Δεν υπάρχει πιο ιερός δεσμός ανάμεσα σε εκείνη του γονιού και του παιδιού. Για έναν άνδρα, το να γίνει πατέρας αποτελεί μία συναισθηματική κορύφωση και το πιο σημαντικό κομμάτι στο παζλ της ζωής του. Με τον ερχομό του παιδιού, το αίσθημα ευθύνης του εντείνεται καθώς αναλαμβάνει το ρόλο του προστάτη και το παρόχου. Οι προτεραιότητές του αλλάζουν και αισθάνεται συντριπτική χαρά και ανιδιοτελής αγάπη. Ωστόσο πέρα από τα συναισθήματα χαράς, μπορεί να αντιμετωπίσει ψυχολογικές δυσκολίες μετά την απόκτηση ενός παιδιού. Ονομάζεται πατρική επιλόχειος κατάθλιψη ή μεταγεννητική κατάθλιψη και το 10% των ανδρών μπορεί να την εμφανίσουν. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Πατέρα, συζητήσαμε με την ψυχολόγο Βέρα Φερεντούρου για τη μεταγεννητική κατάθλιψη στους άνδρες και δίνουμε ορατότητα και φωνή σ’ ένα μεγάλο ποσοστό νέων πατεράδων.
Γνωρίζαμε τι είναι η επιλόχειος κατάθλιψη αλλά μήπως υπάρχει μία αντίστοιχη εκδοχή για τους άνδρες, όπως η μεταγεννητική κατάθλιψη;
Πέραν της ευρέως γνωστής επιλόχειου κατάθλιψης για τις μητέρες, υπάρχει ο όρος πατρική επιλόχειος κατάθλιψη ή αλλιώς μεταγεννητική κατάθλιψη, η οποία αναφέρεται σε μια παρόμοια μορφή κατάθλιψης που βιώνουν ορισμένοι άνδρες μετά την απόκτηση ενός παιδιού. Ενώ η επιλόχειος κατάθλιψη συνδέεται με τις γυναίκες λόγω των ορμονικών αλλαγών και των προκλήσεων του τοκετού, έρευνες δείχνουν, ότι οι άνδρες μπορούν επίσης να αντιμετωπίσουν συναισθηματικές και ψυχολογικές δυσκολίες κατά την περίοδο μετά τον τοκετό και την απόκτηση ενός παιδιού.
Ποιο είναι το ποσοστό των ανδρών που πάσχουν από μεταγεννητική κατάθλιψη;
Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι περίπου το 10% των ανδρών μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα μεταγεννητικής κατάθλιψης κατά την περίοδο μετά την απόκτηση ενός παιδιού. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα ποσοστά επιπολασμού μπορεί να ποικίλλουν ανάλογα με τη μελέτη καθώς είναι ένα σχετικά νέο θέμα μελέτης, επομένως η κατανόηση του ακριβούς ποσοστού των ανδρών που πάσχουν από μεταγεννητική κατάθλιψη διαφέρει. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι τα συμπτώματα και οι εμπειρίες μπορεί να διαφέρουν μεταξύ των ατόμων και δεν θα εμφανίσουν όλοι οι άνδρες μεταγεννητική κατάθλιψη, αλλά και να εμφανίσουν υπάρχει περίπτωση να μην το αναφέρουν, να μην το καταλάβουν ή ακόμη και να μη ζητήσουν βοήθεια.
Ποια είναι τα συμπτώματα και ποιες οι αλλαγές που έχουν στις ορμόνες τους οι άνδρες μετά την απόκτηση παιδιού;
Τα συμπτώματα της μεταγεννητικής κατάθλιψης στους άνδρες μπορεί να περιλαμβάνουν θλίψη, ευερεθιστότητα, κόπωση, αλλαγές στην όρεξη, διαταραχές ύπνου, αίσθημα αναξιότητας ή ενοχής και απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να επηρεάσουν την ικανότητα ενός άνδρα να δεθεί με το παιδί του και να προσαρμοστεί στις νέες ευθύνες της πατρότητας. Η μεταγεννητική κατάθλιψη είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού ορμονικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων. Οι ορμονικές αλλαγές που παρατηρούνται στους άνδρες, είναι μειωμένα επίπεδα τεστοστερόνης και αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων, κατά την περίοδο μετά τον τοκετό, οι οποίες μπορεί να συμβάλλουν σε συναισθηματικές αλλαγές. Επιπλέον, παράγοντες όπως η έλλειψη ύπνου, το αυξημένο άγχος, οι αλλαγές στη δυναμική των σχέσεων, οι οικονομικές ανησυχίες και η αλλαγή προτεραιοτήτων μπορούν επίσης να συμβάλουν στην αλλαγή της διάθεσης του πατέρα.
