Ένα ταξίδι που ήρθε με καθυστέρηση τριών ετών σχεδόν. Λογάριαζα να γιορτάσω τα γενέθλιά μου στη Νάπολη το καλοκαίρι του 2020, αλλά η πανδημία μετέθεσε το ταξίδι αυτό για περισσότερο από όσο νόμιζα. Κάτι το προαναγγελθέν πρωτάθλημα, κάτι το ότι βρέθηκε μια καλή ευκαιρία για φτηνά εισιτήρια στο Πάσχα των Καθολικών, ήρθε το πλήρωμα του χρόνου για το «τάμα» στη Νάπολη.
Οι οιωνοί δεν για το ταξίδι αυτό δεν ήταν και πολύ καλοί. Οριακά προσπάθησαν να με τρομοκρατήσουν περισσότερο κι από όταν αποφάσισα να κάνω τον γύρο της Αλβανίας με μια δίχρονη βέσπα με ταχύτητες στο χέρι και μόλις 150 κυβικά. Από τη μία είχα τον πατέρα μου να μου λέει για την εποχή που είχε πρωτοπάει με το καράβι και οι κλέφτες ήταν περισσότεροι από τους τουρίστες. Από την άλλη είχα γνωστούς να μου λένε ότι όλοι οι νότιοι θρησκόληπτοι θα ερημώσουν την πόλη για το Πάσχα και θα καταλήξω να τρώω σε αμερικάνικες αλυσίδες fast food αντί για να προσπαθώ να φάω όσες περισσότερες πίτσες άντεχα στον γενέθλιο τόπο τους.
Ευτυχώς για μένα διαψεύστηκαν όλες οι δυσοίωνες προβλέψεις, έφυγα αρτιμελής και χορτασμένος από πολύ και καλό φαγητό. Ωστόσο έμεινα ακόμα πιο ευχαριστημένος από την πόλη που ανακάλυψα έστω ξύνοντας την επιφάνειά της σε αυτές τις λίγες μέρες που την έζησα.
Έχοντας ταξιδέψει αρκετές φορές στην Ιταλία, όλες από τη Ρώμη και πάνω, και γνωρίζοντας τη γλώσσα, αν και ελαφρά σκουριασμένα μετά από τόσα χρόνια, είμαι μάλλον βετεράνος τουρίστας για τη χώρα και όχι εντελώς ανυποψίαστος. Η αντίθεση του βορρά με τον νότο είναι κάτι που το γνώριζα, αλλά δεν το είχα βιώσει μέχρι τώρα. Το φημισμένο πανό της Βερόνα που εύχεται στους Ναπολιτάνους «Καλώς Ήρθατε στην Ιταλία» και άλλες τέτοιες μικρές ιστορίες ρατσισμού και πληγωμένης εθνικής ταυτότητας με περίμεναν για διάψευση ή επιβεβαίωση.
Με το που πατάει κανείς το πόδι του στην τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Ιταλίας, καταλαβαίνει αμέσως ότι δεν είναι σαν τις πόλεις του ιταλικού βορρά. Οι φωνές είναι ακόμα πιο δυνατές, η όλη ατμόσφαιρα πολύ πιο μεσογειακή, πιο οικεία με έναν τρόπο για τους Έλληνες. Όλα αυτά μέχρι να δεις τα γαλάζια σημάδια, θα πάρει περίπου ένα λεπτό στον επισκέπτη.
Όλη η πόλη είναι ντυμένη στα χρώματα της ποδοσφαιρικής ομάδας της πόλης. Οι μισές αναφορές είναι για τον Μαραντόνα και οι άλλες μισές στον Όσιμεν και τον Κβαρατσχέλια. Αν κάποιος δεν ξέρει ποιος είναι ο Μαραντόνα, θα πιστέψει πολύ εύκολα ότι παίζει ακόμα μαζί με τους άλλους δύο και ετοιμάζεται να χαρίσει το πρώτο της πρωτάθλημα μετά από τρεις δεκαετίες.
Είναι άλλο πράγμα να ξέρεις, να έχεις δει, να έχεις ακούσει για το πάθος αυτής της πόλης για την ποδοσφαιρική της ομάδα και εντελώς διαφορετικό πράγμα να το ζεις από κοντά έστω και σαν τουρίστας. Περιμένοντας από αγωνιστική σε αγωνιστική το πότε θα κερδίσει και μαθηματικά το πρωτάθλημα, οι Ναπολιτάνοι δεν έχουν χρόνο να περιμένουν μέχρι τότε, έχουν περιμένει πολλά χρόνια ήδη.
