Δεν έχω καμία σχέση ή καταγωγή από την Κρήτη αλλά πάντοτε η μουσική, οι χοροί και οι γεύσεις της με συγκινούν. Στην πραγματικότητα, έχω πατήσει Κρήτη μόνο μια φορά στη ζωή μου και όχι σε σοβαρή περίσταση, αφού πήγα πενταήμερη στα Χανιά. Η πρώτη μου επαφή ήταν μέσω 1-2 «κρητίκαρων» συμφοιτητών που πήγαιναν σε κρητικά γλέντια με την κάθε ευκαιρία και όταν έλεγαν «είμαι στην ξενιτιά» εννοούσαν ότι βρίσκομαι στην Αθήνα.
Άρχισα να καταλαβαίνω αυτό που μου έλεγαν οι φίλοι μου το 2013 όταν λόγω σπουδών βρέθηκα για ένα μεγάλο διάστημα στο Λος Άντζελες. Όλοι λοιπόν με ρωτάνε «πού ξεσάλωσες περισσότερο στο LA;» τους απαντάω σε μία γιορτή που διοργάνωσε ο σύλλογος Κρητών της Καλιφόρνια μαζί με την Παγκρήτια Ομοσπονδία Αμερικής για τα 100 χρόνια της Ένωσης με την μητέρα Ελλάδα. Εκεί φάγαμε του σκασμού κρητικές συνταγές ετοιμασμένες με αγάπη στην Αμερική και ήπιαμε τσικουδιά που είχαν αποστάξει στην αυλή τους κρητικοί του LA, με μερικούς να έχουν και παραδοσιακές φορεσιές από πάππου προς πάππου που ήταν εντυπωσιακό να βλέπεις στην άλλη άκρη του κόσμου. Ήπιαμε, χορέψαμε, ήπιαμε κι άλλο και το ξεφάντωμα έληξε τις πρώτες πρωινές ώρες που παρά τα όσα βλέπετε στον κινηματογράφο, δεν είναι ο κανόνας για το LA.
Επιστρέφοντας Ελλάδα, μέσω φίλων ξεκίνησα να ακούω τα «κλασικά» κρητικά. Πρώτα του Νίκου Ξυλούρη και εν συνεχεία τα μοντέρνα-έντεχνα του Γιάννη Χαρούλη. Μία από τις στιγμές που με άλλαξαν ήταν ο γάμος παιδικού μου φίλου το 2017 με τη νύφη να είναι κρητικιά. Δεν μπόρεσα να ανταποκριθώ στη δυσκολία των χορών και ακόμα δεν μπορώ (σ.σ. εδώ με το ζόρι χορεύω καλαματιανό και μερικά από τα νησιώτικα - κακή ιδέα οι κοπάνες στους παραδοσιακούς χορούς που κάναμε στο γυμνάσιο). Τουλάχιστον εντυπωσίασα τους γονείς της νύφης γνωρίζοντας τη μαντινάδα «το κάστανο θέλει κρασί και το καρύδι μέλι και το κοπέλι, κοπελιά κι η κοπελιά κοπέλι». Στη συνέχεια το χόρεψαν η νύφη με το γαμπρό που είχε κάνει συγκλονιστική προσπάθεια για να χορέψει στο γάμο του και να μη χαλάσει το χατίρι κανενός.
Ακολούθησε η γνωριμία μου με τον Αντώνη Μαρτσάκη. Στην Κρήτη είναι star όπως και μεταξύ των κρητικών της Αθήνας, αλλά στο αθηναϊκό κοινό δεν είναι ακόμα τόσο γνωστός. Ξεκίνησα παρακολουθώντας βίντεο του στο Youtube και ρωτώντας έναν φίλο μου που ασχολείται αρκετά με αυτή την παράδοση και τη μουσική, έμαθα ότι έχω πετύχει διάνα, καθώς πρόκειται για έναν καλλιτέχνη πραγματικά αντιπροσωπευτικό της κρητικής λεβεντιάς.Ψηλός, με την περιποιημένη γενειάδα του, πάντοτε ευθυτενής, παίζει παραδοσιακό κρητικό βιολί και όχι λύρα και με μια φωνή που σε ταξιδεύει.
