O Τοντ Φίλιπς, μέσω της ταινίας του, «ξαναγεννά» τον Τζόκερ. Παρουσιάζει έναν άνθρωπο που υποφέρει, πονά, κακοποιείται και μάχεται, έτσι ώστε σταδιακά να τον μετατρέψει σε ένα σύμβολο. Ο θεατής βλέποντας τον ήρωα να «παλεύει» στην οθόνη, θα ταυτιστεί μαζί του, θα τον αγκαλιάσει και θα τον συμπονέσει. Άλλωστε επί της ουσίας, ο Τζόκερ παίζει μόνος του, δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος αντίπαλος, πέρα φυσικά από ένα ολόκληρο κοινωνικοπολιτικό σύστημα που τον ρουφάει προς την άβυσσο.
Ναι ο Τζόκερ είναι ένας άνθρωπος που σκοτώνει, εκδικείται και μάχεται. Είναι ένας «κακός». Ο σκηνοθέτης με τον τρόπο αυτό, φέρνει επί της οθόνης μια επανάσταση. Οδηγεί τον θεατή να βγει από την πεπατημένη, που τον θέλει να ταυτίζεται με τους «καλούς» και να λυτρώνεται με τον αφανισμό των «κακών».
Ο θεατής παρακολουθώντας την εν λόγω ταινία, πρέπει να αναθεωρήσει σχετικά με το καλό και το κακό, να οξύνει την κριτική του σκέψη και να επαναπροσδιορισει πολλές από τις αξίες που θεωρούνται δεδομένες.
Ο Τοντ Φίλιπς απευθύνεται σε ενεργούς θεατές
Ο Τζόκερ είναι ένας απολιτίκ ήρωας, ο οποίος ωστόσο καταφέρνει να αφυπνίσει και να δημιουργήσει τα πιο βαθιά κοινωνικοπολιτικά ερωτήματα. Πρόκειται για έναν ψυχικά ασθενή άνθρωπο, ο οποίος μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα, το οποίο τον εξομοιώνει με σκουπίδι, θα οδηγηθεί να γίνει δολοφόνος. Αυτή η πορεία είναι που τον καθιστά σύμβολο ενός κόσμου που αναδεικνύει με κάθε μέσο την διαφορετικότητα, η οποία είναι κατά βάση ταξική.
Στην εποχή του καπιταλισμού, οι ιδεολογίες δεν έχουν θέση, μοιάζουν άνευ σημασίας. Αυτός είναι ο λόγος που ο ήρωας «αναγκάζεται» να πάρει τον νόμο στα χέρια του, αγνοώντας τους κανόνες και την ηθική μιας πολιτείας, η οποία διαμορφώθηκε χωρίς να τον υπολογίζει.
Ο χαρακτήρας του Τζόκερ, καταφέρνει να παρασύρει με το μέρος του ένα ολόκληρο ρεύμα εξαθλιωμένων και κατατρεγμένων ανθρώπων, οι οποίοι τον στηρίζουν αδιαφορώντας για τους κοινωνικά κατασκευασμένους κώδικες ηθικής. Ο Τοντ Φίλιπς, ψάχνει να βρει απαντήσεις μέσα από τον παραλογισμό και την κατάρρευση οποιασδήποτε λογικής. Γι’ αυτό τον λόγο άλλωστε η βία κατέχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ταινία, ωστόσο πρόκειται για μία μορφή βίας, η οποία γίνεται απροσδόκητα ανθρώπινη. Ο τρόμος που δημιουργεί η ταινία, ουσιαστικά δεν πηγάζει από τις βίαιες σκηνές που παρακολουθούμε καθηλωμένοι -χάρη στην εξαιρετική ερμηνεία του Χοακίν Φίνιξ- αλλά ένεκα της ανησυχίας που «γεννά» ο ρεαλισμός των όσων παρακολουθούμε.
Ο ήρωάς μας, Άρθουρ Φλεκ, εξαιτίας της ψυχικής του κατάστασης δεν μπορεί να έχει μια «φυσιολογική» κοινωνική ζωή, γεγονός που τον κάνει ολοένα και πιο μοναχικό, διογκώνοντας συνεχώς τα προβλήματά του. Πρόκειται για έναν πολίτη που παλεύει να έχει μια κανονική καθημερινότητα, ωστόσο όλα είναι εναντίον του. Οι συνάδελφοι του, οι περαστικοί, η μητέρα του και φυσικά η Πολιτεία με το ανύπαρκτο Κράτος Πρόνοιας, τον βουλιάζουν όλο και βαθύτερα στην μοναξιά και την μη κανονικότητα του.
Χαρακτηριστική είναι η σκηνή της ταινίας όπου η κοινωνική λειτουργός, με την οποία έκανε συνεδρίες, ανακοίνωσε στον ήρωα, σε εντελώς ψυχρό και απαθές ύφος, ότι κόβονται τα δημόσια προγράμματα ψυχικής υγείας, χάρη στα οποία λάμβανε τα φάρμακά του και μπορούσε να επισκέπτεται γιατρούς. Είναι εμφανές πως η «τρέλα» του Τζόκερ, δεν οφείλεται στην ψυχική διαταραχή του, αλλά στην ανύπαρκτη πολιτεία, που πράττει αποκλειστικά και μόνο προς όφελος των πλουσίων. Το ταξικό χάσμα είναι που ωθεί τον ίδιο να δολοφονεί χωρίς έλεος και συναισθηματισμούς.