Τα αναρίθμητα πανό ανάμεσα στα κτίρια, τα οποία έχουν αντικαταστήσει τις στερεοτυπικές κάτασπρες μπουγάδες που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε σε φωτογραφίες, γράφουν από τώρα “Campioni d’Italia 2023” και πανηγυρίζουν πρόωρα το τρίτο πρωτάθλημα της ιστορίας τους. Ακόμα και αν είναι τυπική λεπτομέρεια το πότε θα κλειδώσει, μπορεί ακόμα κάποιος να ποντάρει για λίγες μέρες στο 1,01 που δίνουν οι στοιχηματικές.
Η αγωνία αυτή των Ναπολιτάνων να πανηγυρίσουν από τώρα αυτό το πρωτάθλημα μοιάζει να πηγάζει από πολλές και διαφορετικές ανάγκες. Δεν είναι το πάθος τους για την ομάδα, ούτε το τάμα στον Μαραντόνα, για τον οποίο είναι απολύτως σίγουροι ότι είναι κάπου εκεί ψηλά και καθοδηγεί την ομάδα. Η ομάδα της πόλης είναι το μοναδικό πράγμα για το οποίο μπορούν να είναι πραγματικά υπερήφανοι οι Ναπολιτάνοι.
Οκ, είναι γενικά υπερήφανοι για την πόλη τους, για την πίτσα τους που θεωρούν την καλύτερη πίτσα του κόσμου και φυσικά την καλύτερη που υπάρχει στην Ιταλία, αλλά είναι το μοναδικό πράγμα για το οποίο μπορούν να λένε ότι είναι καλύτερο από κάτι που έχουν βόρειοι. Ο σημαιοστολισμός της πόλης δεν είναι τουριστική ατραξιόν, αν κάποιος βγει εκτός του πολύ εμπορικού και πολύ τουριστικού και γραφικού κομματιού της πόλης, δηλαδή εκτός Quartieri Spagnoli κλπ, θα δει ότι δεν υπάρχει κάποιος ταξικός ή αισθητικός διαχωρισμός του πώς ζει αυτή η πόλη το πρωτάθλημα που πρόκειται να πάρει, αλλά και γενικά το πώς ζει και αναπνέει η Νάπολη.
Από τις πιο ακριβές και πρεστιζάτες συνοικίες της πόλης, όπως το Posillipo και την Chiaia, μέχρι τις εργατικές και υποβαθμισμένες που μόνο κατα λάθος θα δει ένας τουρίστας, υπάρχει μια αίσθηση αταξικότητας των Ναπολιτάνων χωρίς ουσιαστικούς διαχωρισμούς.
Προφανώς και αυτή είναι μια τρομερή ψευδαίσθηση, η Νάπολη είναι μια πόλη με τρομερές κοινωνικές αντιθέσεις και κοντά στους φτωχούς ζουν και πλούσιοι ή πάρα πολύ πλούσιοι. Ακόμα και οι πλούσιοι της Νάπολης έχουν τους δικούς τους διαχωρισμούς. Η μνήμη μιας πόλης που κάποτε ευημερούσε ή ήταν πόλη όταν ο ιταλικός βορράς ήταν βάλτος, υπάρχει ακόμα σε πολύ μικρές νότες που μπορεί να πιάσει το έμπειρο μάτι του επισκέπτη παρατηρώντας τους πιο ηλικιωμένους της πόλης. Επίσης προφανώς υπάρχει η αίσθηση του οργανωμένου εγκλήματος, αν και δεν είναι σε καμία περίπτωση τόσο στερεοτυπικά ορατή όσο στο παρελθόν ή όσο έχει αφήσει να καλλιεργηθεί από τη φήμη της πόλης. Το «σύστημα», όπως αποκαλείται το οργανωμένο έγκλημα από τους ίδιους του Ναπολιτάνους, βρίσκεται σε παρακμή, αλλά υπάρχει ακόμα.
Η ψευδαίσθηση της αταξικότητας πηγάζει από την ιδέα του ότι ο ιταλικός νότος βρίσκεται υπό μορφή κατοχής από τον βορρά. Μια οικονομική και πολιτισμική κατοχή που έχει αμβλύνει τις αντιθέσεις μεταξύ των πολιτών της και τους έχει φέρει πιο κοντά ιδεολογικά. Δεν έχει καμία σημασία αν είσαι θρησκευόμενος ή κομμουνιστής, η ιδιότητα του Ναπολιτάνου τα σκεπάζει όλα και η έκφραση μέσα από τον οπαδισμό της λατρείας στην τοπική ομάδα είναι η ομπρέλα της ταυτότητάς τους.