Προβληματισμοί ενός υποψήφιου πατέρα
Γιατί θεωρείται ταμπού;
Η μεταγεννητική κατάθλιψη στους άνδρες θεωρείται ταμπού λόγω ενός συνδυασμού παραγόντων που σχετίζονται με το φύλο, την κοινωνία και τον εκάστοτεπολιτισμό. Οι παραδοσιακοί ρόλοι των φύλων και οι κοινωνικές προσδοκίες υπαγορεύουν, ότι οι άνδρες πρέπει να είναι δυνατοί, στωικοί και χωρίς συναισθηματισμό. Η παραδοχή της ευαλωτότητας ή η πάλη με τα συναισθήματα μπορεί να θεωρηθεί ως απόκλιση από αυτές τις προσδοκίες, που οδηγεί σε απροθυμία στην αναγνώριση και την αναζήτηση βοήθειας για αυτού του είδους την κατάθλιψη. Επιπλέον, η κυρίαρχη εστίαση στην ψυχική υγεία της μητέρας έχει επισκιάσει τις εμπειρίες των μπαμπάδων, με αποτέλεσμα την έλλειψη επίγνωσης και κατανόησης της μεταγεννητικής κατάθλιψης στους άνδρες. Το μακροχρόνιο στίγμα της κοινωνίας γύρω από θέματα ψυχικής υγείας προσθέτει ένα επιπλέον επίπεδο δυσκολίας, καθώς οι άνδρες μπορεί να αντιμετωπίσουν κρίσεις και να αντιληφθούν την αναζήτηση βοήθειας ως σημάδι αδυναμίας ή αποτυχίας. Ο φόβος της κρίσης από τους συντρόφους, την οικογένεια, τους φίλους και την κοινωνία γενικότερα μπορεί να αποθαρρύνει περαιτέρω τους άνδρες από το να αναζητήσουν υποστήριξη.
Ποια είναι η συμβουλή που θα δίνατε σ’ έναν άνδρα που μόλις έγινε πατέρας ή σκοπεύει σύντομα να γίνει;
Καθώς ξεκινάτε το ταξίδι της πατρότητας, θα ήταν βοηθητικό και θεμιτό να ενημερωθείτε σχετικά με την εγκυμοσύνη, τον τοκετό και τις εμπειρίες μετά τον τοκετό. Επικοινωνήστε ανοιχτά και υποστηρίξτε τησύντροφό σας, μοιράζοντας τις ευθύνες φροντίδας και ενθαρρύνοντας μια ισχυρή συνεργασία. Δώστε προτεραιότητα στην αυτοφροντίδα σας, διασφαλίζοντας ότι ξεκουράζεστε, συμμετέχετε σε δραστηριότητες που σας αρέσουν και τρώτε όσο καλύτερα μπορείτε. Δημιουργήστε ένα δίκτυο υποστήριξης από την οικογένεια και τους φίλους σας, συζητώντας πιθανές ανησυχίες σας. Σε περίπτωση που νιώσετε ευαλωτότητα είναι εντάξει, να αναζητήστε βοήθεια γνωρίζοντας, ότι είναι σημάδι δύναμης και όχι αδυναμίας. Επίσης, καλλιεργήστε τον δεσμό γονέα-παιδιού μέσω της επαφής δέρμα με δέρμα, του παιχνιδιού και της παρουσίας στις καθημερινές ρουτίνες του παιδιού σας. Τέλος, ευχαριστηθείτε τις χαρές και κάντε υπομονή στις προκλήσεις, πάντα εμπιστευόμενοι το ένστικτό σας.