Αυτή η προσέγγιση της ταινίας, δεν είναι κάποιο κινηματογραφικό τέχνασμα αλλά μια πιστή αναπαράσταση της πραγματικότητας. Μιας πραγματικότητας η οποία εν έτει 2019, καταδικάζει την βία αλλά αφήνει στο έλεός της, περίπου 400.000 ενήλικες με ψυχικές ασθένειες, οι οποίοι βρίσκονται στη φυλακή, χωρίς καμία ιατρική παρακολούθηση.
Πρόκειται για ένα ντόμινο λανθασμένων πολιτικών επιλογών, οι οποίες θα οδηγήσουν σε κοινωνικές συγκρούσεις, με γνώμονα τους πολιτικούς και ταξικούς όρους μιας καπιταλιστικής κοινωνίας. Αρκεί να αναλογιστούμε την φράση της κοινωνικής λειτουργού στον Φλεκ, η οποία τονίζει πως «Ανθρώπους σαν και εσένα σας έχουν χεσμένους, Άρθουρ, όπως έχουν χεσμένους και ανθρώπους σαν εμένα».
Οι άνθρωποι εξομοιώνονται με τα σκουπίδια που έχουν κατακλύσει την πόλη και ενώ αρχικά μετατρέπονται σε ανθρωποφάγους, μαχόμενοι ο ένας τον άλλον, σταδιακά αναγνωρίζουν τον πραγματικό εχθρό και μάχονται κατά του συστήματος, που τους έφερε σε αυτή την κατάσταση.
Δεν είναι η απεργία των συνεργείων καθαρισμού και οι στοίβες σκουπιδιών που προβάλλουν τα ΜΜΕ, η αιτία της κοινωνικής αναταραχής που επικρατεί.
Η αιτία είναι ένα ταξικό αγεφύρωτο χάσμα
Όπως ο ήρωάς μας, έτσι και ο όχλος παίρνει τον νόμο στα χέρια του και αμύνεται, ούτως ώστε να μπορέσει να σηκώσει το ανάστημά του και να απεγκλωβιστεί από τα δεσμά που του έχουν επιβληθεί. Ο χαρακτήρας του Χοακίν Φίνιξ, αποζητά εναγωνίως την κατανόηση αλλά και την προσοχή των γύρω του. Αισθάνεται εγκλωβισμένος σε μια στάση ζωής που του επιβάλει συνεχώς ότι πρέπει να νιώθει χαρά, χωρίς ωστόσο η κοινωνία να συμβάλει με οποιοδήποτε μέσο στην δημιουργία αυτού του συναισθήματος.
Γι’ αυτό κι εκείνος αποφασίζει να αισθανθεί την ύστατη ώρα την μεγαλύτερη αναγνώριση, σκεπτόμενος πως ελπίζει «ο θάνατός του να βγάζει πιο πολύ νόμισμα από τη ζωή του».
Η ζωή του δεν έχει κανένα απολύτως νόημα, γι’ αυτό και θα την εκμεταλλευτεί στο έπακρον, ούτως ώστε να διορθώσει όλα εκείνα που του στέρησαν το δικαίωμα του στην χαρά, για τα οποία η Πολιτεία αδιαφορεί εξ’ ολοκλήρου.
Ο παρουσιαστής του βραδινού σόου, τον οποίο υποδύεται έξοχα ο Ρόμπερτ ντε Νίρο, σατίρισε την κωμική του ιδιότητα, η οποία είναι η μόνη που του δίνει επιβεβαίωση και ίσως έναν λόγο ύπαρξης. Ο εξευτελισμός που υφίσταται ο Τζόκερ, θα είναι το έναυσμα μιας ακόμη αιματοχυσίας.
Μπορεί τα τελευταία λεπτά της ταινίας, να μοιάζουν ως μια αποθέωση της αυτοδικίας, της δύναμης του όχλου και του χάους, δημιουργώντας ίσως κάποιες αντιδράσεις, παρόλα αυτά κάθε πράξη παρουσιάζεται με φόντο έναν κόσμο που συνεχώς καταρρέει. Η δράση της Πολιτείας, φέρνει αντίδραση στον λαό, ούτως ώστε να μπει ένα τέλος στην αδικία που επικρατεί.
Ο Λένιν έχει πει πως «Η ελευθερία στην καπιταλιστική κοινωνία παραμένει σχεδόν ίδια με αυτή της αρχαίας ελληνικής δημοκρατίας: ελευθερία για τους ιδιοκτήτες των σκλάβων». Ίσως η ιστορία του Τζόκερ προσπαθεί να αναδείξει αυτή ακριβώς την σκλαβιά, από την οποία πασχίζει να απεμπλακεί μια ολόκληρη κοινωνική τάξη.
Η ουσία πάντως είναι μία. Είτε άντρας είσαι, είτε γυναίκα, το έργο του Τοντ Φίλιπς δημιουργήθηκε για να σου προκαλέσει ένα κοινό συναίσθημα:
Να προβληματιστείς για την κοινωνία στην οποία ζεις.
