Πιο συγκεκριμένα, είναι μια ιατρική διαδικασία, της οποίας επιδιωκόμενος σκοπός είναι η επίτευξη εγκυμοσύνης και κάπως έτσι, λαμβάνει χώρα όταν διάφορα προβλήματα δεν επιτρέπουν την φυσική γονιμοποίηση.
Μάλιστα, διενεργείται αποκλειστικά από καταρτισμένο επιστημονικό προσωπικό και η διαδικασία περιλαμβάνει, αρχικά, γονιμοποίηση ωαρίων από σπερματοζωάρια και στη συνέχεια τη μεταφορά εμβρύων στη μήτρα της γυναίκας. Στην Ελλάδα, η διαδικασία αυτή πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1982.
Είναι η πρώτη σκέψη η εξωσωματική γονιμοποίηση, όταν υπάρχει πρόβλημα;
Σίγουρα, το ερώτημα εάν η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι η πρώτη σκέψη εάν υπάρχει κάποιο πρόβλημα, απασχολεί πολλά ζευγάρια. Πιθανόν έχει μεσολαβήσει ένα διάστημα επαφών εκτός προφύλαξης και δεν έχει επιτευχθεί η πολυπόθητη σύλληψη. Σύμφωνα με την Εταιρεία Ανθρώπινης Επαφής και Εμβρυολογίας, 1 στα 6 ζευγάρια αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπογονιμότητας. Το πρώτο πράγμα που συστήνεται πάντα είναι να γίνουν εξειδικευμένες εξετάσεις, ώστε να διερευνηθούν οι λόγοι υπογονιμότητας στο ζευγάρι. Για παράδειγμα, κάποιοι λόγοι γονιμότητας είναι:
Για τη γυναίκα:
- Κακή ποιότητα ωαρίων
- Πρόωρη εμμηνόπαυση
- Πρόβλημα στις σάλπιγγες
- Ενδομητρίωση, ενδομητρίτιδα κ.λπ.
Για τον άνδρα:
- Λοίμωξη
- Προβλήματα σπέρματος
- Υπογοναδισμός
- Κρυψορχία κ.λπ.
Σίγουρα, είναι από τα πιο συχνά προβλήματα στο ζευγάρι, αλλά όχι το μόνο. Για αυτό υπεύθυνος για να εντοπίσει προβλήματα υπογονιμότητας είναι μόνο η ομάδα των ειδικών όπως ο ουρολόγος, εμβρυολόγος και γυναικολόγος. Εφόσον, τώρα, υπάρχει ολοκληρωμένη και ασφαλής ιατρική απόφαση, αναλύεται το ιατρικό προφίλ του ζευγαριού και, εφόσον υπάρχει από κοινού συμφωνία, προβαίνει στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Όπως θα δούμε και παρακάτω, είναι μια διαδικασία στην οποία -ευτυχώς- απουσιάζει ο πόνος. Είναι ασφαλής και δεν χρειάζεται ανησυχία.
Ποια διαδικασία ακολουθείται στην εξωσωματική γονιμοποίηση και ποια τα στάδια;
Στην εξωσωματική γονιμοποίηση συμμετέχει εξειδικευμένο και έμπειρο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό. Μεγάλη προσοχή χρειάζεται και στο ποιους θα επιλέξεις, διότι είναι ευαίσθητη και σοβαρή διαδικασία. Έτσι, υπάρχει ο εξειδικευμένος γυναικολόγος, γνώστης στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, ο εμβρυολόγος, ο ουρολόγος, ο αναισθησιολόγος, το νοσηλευτικό προσωπικό.
Αφού, λοιπόν, γίνουν οι απαραίτητες εξετάσεις και σχηματιστεί το ιατρικό προφίλ του ζευγαριού, προχωρά η διαδικασία ως εξής:
1ο στάδιο: Αρχικά, γίνεται διέγερση των ωοθηκών, είτε μέσω ενέσεων είτε μέσω φαρμακευτικής αγωγής. Αναλόγως το ιατρικό πρωτόκολλο, το οποίο υπαγορεύει και τη χρονική διάρκεια της διαδικασίας. Δεν είναι ποτέ φιξ. Συνήθως παίρνει μάξιμουμ 14/15 ημέρες συνολικά η όλη διαδικασία. Κατά την διέγερση η γυναίκα παρακολουθείται από τον ειδικό.
