Αν δεν ήταν οι αμερικανικές εκλογές με το μεγαλύτερο παγκόσμιο ενδιαφέρον, σίγουρα ήταν αυτές με το μεγαλύτερο αμερικανικό αφού και οι δύο μονομάχοι εξασφάλισαν αριθμό-ρεκόρ ψήφων. Όμως κέρδισε ο Biden ή έχασε ο Trump; Συνηθίζεται να λέγεται ότι πραγματική εκλογική νίκη είναι όταν επανεκλέγεσαι και όχι όταν εκλέγεσαι για πρώτη φορά. Σύμφωνα με αυτό το δόγμα το αποτέλεσμα των εκλογών αφορά περισσότερο την καμπάνια του απερχόμενου προέδρου και λιγότερο του εκλεγμένου, μια εκτίμηση που μάλλον επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι ο Trump είναι ο πρώτος, εδώ και περίπου 30 χρόνια, που δεν επανεκλέγεται για μια δεύτερη θητεία.
Στην προσπάθεια να ερμηνεύσουμε το αποτέλεσμα των εκλογών είναι βασικό να μην ξεχνάμε το εξής: το 2020 δεν είχε τίποτα κοινό με το 2016. Ούτε καν η υποψηφιότητα Trump δεν ήταν ίδια. Πριν από 5 περίπου χρόνια ο απερχόμενος πρόεδρος ξεκίνησε μια καμπάνια που δεν έμοιαζε σε τίποτα από όσα είχαμε δει μέχρι τότε. Ένας άνθρωπος ο οποίος δεν ήταν επαγγελματίας της πολιτικής, επιβλήθηκε ως υποψήφιος ενός κόμματος, διά της λαϊκής επιβεβαίωσης των primaries, με το οποίο δεν είχε καμία παραδοσιακή σχέση.
Σε απόλυτη αντιστοιχία ήταν και το πρόγραμμά του, όχι τόσο για αυτά τα οποία υποσχέθηκε, όσο ο τρόπος με τον οποίο δεσμεύτηκε ότι θα το υλοποιήσει. Ως εκφραστής μιας «αντικαθεστωτικής» επιλογής έκανε σαφές από την αρχή ότι θα ηγηθεί ενός one man show και θα κάνει τη δουλειά γρήγορα και αποτελεσματικά. Τεχνοκράτες, σύμβουλοι, υπουργοί, ακόμα και το ίδιο το κογκρέσο πέρασαν σε δεύτερη μοίρα. Για κάθε ζήτημα που προέκυπτε, ακόμα και στα πιο σοβαρά εξωτερικής πολιτικής, αρκούσε ένα tweet και ένα αποφασιστικό κόψιμο του γόρδιου δεσμού. Η επιτυχία αυτού του δόγματος εξαρτάται από τα γρήγορα αποτελέσματα. Η παραδοσιακή προσέγγιση εξασφαλίζει χρόνο και η στρατηγική σχεδόν όλων των Προέδρων των ΗΠΑ να δρουν με ορίζοντα 8ετίας προσφέρει «ανάσες» ξεκούρασης του κυβερνητικού έργου στη διάρκεια αυτή. Από τη στιγμή που ο Trump πεταξε στα σκουπίδια αυτή την παράδοση ο χρόνος ήταν ο μεγάλος του αντίπαλος από την ημέρα της ορκωμοσίας. Η καμπάνια του έφερε κόσμο στις κάλπες ο οποίος μέχρι τότε ήταν αδιάφορος για την πολιτική κι ένιωθε παραμελημένος. Όλος αυτός ο κόσμος της βαθιάς Αμερικής του έδωσε μια ευκαιρία και πήρε τοις μετρητοίς την υπόσχεση για άμεσα αποτελέσματα.
Η σκληρή σύγκρουση με την πραγματικότητα όμως έδειξε ότι δεν γίνονται όλα τόσο εύκολα. Κατάφερε να αυξήσει τις θέσεις εργασίας συνεχίζοντας την πολιτική των mini jobs του Obama, αλλά δεν ήταν αρκετό. Το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών μεγάλωσε και ράγισε την κοινωνική συμμαχία που είχε χτίσει με κόπο. Την ίδια στιγμή η προάσπιση των αμερικανικών αξιών που τόσο ψηλά είχε στην ατζέντα του, άρχισε να θολώνει. Η δυσκολία να αντιμετωπίσει ταυτόχρονα μια πανδημία και την κοινωνική αναταραχή του κινήματος του Black Lives Matter, έπληξαν την εικόνα του. Τόσο την εικόνα του ανθρώπου που έχει λύσεις για όλα, όσο και την εικόνα του στοργικού πατέρα που οφείλει να έχει ένας αμερικανός πρόεδρος που ενώνει σε μια διπλή εθνική κρίση. Η χάραξη διαχωριστικών γραμμών μεταξύ ημών και υμών και το παιχνίδι της ανάθεσης ευθυνών, είναι καλές αντιπολιτευτικές τακτικές, αλλά δύσκολα έχουν αποτέλεσμα ως κυβερνητικές. Εκμεταλλευόμενος τις περγαμηνές του antiestablishment, συνέχισε να κυβερνά αντιπολιτευόμενος μέχρι την τελευταία στιγμή, και αυτή η δυσκαμψία να πλασάρει επιτέλους τον εαυτό του ως statesman του κόστισε στην κρίσιμη στιγμή.
Από την άλλη ο Biden, είχε τον εύκολο δρόμο να ξέρει ποια ήταν τα λάθη που έκανε η Hillary Clinton ως υποψήφια το 2016 και απλά να φροντίσει να μην τα ξανακάνει.