H καλτιά η οποία προστίθεται σαν υπεραξία σε οτιδήποτε αγγίζει, παράγει και προσφέρει η μητρόπολη του ιταλικού νότου διαποτίζει τόσο πολύ το οτιδήποτε, σε βαθμό που δεν μπορείς να ξεχωρίσεις τι είναι τουριστικό και τι είναι για τους ντόπιους. Εκτός από μερικές πολύ κραυγαλέες περιπτώσεις καταστημάτων που ένας Έλληνας θα καταλάβει αμέσως από τα πάτερν της Πλάκας και των νησιών, δεν υπάρχει κανένας διαχωρισμός των υπολοίπων μαγαζιών της πόλης. Οι τουρίστες είναι και οι ίδιοι τουριστική ατραξιόν σε μια διαρκή φιέστα που θυμίζει το ελληνικό καλοκαίρι του 2004.
Όσο για το Πάσχα; Φυσικά και το γιορτάζει αυτή η πόλη με τη συντηρητική και ευλαβική παράδοση. Το πώς το καταφέρνει αυτό ενώ την ίδια ώρα αναφέρει τον Μαραντόνα ως Santo Diego μεταξύ σοβαρού και αστείου είναι ένα μεταφυσικό case study. Επίσης το γιορτάζει παράλληλα με την άλλη μεγάλη γιορτή, αυτή που έχει ξεκινήσει εδώ και μερικές αγωνιστικές και κανείς δεν ξέρει πότε θα κορυφωθεί.
Μπορεί το τρίτο σκουντέτο να είναι ένα τρομερό ορόσημο για την ομάδα, αλλά έχει πολύ σοβαρές πιθανότητες να κατακτήσει και το Champions League φέτος με τέτοια φόρμα που έχει. Ένα ενδεχόμενο που δεν το πολυσυζητάνε μεταξύ τους, όχι για να μην το γρουσουζέψουν, ούτε γιατί είναι πολύ νωρίς ακόμα, αλλά γιατί η νίκη έναντι των ομάδων του ιταλικού βορρά είναι πολύ πιο σημαντική γι’αυτούς από έναν ευρωπαϊκό τίτλο.
Δεν υπάρχουν Κυριακές και αργίες εδώ. Είναι όλοι στους δρόμους, στα καφέ και στα εστιατόρια. Ψωνίζουν, τρώνε, περπατάνε σε ένα τεράστιο θεματικό πάρκο μιας ποδοσφαιρικής ομάδας με κορυφαίο φαγητό που μπορεί να βρει κανείς ακόμα και στα μαγαζιά που δεν είναι ξακουστά από τους οδηγούς Michelin και το TikTok.
Το καλοκαίρι του 2023 προμηνύεται καυτό για τη Νάπολη, μεταφορικά και κυριολεκτικά. Το τι θα φέρει ο Σεπτέμβρης είναι ακόμα άγνωστο. Η αίσθηση ότι όλο αυτό μπορεί να είναι ένα πυροτέχνημα υπάρχει μόνο στο μυαλό των ψύχραιμων παρατηρητών, δηλαδή των επισκεπτών και όχι των κατοίκων, αυτοί δεν έχουν την ψυχραιμία να το δουν, ούτε να το απομυθοποιήσουν. Ένα πρωτάθλημα κάθε 30 χρόνια δεν μπορεί να είναι μια σκηνογραφία πίσω από την οποία θα κρύβεται μια πόλη που διψάει να αποκτήσει την αξιοπρέπεια που της αξίζει.
Το 1990 οι Ναπολιτάνοι κατάφεραν να σπάσουν τη φούσκα στην οποία ζούσαν απομονωμένοι. Εκτός από τα πρωταθλήματα εκείνης της εποχής, συμπτωματικά ξεκίνησε και η μεγάλη μάχη του ιταλικού κράτους απέναντι στη διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα. Το 2023 η Νάπολη έχει την ευκαιρία να κάνει το κάτι παραπάνω, κάτι παραπάνω από ένα πρώταθλημα-μεσαίο δάκτυλο προς τη Ρώμη, το Τορίνο και το Μιλάνο. Να κάνει κάτι παραπάνω και για την ίδια.
