπος καταγωγής του πρώην προέδρου. Μια αντίδραση που θεωρήθηκε ενστικτώδης, βασιζόμενη σε εθνοφυλετικά χαρακτηριστικά, η οποία εκτροχιάστηκε γρήγορα και έφτασε να γίνει η πιο μεγάλη πρόκληση για τη χώρα στη μετά απαρτχάιντ εποχή.
Οι ταραχές μαίνονται ακόμα και έφτασαν μέχρι τις παρυφές του Johannesburg χωρίς σημάδι κόπωσης, μια φωτιά που μοιάζει να καίει όλη την ανατολική όχθη της χώρας με ενδείξεις εξάπλωσης. Μέχρι τώρα έχουν σκοτωθεί πάνω από 70 Νοτιοαφρικανοί, οι συλλήψεις έχουν ξεπεράσει τις 1200, το κόστος της λεηλασίας των καταστημάτων ξεπερνά το ένα δις Rand και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την κατάληξη αυτού του χάους.
Με την αστυνομία σε πλήρη αδυναμία να ελέγξει την κατάσταση, ο πρόεδρος Cyril Ramaphosa διέταξε την ανάπτυξη στρατιωτικής δύναμης στο επίκεντρο της εξέγερσης με αποστολή 2500 ανδρών σε πρώτη φάση. Οι εικόνες από τη ρημαγμένες περιοχές μαρτυρούν ότι κάτι βαθύτερο συμβαίνει και δεν πρόκειται για μερικούς αφιονισμένους οπαδούς του Zuma.
Ο ίδιος ο Zuma δεν είναι αυτό που θα λέγαμε υπόδειγμα ηγέτη που να καλλιεργεί τη λατρεία στα πλήθη. Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του, η Ν.Αφρική γνώρισε τη μεγαλύτερη έξαρση διαφθοράς. Δισεκατομμύρια από τα κρατικά ταμεία γέμισαν τις τσέπες φίλων και συγγενών του με αποκορύφωμα ένα μυθικό εξοπλιστικό πρόγραμμα που ξεχείλισε το ποτήρι που τον έκανε να χάσει την ψήφο εμπιστοσύνης και να εξαναγκαστεί σε παραίτηση.
Τότε γιατί κάποιος να βγει στους δρόμους να διαμαρτυρηθεί για τη φυλάκιση ενός τέτοιου ηγέτη; Η απάντηση δεν είναι άλλη από την απελπισία. Το τέλος του απαρτχάιντ δυστυχώς δεν έφερε την κοινωνική δικαιοσύνη που επιθυμούσε η συντριπτική πλειοψηφία του νοτιοαφρικανικού λαού. Οι λευκοί που είχαν τον απόλυτο οικονομικό έλεγχο της χώρας, παραχώρησαν μόνο ένα πολύ μικρό μέρος αυτού σε μια ανερχόμενη μαύρη ελίτ. Αυτή με τη σειρά της συνέχισε μια πολιτική εκτεταμένης διαφθοράς έχοντας απέναντι έναν λαό που απλά είχε κουραστεί να παλεύει για τα αυτονόητα.
Όμως η πανδημία ήρθε να σπάσει αυτό το εύθραυστο τσόφλι κοινωνικής ειρήνης, μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία που όλοι εβλεπαν στις αναπτυσσόμενες χώρες με υψηλές ανισότητες. Η επιβράδυνση της οικονομίας λόγω των διαδοχικών lockdown και της υπολειτουργίας, έφερε περισσότερα δεινά. 6 στους 10 Νοτιοαφρικανούς ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας. Η ανεργία ξεπέρασε το 32% και στους νέους το ποσοστό φτάνει το εφιαλτικό 47%, το υψηλότερο στον κόσμο. Ο δείκτης εγκληματικότητας από τους πιο υψηλούς με τη χώρα να καταλαμβάνει την 5η θέση στην παγκόσμια κατάταξη με 36 δολοφονίες ανά 100.000 κατοίκους. Ένα μίγμα που το μόνο που χρειαζόταν ήταν μια αστεία αφορμή για να ξεσπάσει κάπου όλο αυτό. Η τραγική ειρωνεία είναι ότι αφορμή στάθηκε η φυλάκιση για διαφθορά ενός ανθρώπου που είχε τη μερίδα του λέοντος για αυτή την κατάσταση.
Τώρα αυτό που φοβούνται όλοι στη Ν.Αφρική είναι η εξάπλωση της δυσαρέσκειας. Οι ταραχές έχουν κόψει στη μέση το οδικό δίκτυο μεταξύ Johannesburg, οικονομική πρωτεύουσα της χώρας, με το Durban, μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας. Πάνω από 6.000 φορτηγά με προορισμό το Johannesburg παραμένουν ακινητοποιημένα στο λιμάνι και ο μεγαλύτερος φόβος είναι τα ράφια που αδειάζουν. Αν δεν αποκατασταθεί η ομαλότητα σύντομα, το Johannesburg θα είναι το επόμενο κομμάτι του ντόμινο που θα πέσει, και μάλιστα χωρίς να κάνουν κάτι άμεσα γι’αυτό οι διαδηλωτές.
Το Αφρικανικό Κογκρέσο, το κόμμα του Μαντέλα που κυβερνά αδιάλειπτα τη χώρα από το τέλος του απαρτχάιντ, και ο πρόεδρος Ramaphosa βρίσκεται μπροστά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Για χρόνια έκρυβαν κάτω από το χαλί κάθε πρόβλημα της χώρας και η πανδημία της covid-19 ήρθε να τραβήξει απότομα αυτό το χαλί. Η Ν.Αφρική ή θα αρπάξει την ευκαιρία και θα αποκοπεί από τη διαφθορά και τα προβλήματα που την κρατούν δέσμια του ρατσιστικού παρελθόντος της ολοκληρώνοντας το όραμα του Μαντέλα, ή θα βυθιστεί σε ένα μεγαλύτερο χάος που θα ξαναζωντανέψει την εποχή του πολέμου των Boers.
Είναι μία θέση στην οποία θα βρεθούν όλες οι μεγάλες χώρες με τεράστιο πλούτο και ακόμα πιο τεράστιες ανισότητες. Βραζιλία και Ινδία είναι στον προθάλαμο και περιμένουν τη δική του αφορμή. Όποιος είπε ότι η covid-19 είναι μια απλή γριπούλα θα διαψευσθεί παταγωδώς μπροστά σε αυτά που έρχονται.
