Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, πέρα από Κέντρο Πολιτισμού, Ψυχαγωγίας, Εκπαίδευσης είναι και Κέντρο τιμής, αποτελώντας ένα -διόλου αμελητέο και ευκαταφρόνητο- κομμάτι της υλικής κληρονομιάς που άφησε πίσω του φεύγοντας από τη ζωή πριν από ακριβώς 23 χρόνια.
Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι σαν κοντόφθαλμος λαός έχουμε μάθει να αποτιμάμε και να εκτιμάμε τα υλικά, τα χειροπιαστά, αυτά που έχουμε μπροστά μας και μπορούμε να δούμε ιδίοις όμμασι.
Ασφαλώς και το Ίδρυμα πρεσβεύει κάτι πολύ μεγαλύτερο από άψυχες κτιριακές εγκαταστάσεις, αφού στα 210.000 τ.μ. περικλείει και κρατά ζωντανό και έμψυχο ένα κομμάτι του πολιτισμού, των γραμμάτων και των τεχνών, με έντονη κοινωφελή δραστηριότητα. Επισκεπτόμενοι, τριγυρνώντας και θαυμάζοντας τις επιβλητικές εγκαταστάσεις, όμως, γυρίσαμε τις πλάτες μας σε αυτό που πραγματικά συμβολίζουν: Την ιδέα και όσα κρύβονται πίσω της.
Ο Σταύρος Νιάρχος αγάπησε, ερωτεύτηκε, αφοσιώθηκε και προσέφερε στην Ελλάδα, ίσως πιο πολύ κι από τις πέντε γυναίκες που παντρεύτηκε. Δεν ήταν τα λεφτά που τον έκαναν κροίσο, δεν είναι ο «κροίσος» το πρώτο συνώνυμο του ίδιου και των επιτυχιών του. Ήταν οι ιδέες, τα ρίσκα, η τόλμη, το εθνικό φρόνημα που τον έκαναν ευεργέτη της χώρας.
Αυτές οι ιδέες, η επιχειρηματική στάση της ζωής του και το φωτεινό της παράδειγμα ήταν η πιο εύρωστη κληρονομιά που άφησε πίσω του, την οποία εμείς αγνοήσαμε.
Η περίοδος της μεγάλης οικονομικής ύφεσης του Μεσοπολέμου, για τον Σταύρο Νιάρχο ήταν απλά η αρχή. Αγόρασε τα πρώτα του (έξι) φορτηγά πλοία, τα οποία «ναύλωσε» για να χτίσει μία ολόκληρη περιουσία και να γίνει ένας από τους πιο επιτυχημένους πλοιοκτήτες και πιο καινοτόμους επιχειρηματίες του 20ού αιώνα. Η ευστροφία, το ρίσκο, το διορατικό μυαλό, οι ιδέες που μηχανευόταν (χρησιμοποίησε την αποζημίωση από την καταστροφή του πρώτου του πλοίου για να γιγαντώσει τον στόλο του) ήταν το πραγματικό κεφάλαιο, με το οποίο πραγματοποίησε και ρευστοποίησε όλες του τις μεγάλες ιδέες, χτίζοντας και όλη την επιχειρηματική του δραστηριότητα.
Η επένδυση και η δημιουργία των Διυλιστηρίων Ασπροπύργου που κρατικοποιήθηκαν το 1976, η ίδρυση και η λειτουργία των Ελληνικών Ναυπηγείων που περιήλθαν στο Δημόσιο το 1985 ήταν τα πιο τρανά παραδείγματα της συνεισφοράς του στη χώρα, τα οποία όμως σε βάθος χρόνου αποδείχτηκε πως παραδειγμάτισαν ελάχιστους.
Στην περίοδο της σύγχρονης οικονομικής ύφεσης, οι ιδιωτικές επενδύσεις ήταν και πάντα θα είναι πανάκεια. Κι όμως, στην Ελλάδα της νεότερης κρίσης, οι ιδιωτικές επενδύσεις έγιναν με το σταγονόμετρο και κυρίως, από πολλούς, έγιναν σε καθεστώς πλήρους ασυδοσίας, κερδοσκοπίας και καιροσκοπισμού.
Οι περισσότερες επενδύσεις περιορίστηκαν στο «εγώ» χωρίς να δώσουν χώρο στο «εμείς». Στόχευσαν στο «τώρα» αφήνοντας στο έλεός του το «μετά». Επεδίωξαν στο χαμηλό κόστος, κατέφυγαν στην φοροδιαφυγή είχαν τη λογική «ό,τι φάμε, ό,τι πιούμε κι ό,τι αρπάξει το χέρι μας».
Οι ιδιωτικές επενδύσεις δεν έκρυβαν καμία προοπτική κρατικής ωφέλειας. Παρά μόνο στο πλαίσιο της κοινωφέλειας που κι αυτή σε πολλές περιπτώσεις έγινε επικοινωνιακά ή απλά για τα μάτια του κόσμου.
Η πολυτάραχη ζωή του Σταύρου Νιάρχου έχει πολύ ψωμάκι. Οι πέντε του γάμοι, ο μυστηριώδης θάνατος της συζύγου του Ευγενείας Λιβανού, ο έρωτας και ο γάμος με την αδερφή της και πρώην συζύγου του Ωνάση, Τίνα καθώς και το αιώνιο ντέρμπι μεταξύ των δύο κροίσων Σταύρου και Αριστοτέλη (Μέχρι και νησί αγόρασε, τη Σπετσοπούλα όταν έμαθε ότι ο Ωνάσης αγόρασε τον Σκορπιό), η συλλογή έργων τέχνης και φυσικά οι τιμές που γνώρισε (συμπεριλήφθηκε στους 100 πλουσιότερους ανθρώπους του κόσμου, έγινε εξώφυλλο στο περιοδικό «Time».
Αυτό που θα έπρεπε να έχουμε αναδείξει και ακολουθήσει, όμως, ήταν ο δρόμος που ο ίδιος χάραξε. Γιατί, αν το είχαμε κάνει, ίσως και η δική μας η ζωή (όχι η προσωπική) στα χρόνια της κρίσης να μην ήταν εξίσου πολυτάραχη και να είχε κι αυτή λίγο ψωμάκι παραπάνω...
