Σκέψου το πιο αγαπημένο σου φαγητό και την απόλαυση που αντλείς από αυτό με την πρώτη μπουκιά, είναι μια έκρηξη στιγμιαίας απόλαυσης. Ο καφές είναι η μοναδική εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα των αγαπημένων τροφίμων και ροφημάτων καθώς η ευδαιμονία που σε γεμίζει είναι ένα φαινόμενο που χτίζεται σταδιακά. Ξεκινάει με το που ανοιγεις τη συσκευασία του καφέ κάθε πρωί. Δεν έχεις ξυπνήσει καλά κι όμως τα ρουθούνια σου δουλεύουν ήδη υπερωρίες καθώς γεμίζουν με το τονωτικό άρωμα του φρεσκοκομμένου καφέ. Η αρωματική πανδαισία συνεχίζει να μεγαλώνει εκθετικά κατά την εκχύλιση του καφέ μέχρι που φέρνεις την κούπα σε απόσταση αναπνοής και μυρίζεις για τελευταία φορά λίγο πριν την πρώτη γουλιά. Πρακτικά έχεις ήδη ξυπνήσει από ένα ιδιότυπο φαινόμενο placebo πολύ πριν μπει η καφεΐνη στον οργανισμό σου.
Όλη αυτή η ιεροτελεστία έχει δώσει μυθικές διαστάσεις στον καφέ ως αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας μας. Ο τρόπος με τον οποίο η καφεΐνη δρα στον οργανισμό μας ποτέ δεν μας απασχόλησε πραγματικά, θέλουμε απλά να υπάρχει. Αυτός είναι και λόγος που ποτέ δεν δώσαμε ιδιαίτερη σημασία σε όλα αυτά που κατα καιρούς ακούγονται για τις επιπτώσεις του καφέ στην υγεία. Όσοι φοβούνται δεν πίνουν καθόλου, όσοι δεν φοβούνται πίνουν όσους θέλουν και κάπου εκεί στη μέση βρίσκονται οι απλά ανησυχούντες που έχουν ορίσει από μόνοι τους αυθαίρετα ένα αποδεκτό όριο καφέ που μπορεί να κυμαίνεται από έναν πρωινό καφέ, μέχρι όσο έχουν πείσει τον εαυτό τους ότι είναι καλό.
Το πόσο αυθαίρετα ορίζει ο καθένας το όριο των καφέδων που μπορεί να πιει σε ημερήσια βάση πηγάζει και από το γεγονός ότι κάθε οργανισμός αντιδρά με διαφορετικό τρόπο απέναντι στην καφεΐνη. Είναι θέμα γονιδίων και άλλοι οργανισμοί είναι πιο ευαίσθητοι από κάποιους άλλους. Σε γενικές γραμμές το «ξύπνημα» που νιώθει ο εγκέφαλός μας λαμβάνει χώρα 20 λεπτά μετά από την πρώτη γουλιά. Τότε έχουμε τη μέγιστη εγρήγορση και στη συνέχεια η ισχύ της καφεΐνης φθίνει. Όμως επειδή ο χρόνος ημιζωής της καφεΐνης είναι εξαιρετικά μεγάλος, φτάνει ακόμα και τις δύο εβδομάδες, σε κάθε οργανισμό μπορεί να παραταθεί με διαφορετικό τρόπο η επίδρασή της.
Ξεκινώντας την ανάλυση για τις επιπτώσεις του καφέ στην υγεία, ας πούμε πρώτα για τα καλά που προσφέρει, τα οποία δεν είναι και λίγα καθώς δεν εξαντλούνται στο ότι μας ξυπνάει κάθε πρωί. Ο καφές είναι σοβαρή πηγή αντιοξειδωτικών με αντιφλεγμονώδη δράση. Δηλαδή έχει τη δυνατότητα να θεραπεύει φλεγμονές που μπορεί να προκαλέσουν κάποια μορφής καρκίνου. Επίσης προστατεύει από εκφυλιστικές νόσους όπως ή άνοια ενώ βοηθάει ακόμα και στην πρόληψη του διαβήτη τύπου 2. Πέρα από τα μακροπρόθεσμα οφέλη, έχει και πιο απτά θετικά αποτελέσματα. Η καφεΐνη έχει αναλγητική δράση, γι’αυτό και βρίσκεται στα συστατικά πολλών παυσίπονων. Τέλος είναι πολύτιμος σύμμαχος στη γυμναστική από τη στιγμή που αυξάνει την αντοχή και μας επιτρέπει να θέσουμε λίγο πιο ψηλά τα όρια.
H άλλη όψη του νομίσματος ανησυχεί για την κατανάλωση του καφέ, μάλλον πιο σωστά για την υπερκατανάλωση. Ο καφές από μόνος του δεν είναι κακός για κανέναν, παρά μόνο σε πολύ ειδικές περιπτώσεις. Η πιο γνωστή παρενέργεια της καφεΐνης είναι η δυσκολία στον ύπνο. Επειδή δεν ακούγεται σοβαρό σύμπτωμα, πολλές φορές το προσπερνάμε και ψάχνουμε άλλα προβλήματα που προκαλεί η καφεΐνη στον οργανισμό. Όμως αυτή είναι και η πιο σημαντική επίπτωση της υπερκατανάλωσης καφέ. Οι διαταραχές ύπνου, πέρα από τα προβλήματα κόπωσης που προκαλούν από μόνες τους, είναι και προμηνύματα, άλλων πιο σοβαρών προβλημάτων υγείας, από καρδιαγγειακά μέχρι ψυχολογικά.
Στα ψυχολογικά εντάσσεται και αίσθημα της υπερδιέγερσης και των νεύρων. Σε αυτή την περίπτωση εκτός από τον περιορισμό σε έναν καφέ την ημέρα, συνίσταται ακόμα και η διαλειμματική κατανάλωση του. Ένα διάλειμμα δύο εβδομάδων κατά καιρούς δίνει τη δυνατότητα στον οργανισμό να αποβάλει το σύνολο της καφεΐνης από μέσα του και να αναπροσαρμοστεί.
Τελειώνοντας μόνο δύο συμβουλές δίνουν οι ειδικοί. Η πρώτη έχει να κάνει με την ώρα που πίνουμε καφέ και αυτό περιορίζεται στη φράση, όσο πιο νωρίς τόσο πιο καλά. Γενικά η κατανάλωση καφέ μετά το μεσημέρι πρέπει να γίνεται με προσοχή ώστε να μην παρεμβαίνει στον κύκλο του ύπνου μας. Αν πρέπει να είναι ένας ο καφές που θα πιεις την ημέρα, αυτός ας είναι με το που ξυπνήσεις. Η άλλη συμβουλή δεν έχει να κάνει με την υγεία, αλλά με την ηθική του καφέ.
Ο καφές είναι ένα αγροτικό προϊόν που προέρχεται σχεδόν αποκλειστικά από υπανάπτυκτες χώρες. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να είναι μια από τις κυριότερες πηγές εισοδήματος για τους κατοίκους των χωρών αυτών και ταυτόχρονα μεγάλος μοχλός εκμετάλλευσης. Κάθε φορά που αγοράζεις καφέ για το σπίτι ή παίρνεις στο χέρι, αναζήτησε το σήμα fair trade, είναι το λιγότερο που μπορείς να κάνεις για να σταματήσεις τη στυγνή εκμετάλλευση.