Αποφάσισα ότι θα έπρεπε να τον δω από κοντά και βρέθηκα με την παρέα μου στο μαγαζί όπου εμφανίζεται συχνά πυκνά στην Αθήνα (ήταν παλιότερα στο Αιγάλεω και τώρα στην Πειραιώς). Εκεί συνάντησα μία κρητικιά συμφοιτήτρια που όταν με είδε με ρώτησε «πως κι από δω ;», αλλά μετά που της εξήγησα πρέπει να ανέβηκα κάποιες σκάλες στην εκτίμησή της. Το σκηνικό ήταν σαν να έχω πάει σε κάποιο γάμο στην Κρήτη της δεκαετίας του ‘50. Ταξίδι στο χρόνο, τις γεύσεις και τη μουσική.
Τραγούδια που αποδίδει ο Μαρτσάκης όπως το «Μέρα που δεν μου μίλησες», «Ο συρτός του Κορώνη», το «Σταγόνες απ' τη θάλασσα» και η δημοφιλέστατη «Λεμονιά» δείχνουν ότι η παράδοση δεν έχει γίνει μουσειακό είδος αλλά κρατιέται ζωντανή και προχωρά, έτσι δεν είναι μόνο για το πεντοζάλι στα γλέντια. Πριν από μερικές μέρες (4/9/19) πήγα στο γεμάτο θέατρο βράχων στο Βύρωνα για να ξαναδώ live τον Αντώνη. Μεγάλο μέρος του κοινού ήταν από την Κρήτη, αρκετοί είχαν φέρει την τσικουδιά τους και στο πάργκινγκ έβλεπες πολλά οχήματα με το ανάγλυφο αυτοκόλλητο της Κρήτης. Το πρόγραμμα ξεκίνησε με ριζίτικα και στη συνέχεια η μπάντα δεσμεύτηκε να μας ταξιδέψει στην Κρήτη. Και το έκανε.
Ο λαογραφικός σύλλογος «Κουρήτες» χόρεψε διάφορους χορούς με περηφάνεια και χάρη το πεντοζάλι και στο τέλος τον τελευταίο λόγο είχε ο κόσμος που κατέβηκε να χορέψει συρτό, σιγανό και πεντοζάλι (όπως μου λένε αυτοί οι τελευταίοι είναι δύο διαφορετικοί χοροί που συχνά αποδίδονται ο ένας μετά τον άλλο). Και ξαφνικά ο Βύρωνας μετατράπηκε σε... Κίσσαμο (τόπο της ιδιαίτερης καταγωγής του Μαρτσάκη) και σε Κρήτη γενικότερα. Φεύγοντας από το γλέντι άκουσα αρκετούς να ανανεώνουν το ραντεβού σε μία επόμενη εμφάνιση του Αντώνη ή άλλου κρητικού καλλιτέχνη, κι εγώ σκεφτόμουν πολλούς από τους στίχους που μόλις μας είχε τραγουδήσει, που συμπυκνώνουν νοήματα της ζωής, όπως ο έρωτας, ο αγώνας/πόλεμος, το πάθος, η φιλία και οι καθημερινές δυσκολίες, μέσα σε λίγες συλλαβές.
Υ.Γ. Φίλοι μου από την Κρήτη είναι αυτονόητο ότι δεν εκφράζω καμία διάθεση εξυπνακισμού. Πραγματικά θαυμάζω την καλώς εννοούμενη κουλτούρα του νησιού και χαίρομαι που διατηρείται με τόσο κόπο από τους κρητικούς σε όλη την Ελλάδα και όλο τον κόσμο.