Είχε όμως και δύο δυσκολίες
Να πείσει ξανά όσους έπαψαν να πιστεύουν στους επαγγελματίες πολιτικούς και να φέρει στην κάλπη το κίνημα από τα κάτω του Bernie Sanders.
Τα κατάφερε όλα και τελικά ξεπέρασε τις 75 εκατομμύρια ψήφους. Κόντρα στα νέα ήθη που έφεραν τον Trump στον Λευκό Οίκο γύρισε ξανά στις πολιτικές συμμαχίες. Μετέτρεψε την Kamala Harris από σφοδρή του αντίπαλο στα primaries σε υποψήφια αντιπρόεδρο και με μια πολύ απλή, συμβολική κίνηση έκανε ένα τεράστιο άνοιγμα σε γυναίκες, Αφροαμερικανούς και μειονότητες. Δεσμεύτηκε στους Sanders και Warren ότι θα εφαρμόσει σημαντικά σημεία της ατζέντας τους εξασφαλίζοντας την ενεργή στήριξή τους σε αντίθεση με ότι συνέβη στις προηγούμενες εκλογές με την Clinton. Η έπαρσή της ως απόλυτο φαβορί έστειλε στο σπίτι του το ανερχόμενο, νεολαιίστικο κίνημα που ζητά θέσπιση κατώτατου μισθού, σεισάχθεια στα φοιτητικά δάνεια και επιτέλους ένα προσβάσιμο εθνικό σύστημα υγείας. Μπορεί ο Biden με το πολυετές κεντρώο προφίλ του επαγγελματία πολιτικού να μην κέρδισε τις ψυχές αυτής της κοινωνικής ομάδας, όμως κέρδισε τις ψήφους της με την υπόσχεση ότι θα κάνει ό,τι μπορεί.
Η λειτουργία της καμπάνιας-ομπρέλα συνεχίστηκε με επιτυχία και στην υπόθεση του Black Lives Matter. Αναγνωρίζοντας τις αδικίες και τα προβλήματα ομαλής κοινωνικής ένταξης των BIPOC ατόμων, και χωρίς να «τρομάζει» τους νοικοκυραίους με αντί-αστυνομική ρητορική, μόνο κερδισμένος βγήκε.
Το εκλεκτορικό σύστημα, που τόσο κατηγορήθηκε στις προηγούμενες εκλογές με την Clinton να χάνει κερδίζοντας περισσότερες ψήφους, διαμόρφωσε και τις καμπάνιες των δυο υποψηφίων. Ο Trump κατάφερε στις προηγούμενες εκλογές να πάρει όλες τις swing states και εκεί επικεντρώθηκε, αφού ομάδα που κερδίζει δεν αλλάζει. Από την άλλη ο Biden έκανε κάτι πιο σύνθετο. Παράλληλα με το κυνήγι των αμφίρροπων πολιτειών, έτρεχε μια εξίσου μεγάλη επικοινωνιακή καταιγίδα σε πολιτείες «σιγουράκια» στις όχθες αμφοτέρων των ωκεανών που βρέχουν τις ΗΠΑ. Αυτή η φαινομενικά άχρηστη και σπάταλη διαδικασία έδωσε τον αέρα του πανεθνικού κινήματος.
Το εκλεκτορικό σύστημα, εκτός από καλπονοθευτικό, έχει κατηγορηθεί και για τον διαχωρισμό των πολιτών σε δυο κατηγορίες, αυτών που η ψήφος μας νοιάζει και των δεδομένων. Ουκ ολίγες φορές έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο ολόκληρες πολιτείες να μην δέχονται ούτε μια επίσκεψη από τους υποψήφιους προέδρους, τόσο αυτού που την έχει δεδομένη, όσο και αυτού που δεν έχει ελπίδα, και σημαντικές στη διαδικασία πολιτείες όπως του Ohio να γίνονται κέντρο διερχόμενων. Η διαχείριση της πανδημίας ήταν το τελευταίο κεφάλαιο του προεκλογικού αγώνα. Η διεθνής πρακτική έχει δείξει ότι δεν υπάρχει ακριβώς χρυσή συνταγή αντιμετώπισής της. Αυστηρά ή χαλαρά lockdown, επικέντρωση στο πρώτο ή στο δεύτερο κύμα, είναι όλες προσεγγίσεις που έχουν προσφέρει λαοφιλία ή αποδοκιμασία σε ηγέτες σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτό που φαίνεται να μετράει περισσότερο είναι η ενσυναίσθηση. Η έλλειψή της αποδεικνύεται χειρότερη για την εικόνα ενός ηγέτη, χειρότερη κι από την αποτυχία. Εκεί ακριβώς ο Trump επένδυσε σε μια κυνική αντιμετώπιση υποτιμώντας τον κορονοϊό. Ακόμα κι αν δικαιωθεί στο τέλος αυτού του δυστοπικού παρόντος που ζούμε, η απουσία της στοργικής πατρικής φιγούρας του στέρησε πολλά. ο Biden εκμεταλλεύτηκε και αυτή του την αιρετική προσέγγιση, και όπως και σε πολλά άλλα μετέτρεψε την εικόνα του βαρετού πολιτικού σε αυτόν που θα κάνει τη στροφή των 180 μοιρών στην κανονικότητα.
Το πόσο γρήγορη θα είναι αυτή η στροφή θα φανεί από τις executive orders που θα υπογράψει στα τέλη Ιανουαρίου. Μέχρι τότε ο Trump έχει τον χρόνο να φτιάξει την εικόνα του ηγέτη που ξέρει να χάνει και να ανασυντάσσεται, αρκεί να το κάνει καλύτερα από τον Nixon όταν έχασε στις εκλογές του 1960 από τον JFK.
