Προφανώς δεν είχαν κάτι τέτοιο στο μυαλό τους οι εμπνευστές της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Το αρχικό πλάνο των οποίων ήταν η συγκρότηση μιας διακρατικής συμμαχίας η οποία σταδιακά και μέσα από συνέργειες σε πεδία χαμηλής πολιτικής, θα αποκτούσε υπερεθνικά χαρακτηριστικά. Η κατάσταση όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα, ωστόσο, αποδεικνύει πως η ιδέα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ναι μεν αποδείχτηκε μέχρι κάποιο σημείο λειτουργική, αλλά πλέον έχει βαλτώσει.
Το ιταλικό δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση ήρθε να ενισχύσει τον άκρατο ευρωσκεπτικισμό που, ιδιαίτερα στα χρόνια της χρηματοοικονομικής θολούρας, μπορεί και στήνει «πάρτι» σε όποια πίστα της Γηραιάς Ηπείρου επιθυμεί. Το «Όχι» του ελληνικού δημοψηφίσματος, το βρετανικό "Brexit" και το χθεσινό αποτέλεσμα στη γειτονική Ιταλία, ναι μεν απαντούσαν σε διαφορετικά ερωτήματα, ωστόσο είχαν ένα κοινό σημείο: έδωσαν την ευκαιρία στους απογοητευμένους πολίτες των συγκεκριμένων χωρών να σχηματοποιήσουν τον προβληματισμό τους για τη σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση που δεν είναι η δική τους Ένωση. Κάπως έτσι, λοιπόν, και μέσα σε ενάμιση μόλις χρόνο, προσέφεραν στην ελίτ των Βρυξελλών ένα πιάτο που δεν ήταν απλά κρύο, αλλά και πολύ λιγότερο εύπεπτο από τα αχνιστά μύδια με πατάτες που συνηθίζουν να προσφέρουν οι -όχι και τόσο χαμογελαστοί- σερβιτόροι στα στενά γύρω από την Grand Place.
Άλλα λέει η θεια μου...
Βέβαια, συνηθίζεται ο καθένας να μεταφράζει το αποτέλεσμα ενός δημοψηφίσματος κατά το δοκούν και το ιταλικό παράδειγμα ήρθε να ενισχύσει αυτή την τάση. Λένε, λοιπόν, πως το «Όχι» στη συνταγματική αναθεώρηση δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια εσωτερική διεργασία. Ένα απλό, εσωτερικό πολιτικό ερώτημα γύρω από την ενίσχυση ή μη της εκτελεστικής εξουσίας το οποίο απαντήθηκε και καμία επίπτωση δεν θα έχει στην ευρωπαϊκή τάξη πραγμάτων.
Αυτό που τους διαφεύγει, βέβαια, είναι πως ο κύριος εκφραστής του, ο Μπέπε Γκρίλο του «Κινήματος των 5 Αστέρων», ένας πρωτάρης της πολιτικής σκηνής που οι θέσεις του βασίζονται πολύ περισσότερο στην άρνηση παρά στη διατύπωση, έπαιξε στο προ-δημοψηφισματικό παιχνίδι ποντάροντας στον βασικό πυλώνα της πολιτικής του ταυτότητας. Την απόρριψη δηλαδή της Ε.Ε στη σημερινή της μορφή. «Ο κόσμος αλλάζει», είχε αναφέρει με στόμφο σε μια συγκέντρωση του προηγούμενου Σαββάτου. «Πρέπει να τους πετάξουμε το "όχι" μας κατευθείαν στο πρόσωπο. Αυτό δεν είναι ένα πολιτικό "όχι", είναι ένα υπαρξιακό και κοινωνικό "όχι". Η εποχή μας έφτασε!».
O Μπέπε Γκρίλο (Giorgio Perottino | Reuters)
Κι από κοντά το τιτίβισμα του ηγέτη της ξενοφοβικής κι αντιευρωπαϊκής «Λέγκας του Βορρά» Ματέο Σαλβίνι: «Ζήτω ο Τραμπ, ζήτω ο Πούτιν, ζήτω η Λεπέν, ζήτω η Λέγκα!». Ο οποίος Σαλβίνι κατέστησε σαφές -πριν στηθούν οι κάλπες- ότι το όχι της Λέγκας δεν στρέφεται απέναντι στην συνταγματική αναθεώρηση και μόνο, αλλά και προς μία Ευρώπη που αφήνει την Ιταλία έρμαιο της προσφυγικής κρίσης και της αντίστοιχης του δημοσίου χρέους. Αμφότεροι, κι αυτό είναι το πλέον σημαντικό, δεν έκρυψαν πως το δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση ήταν απλά ένας προάγγελος για ένα νέο δημοψήφισμα που θα δώσει το πάτημα για το πολυπόθητο Italexit.
Την ίδια στιγμή, η ανάσα ανακούφισης που πήρε η Ε.Ε. μετά τη χθεσινή επικράτηση του Αλεξάντερ Βαν ντερ Μπέλεν (53,3%) έναντι του ακροδεξιού Νόρμπερτ Χόφερ (46,7%) για τις αυστριακές προεδρικές εκλογές, χρυσώνει τρόπον τινά το αποτέλεσμα της Ιταλίας. Δεν φαντάζει όμως αρκετή για να αντιμετωπίσει την ασφυξία που προκαλεί το ευρωσκεπτικιστικό κύμα απ' άκρου εις άκρον της γηραιάς ηπείρου. Της ίδιας που εδώ και χρόνια εμφανίζει συμπτώματα βαριάς βαρυκοΐας.