Κατά τη γνώμη σας οι επιχειρήσεις θα έπρεπε να δίνουν άδεια πατρότητας;
Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να παρέχουν άδεια πατρότητας, καθώς προωθεί την ισότητα των φύλων, επιτρέπει στους μπαμπάδες να συνδέονται με τα νεογέννητά τους και υποστηρίζει γενικότερα τις οικογένειες. Παρέχοντας άδεια πατρότητας αναγνωρίζεται το γεγονός, ότι και οι δύο γονείς διαδραματίζουν ζωτικής σημασίας ρόλο στην ανατροφή των παιδιών τους και δίνει τη δυνατότητα στους μπαμπάδες να συμμετέχουν ενεργά στη φροντίδα και να είναι παρόντες στα πρώτα στάδια της ζωής του παιδιού τους. Συμβάλλει στο δέσιμο και στην ανάπτυξη του παιδιού, βοηθά στην ανακούφιση των πιέσεων στους συντρόφους και ενθαρρύνει έναν ισορροπημένο καταμερισμό των ευθυνών φροντίδας. Η προσφορά άδειας πατρότητας δείχνει δέσμευση για την ευημερία των εργαζομένων, την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής και μπορεί να ενισχύσει την εργασιακή ικανοποίηση. Επιπλέον, έχει θετικό κοινωνικό αντίκτυπο αμφισβητώντας τα στερεότυπα των φύλων και προάγοντας μια πιο υγιή οικογενειακή δυναμική. Τέλος, με αυτόν τον τρόπο οι επιχειρήσεις συμβάλλουν σε ένα πιο δίκαιο και υποστηρικτικό περιβάλλον για την ενεργό συμμετοχή των οικογενειών και των μπαμπάδων στην ανατροφή των παιδιών.
Mε ποιον τρόπο αλλάζει η ψυχολογία ενός άντρα όταν γίνεται πατέρας;
Το να γίνεις πατέρας επιφέρει βαθιές ψυχολογικές αλλαγές στη ζωή ενός άνδρα. Με τον ερχομό ενός παιδιού, το αίσθημα ευθύνης του άνδρα εντείνεται καθώς αναλαμβάνει το ρόλο του προστάτη και του παρόχου. Οι προτεραιότητες υφίστανται σημαντική αλλαγή, με μεγαλύτερη έμφαση στην ευημερία της οικογένειας. Συναισθηματικά, οι άνδρες βιώνουν μια βαθιά μεταμόρφωση, νιώθοντας συντριπτική χαρά, αγάπη και περιστασιακά άγχος ή αμφιβολία για τον εαυτό τους. Οι ιδιότητες, που τους χαρακτηρίζουν, αναπτύσσονται καθώς οι άνδρες ασχολούνται με τη φροντίδα, την καλλιέργεια συμπόνιας, υπομονής και ενσυναίσθησης. Η πατρότητα καλλιεργεί την ανιδιοτέλεια, καθώς καλούνται να κάνουν θυσίες και να δίνουν προτεραιότητα στις ανάγκες του παιδιού τους. Η προσωπική ανάπτυξη και ωριμότητα επιταχύνονται μέσω των γονικών ευθυνών. Η αίσθηση υπερηφάνειας και ολοκλήρωσης που προέρχεται από το να παρακολουθούν τα ορόσημα του παιδιού τους φέρνει απέραντη χαρά. Οι αξίες και οι πεποιθήσεις επαναξιολογούνται, καθοδηγώντας τους άντρες στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος φροντίδας.
Ποια είναι τα προβλήματα στην ψυχολογία ενός άνδρα που μόλις έγινε πατέρας;
Όταν ένας άντρας γίνεται πατέρας, μπορεί να αντιμετωπίσει διάφορα ψυχολογικά προβλήματα καθώς προσαρμόζεται στο νέο του ρόλο. Αυτές οι προκλήσεις περιλαμβάνουν δυσκολίες προσαρμογής καθώς αντιμετωπίζει αλλαγές στη ρουτίνα και την προσωπική ελευθερία, που οδηγούν σε συναισθήματα άγχους και απογοήτευσης. Η μετάβαση στην πατρότητα μπορεί να προκαλέσει μια αλλαγή ταυτότητας, αφήνοντας τους άντρες αβέβαιους για τη θέση τους στον κόσμο και αμφισβητώντας την αίσθηση του εαυτού τους. Ενδέχεται να προκύψουν εντάσεις στις σχέσεις καθώς τα ζευγάρια διαχειρίζονται τις πρόσθετες ευθύνες και τις αλλαγές στη δυναμική, που απαιτούν αποτελεσματική επικοινωνία και υποστήριξη. Όπως προαναφέραμε, υπάρχουν πιθανότηατες να εμφανίσουν και μεταγεννητικήκατάθλιψη. Η ασάφεια των ρόλων και ο αγώνας να ορίσουν τον ρόλο τους ως πατέρας μπορεί να συμβάλει στο άγχος και την αυτοαμφιβολία. Η εξισορρόπηση της εργασίας και της πατρότητας θέτει προκλήσεις, οι οποίες δυνητικά οδηγούν σε ενοχές και άγχος. Επιπλέον, η έλλειψη υποστήριξης και πόρων για τους μπαμπάδεςμπορεί να οδηγήσει σε αισθήματα απομόνωσης. Η αναζήτηση υποστήριξης από αγαπημένα πρόσωπα, η πρόσβαση σε πηγές ανατροφής και η συμμετοχή σε ομάδες υποστήριξης μπορεί να βοηθήσει τους άνδρες να αντιμετωπίσουν αυτά τα ψυχολογικά προβλήματα και να ενστερνιστούν την πατρότητα.
Υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι το μυαλό ενός άντρα αλλάζει όταν γίνεται πατέρας, αποκτά πιο τετράγωνη σκέψη και γίνεται λιγότερο αυθόρμητος, σε τι βαθμό ισχύει κάτι τέτοιο;
Η ιδέα ότι η σκέψη ενός άνδρα γίνεται πιο «τετράγωνη» και λιγότερο αυθόρμητη, όταν γίνεται πατέρας πρέπει να προσεγγίζεται με προσοχή, καθώς μπορεί να μην ισχύει καθολικά. Σίγουρα υπάρχουν έρευνες που υποστηρίζουν αυτό το γεγονός. Οι ατομικές διαφορές, παρόλα αυτά, παίζουν σημαντικό ρόλο στο πώς ανταποκρίνονται οι άνδρες στην πατρότητα. Ηπροσωπικότητα, η ιδιοσυγκρασία και οι εμπειρίες ζωής ποικίλλουν, οδηγώντας σε ποικίλες αντιδράσεις. Ενώ ορισμένοι άνδρες μπορεί να επιδεικνύουν μια πιο δομημένη και υπεύθυνη προσέγγιση, άλλοι μπορεί να διατηρήσουν τον αυθορμητισμό και την προσαρμοστικότητά τους. Η πατρότητα μπορεί να εμπνεύσει την προσωπική ανάπτυξη και ωριμότητα, αλλά τα στυλ γονικής μέριμνας και οι προσδοκίες των ρόλων μπορεί να διαφέρουν με βάση πολιτιστικούς, κοινωνικούς και προσωπικούς παράγοντες. Επιπλέον, στοιχεία που επηρεάζουν τον τρόπο προσαρμογής των ανδρών στην πατρότητα είναι η δυναμική των σχέσεων με τους συντρόφους τους και οι προσωπικές συνθήκες της καθημερινότητας τους. Είναι σημαντικό να αποφεύγεται την υπεργενίκευση και να αναγνωρίζουμετο ποικίλο φάσμα εμπειριών και εκφάνσεων τηςπατρότητας, ώστε να δείχνουμε κατανόηση και τους μπαμπάδες.
Ένας νέος πατέρας μπορεί να νιώσει ότι δεν έχει σημαντικό ρόλο στα πρώτα βήματα της ανατροφής ενός παιδιού λόγω πχ του θηλασμού κλπ.;
Δεν είναι ασυνήθιστο οι νέοι μπαμπάδες να αισθάνονται ότι τους λείπει ένας σημαντικός ρόλος στα πρώτα στάδια της ανατροφής ενός παιδιού, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για το θηλασμό. Αυτή η αντίληψη μπορεί να πηγάζει από βιολογικές διαφορές, περιορισμένη συμμετοχή στη σίτιση του παιδιού και κοινωνικές προσδοκίες. Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι οι μπαμπάδες έχουν να παίξουν πολύτιμους ρόλουςστο μεγάλωμα και την ανατροφή του παιδιού τους, καθώς ο ρόλος τους είναι μοναδικός και αναντικατάστατος. Μπορούν να παρέχουν συναισθηματική υποστήριξη στη σύντροφο και το παιδί τους, να προσφέρουν πρακτική βοήθεια στις οικιακές εργασίες, να συμμετέχουν σε δραστηριότητες δεσμού που δεν περιλαμβάνουν θηλασμό, να εκπαιδεύονται σχετικά με τη βρεφική φροντίδα και να συμμετέχουν ενεργά στη λήψη αποφάσεων και στην επικοινωνία. Αναλαμβάνοντας έναν ενεργό και υποστηρικτικό ρόλο, οι μπαμπάδες μπορούν να δημιουργήσουν ισχυρούς δεσμούς με το παιδί τους και να συμβάλουν σημαντικά στην ανάπτυξή του, ακόμη κι αν είναι φύση αδύνατο να τα θηλάσουν. Καθώς το παιδί μεγαλώνει, η σημασία του ρόλου του πατέρα συνεχίζει να εξελίσσεται, τονίζοντας τη σημασία της εμπλοκής του στα πρώτα στάδια της ανατροφής του παιδιού.
Υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές ανάμεσα σε νέους μπαμπάδες και σε άντρες που γίνονται πατεράδες στα 40 τους;
Μπορεί να υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των νέων μπαμπάδων και των ανδρών που γίνονται μπαμπάδες στα 40 τους. Οι μεγαλύτεροι μπαμπάδες μπορεί να αντιμετωπίσουν προκλήσεις που σχετίζονται με τα επίπεδα ενέργειας και τη σωματική αντοχή, καθώς η ανατροφή των παιδιών μπορεί να είναι σωματικά απαιτητική. Ωστόσο, συχνά φέρουν μια πλούσια εμπειρία ζωής και ωριμότητα στον ρόλο. Η δημιουργία καριέρας και οικονομικής σταθερότητας μπορεί να προσφέρει μια αίσθηση ασφάλειας και πόρων για τις ανάγκες του παιδιού τους. Η δυναμική των σχέσεων μπορεί να διαφέρει, με τους μεγαλύτερους μπαμπάδες να έχουν δυνητικά πιο μακροχρόνιες σχέσεις ή γάμους. Όντας σε διαφορετικό στάδιο της ζωής τους, μπορεί να έχουν ήδη επιδιώξει προσωπικούς στόχους και προτεραιότητες, επιτρέποντάς τους να επικεντρωθούν περισσότερο στην οικογένεια και την ανατροφή των παιδιών. Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι αυτές οι διαφορές δεν είναι απόλυτες και ότι οι ατομικές εμπειρίες μπορεί να διαφέρουν πολύ. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η αγάπη, η φροντίδα και το ενδιαφέρον των μπαμπάδων, ανεξαρτήτως ηλικίας, στην ανατροφή του παιδιού τους.
Πώς επηρεάζει τη ζωή και την εργασία ενός άνδρα η έλευση ενός παιδιού;
Ο ερχομός ενός παιδιού έχει σημαντικό αντίκτυπο στη ζωή και την εργασία ενός άνδρα. Οδηγεί σε επαναξιολόγηση των προτεραιοτήτων του, με μετατόπιση από τις προσωπικές επιδιώξεις στη φροντίδα και την ευημερία του παιδιού και της οικογένειας. Οι άντρες αναλαμβάνουν αυξημένες ευθύνες ως μπαμπάδες, συμμετέχοντας ενεργά στη φροντίδα των παιδιών και προσαρμόζοντας τις ρουτίνες τους ανάλογα. Συναισθηματικά, το να γίνεις πατέρας φέρνει μια σειρά από νέα συναισθήματα, από αγάπη και προστατευτικότητα μέχρι χαρά και περιστασιακές ανησυχίες. Η εξισορρόπηση της επαγγελματικής και της οικογενειακής ζωής γίνεται ζωτικής σημασίας, απαιτώντας συχνά προσαρμογές στο πρόγραμμα εργασίας. Ο ερχομός ενός παιδιού μπορεί επίσης να επιτελέσει ως ένας προσαρμοστικός παράγοντας στησταδιοδρομία τους, στην αναζήτηση περισσότερων φιλικών προς την οικογένεια διευθετήσεων ή ευθυγράμμιση των επαγγελματικών υποχρεώσεων με νέες προτεραιότητες. Παρά τις προκλήσεις, η πατρότητα φέρνει την προσωπική ανάπτυξη, την ολοκλήρωση και την ευκαιρία να αναπτύξετε δεξιότητες φροντίδας και να ενισχύσετε τον δεσμό με το παιδί. Η εμπειρία κάθε άνδρα είναι μοναδική, επηρεασμένη από τις προσωπικές συνθήκες, το πολιτισμικό πλαίσιο και τα συστήματα υποστήριξης. Η αποτελεσματική επικοινωνία, η υποστήριξη και η εύρεση ισορροπίας μεταξύ εργασιακών και οικογενειακών δεσμεύσεων είναι το κλειδί για την πλοήγηση στις αλλαγές και τις προκλήσεις που έρχονται με τον ερχομό ενός παιδιού.