2ο στάδιο: Στη συνέχεια έχουμε την ωοληψία. Το 2ο αυτό στάδιο περιλαμβάνει λήψη ωαρίων από τις ωοθήκες της γυναίκας με τη βοήθεια «υπερηχογραφικής καθοδήγησης». Επειδή θα χρειαστεί η εφαρμογή μέθης στη γυναίκα, πιθανόν να χρειαστεί εκείνη μια μέρα άδεια από κάθε εργασία ή άσκηση. Πρόκειται για μια ανώδυνη διαδικασία.
3ο στάδιο: Έπειτα, καλείται να δώσει σπέρμα ο άνδρας. Στη συνέχεια, τα ωάρια γονιμοποιούνται με τα σπερματοζωάρια στο εργαστήριο.
4ο στάδιο: Καλλιεργούνται τα έμβρυα (3-5 ημέρες περίπου) και μεταφέρονται στη μήτρα με λεπτό εύκαμπτο μαλακό καθετήρα. Η γυναίκα δεν αισθάνεται κάτι, είναι επίσης απλή διαδικασία και χωρίς προβλήματα για εκείνη. Ο εμβρυολόγος είναι υπεύθυνος για τη διαδικασία αυτή μαζί με τον γυναικολόγο, καθώς και για την παρακολούθησή της. Εφόσον υπάρξει εμβρυϊκή ανάπτυξη, έχουν πάει όλα καλά.
Ο εμβρυολόγος έχει, ωστόσο, δύο δρόμους: Την κλασική εξωσωματική και την μικρογονιμοποίηση ( ICSI), αναλόγως τι θα συναντήσει.
Στην πρώτη περίπτωση συνήθως έχουμε καλή ποιότητα σπερματοζωαρίων και πολλά ωάρια. Στη δεύτερη περίπτωση έχουμε κακή ποιότητα σπέρματος ή λίγα ωάρια ή/και χαμηλή πιθανότητα γονιμοποίησης
Ποιοι ειδικοί αναλαμβάνουν την εξωσωματική γονιμοποίηση;
Για να διενεργηθεί σωστά η εξωσωματική γονιμοποίηση χρειάζεται ομάδα ειδικών όπως γυναικολόγος εξειδικευμένος στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, εμβρυολόγος εξειδικευμένος στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, ουρολόγος, αναισθησιολόγος, καθώς και νοσηλευτικό προσωπικό.
Ποιες είναι οι τεχνικές εξωσωματικής γονιμοποίησης;
Υπάρχουν διάφορες τεχνικές εξωσωματικής γονιμοποίησης, οι οποίες επιλέγονται ανάλογα με τις ατομικές ανάγκες και ιδιαιτερότητες:
Κλασική εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF): Τα ωάρια και τα σπερματοζωάρια έρχονται σε επαφή σε ένα «τρυβλίο καλλιέργειας», αφήνοντας τη γονιμοποίηση να λάβει χώρα φυσικά.
Ενδοκυτταροπλασματική έγχυση σπερματοζωαρίου ή Μικρογονιμοποίηση (ICSI): Εγχέεται ένα μεμονωμένο σπερματοζωάριο απευθείας στο κυτταρόπλασμα του ωαρίου με τη βοήθεια μιας μικροσκοπικής βελόνας.
Ενδοκυτταροπλασματική έγχυση μορφολογικά επιλεγμένου σπερματοζωαρίου (IMSI): Επιλέγονται τα μορφολογικά άριστα σπερματοζωάρια πριν από την ενδοκυτταρική έγχυση αυξάνοντας τις πιθανότητες γονιμοποίησης.
Γονιμοποίηση με μικρογονιμοποίηση (PICSI): Χρησιμοποιείται υαλουρονικό οξύ για την επιλογή σπερματοζωαρίων με υψηλή ικανότητα γονιμοποίησης.
Η επιτυχία της εξωσωματικής εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως:
- Η ηλικία της γυναίκας, καθώς η γονιμότητα μειώνεται με την ηλικία, ιδιαίτερα μετά τα 35 έτη
- Η ποιότητα των ωαρίων, καθώς η γονιμοποίηση και η ανάπτυξη των εμβρύων επηρεάζονται από την ποιότητα των ωαρίων
- Η ποιότητα του σπέρματος, με τη γονιμοποιητική ικανότητα των σπερματοζωαρίων να παίζει σημαντικό ρόλο στην επιτυχία
- Η ηλικία του άντρα
- Η υγεία της μήτρας, με την ύπαρξη ενός υγιούς ενδομητρίου να είναι απαραίτητη για την εμφύτευση του εμβρύου
- Η εμπειρία και η τεχνογνωσία της ιατρικής ομάδας
Η πιθανότητα επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης ποικίλλει και εξαρτάται από τους προαναφερθέντες παράγοντες.
Η εξωσωματική μπορεί να αποτύχει;
Δυστυχώς, ναι. Η επιτυχία δεν είναι εγγυημένη και αυτό οφείλεται σε διάφορους λόγους όπως η χαμηλή ποιότητα ωαρίων ή σπερματοζωαρίων, προβλήματα με το ενδομήτριο, γενετικές ανωμαλίες, ανοσολογικοί παράγοντες και άγνωστες αιτίες.
Μετά από ποιο διάστημα μπορεί να διενεργηθεί ξανά προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης σε περίπτωση αποτυχίας;
Αυτό εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως η φαρμακευτική αγωγή για τη διέγερση των ωοθηκών, η ψυχολογία του ζευγαριού, ιδίως αν προηγήθηκε αποτυχημένη προσπάθεια και το ιατρικό πρωτόκολλο που έχει ακολουθηθεί στην προηγούμενη προσπάθεια.
Ποιος είναι ο ρόλος του άνδρα;
Είναι το 50% του DNA του εμβρύου! Ο ρόλος του συντρόφου, ως πόλου του ζευγαριού, αλλά και μέρος της εξωσωματικής, είναι διπλός. Αφενός υποστηρικτικός (έμπρακτα και ψυχολογικά), αφετέρου ενεργητικός. Είναι αυτός που θα πρέπει αρχικά να κάνει ένα σπερμοδιάγραμμα, ώστε να εκτιμηθεί η κατάσταση των σπερματοζωαρίων του (αναλυτικά θα αναφερθούμε σε επόμενο άρθρο για αυτό) και έπειτα, αν όλα βαίνουν καλώς, να δώσει σπέρμα για τη διαδικασία της εξωσωματικής.
Ποιο είναι το κόστος για μια εξωσωματική γονιμοποίηση;
Το κόστος για μια εξωσωματική ποικίλει και διαφέρει. Είναι μια δαπανηρή διαδικασία και εξαρτάται από το ιατρικό πρωτόκολλο που θα θεσπίσει ο ειδικός και από την μέθοδο που θα επιλέξει να ακολουθήσει. Υπάρχει συμμετοχή από τον ΕΟΠΥΥ, αλλά αυτό που αξίζει να επισημανθεί είναι πως το τελικό ποσό καθορίζεται πάντα από τον εξειδικευμένο γιατρό.
Σε κάθε περίπτωση, η εξωσωματική γονιμοποίηση αποτελεί μια ασφαλή και αποτελεσματική μέθοδο για την επίτευξη εγκυμοσύνης. Η διαδικασία μπορεί να είναι χρονοβόρα και ψυχολογικά απαιτητική και για το λόγο αυτό, συνιστάται η ψυχολογική υποστήριξη των ζευγαριών που υποβάλλονται σε τέτοια διαδικασία. Πάντως, ως διαδικασία, έχει βοηθήσει εκατομμύρια ζευγάρια σε όλο τον κόσμο να αποκτήσουν παιδιά! Και αν θέλεις να είσαι ένα ακόμα, αξίζει να προσπαθήσεις.
Δρ Ελένη Κοντογιάννη, B.Sc., Ph.D.
Κλινικός Εμβρυολόγος
www.ivfgreece.gr
www.ivfgreece.org
