Βοήθησε το Facebook (και μερικά πιτσιρίκια από τα Σκόπια) στην εκλογή Τραμπ;

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΡΑΤΑΝΟΣ

Tο αφήνουμε αυτό εδώ, μη βιαστείς να απαντήσεις.

Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Ας συμφωνήσουμε πως ο μέσος χρήστης του Facebook ποστάρει μία είδηση που του αρέσει και επιβεβαιώνει την υπεροχή των απόψεών του έναντι της θεωρίας των αντιπάλων. Για παράδειγμα, ένας οπαδός της Χρυσής Αυγής με καμάρι ποστάρει την είδηση «Απίστευτο: Μετανάστες ξήλωσαν κεραμίδια της Ιεράς Μονής Πέτρας Ολύμπου για να ζεσταθούν!», αδιαφορώντας αν η ακρίβεια του συγκεκριμένου άρθρου συναγωνίζεται αυτή μιας μαϊμού Tag Heueur.

Πέρα από την επιβεβαίωση της ανυπέρβλητης βλακείας του χρήστη που ποστάρει μια «είδηση» για να επιβεβαιώσει το μικρό εγώ του (το «εγώ» είναι μεταβλητή, μπορεί να αντικατασταθεί με όποιο όργανο του ανθρώπινου σώματος κρίνει ο καθένας πιο σωστό), υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος να δημιουργηθεί ένα αίσθημα ανασφάλειας σε εκείνους που δεν μπορούν να τσεκάρουν την ορθότητα μιας είδησης. Φυσικά δεν χρειάζεται μια είδηση να είναι εντελώς ψεύτικη. Μπορεί σε ένα άρθρο να γράφεται η μισή αλήθεια ή το σχόλιο που τη συνοδεύει να είναι εντελώς παραπλανητικό.

Ευτυχώς, η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να διεκδικεί και αυτήν την θλιβερή πρωτιά –είπαμε ταλαντούχοι, αλλά όλοι έχουν και ένα ταβάνι. Μπορεί η πρακτική να είναι παρόμοια παντού, μόνο που στην περίπτωση των πρόσφατων εκλογών στις ΗΠΑ, οι επιπτώσεις ήταν ασύμμετρα σημαντικές. Το φαινόμενο του ποσταρίσματος ψεύτικων ειδήσεων στο Facebook γιγαντώθηκε κατά την πρόσφατη προεκλογική περίοδο στις ΗΠΑ από τους οπαδούς του ιδιόρρυθμου υποψηφίου των Ρεπουμπλικάνων. Υπερβολικό; Καθόλου, αν αναλογιστεί κανείς πως το ίδιο το Facebook εφοδιάζει τους ίδιους τους χρήστες με υλικό hoax που οδηγεί στην παραπληροφόρηση.

Μεγάλα αμερικανικά sites επεσήμαναν το γεγονός, πριν την εκλογή Trump. Η χρήση του αλγόριθμου στο News Feed αποτέλεσε το κλειδί για να διαχυθούν αυτά τα hoax άρθρα σε όλο το περιβάλλον του Facebook. Ο αλγόριθμος φιλτράρει τα άρθρα που μπορεί να ενδιαφέρουν το χρήστη και μοιάζει πιθανό να διαβάσει και να αλληλεπιδράσει με αυτά, κρίνοντας από τα like και τις κοινοποιήσεις που έχει ήδη κάνει.

Έτσι, όταν ο 50χρονος John στη Βαλτιμόρη κάνει click σε άρθρα υπέρ του Trump ή σε ειδήσεις για το «πόσο διεφθαρμένη» είναι η Hillary Clinton, «ταΐζει» το News feed του συνεχώς με ανάλογου τύπου ειδήσεις, που κάνουν like ή κοινοποιούν φίλοι του.

trump gif quotes

Ο Mark Zuckerberg έσπευσε να υπερασπιστεί την πολιτική που ακολουθεί το Facebook. «Νομίζω πως η ιδέα ότι οι ψεύτικες ειδήσεις στο Facebook, που αποτελούν μια πολύ μικρή ποσότητα του συνολικού περιεχομένου, επηρέασαν τις προεδρικές εκλογές με κάποιο τρόπο, είναι μια πολύ τρελή ιδέα», είπε την Πέμπτη στο συνέδριο Techonomy στο Half Moon Bay, της Καλιφόρνια, δύο ημέρες μετά την εκλογή του Donald Trump.

«Οι ψεύτικες ειδήσεις υπήρχαν και πριν το Facebook και υπήρχαν και πριν το Internet» σημείωσε με νόημα. Φυσικά, όσοι υποστηρίζουν την αντίθετη από τη δική του θεωρία δεν παραβλέπουν να επισημάνουν τη «νομιμοποίηση» που παρέχει σε φανατισμένα κομματικά group, αλλά και τα οικονομικά οφέλη της εταιρίας του.

Ας σταθούμε λίγο εδώ, στα οικονομικά οφέλη. Πρόσφατα, το Buzfeed, έκανε μια συνταρακτική αποκάλυψη: Εντόπισε στην πόλη Veles (Βελεσά) της ΠΓΔΜ περισσότερα από 100 sites που έγραφαν ειδήσεις στα αγγλικά και υποστήριζαν τον Donald Trump. Απίθανο; Όχι, η εξήγηση είναι πολύ απλή.

Σε αυτήν την πόλη των 45.000 κατοίκων κάποιοι άφραγκοι φοιτητές και ανήλικοι μαθητές είδαν την ευκαιρία μπροστά τους: Φανατικούς οπαδούς του Trump που ήταν έτοιμοι να ποστάρουν οποιοδήποτε νέο επιβεβαίωνε την εμπιστοσύνη που έδειχναν στον «αντισυστημικό» αρχηγό τους. Έτσι, δημιούργησαν δήθεν έγκυρες πολιτικές ειδησεογραφικές ιστοσελίδες και άρχισαν να ποστάρουν hoax ειδήσεις.

Για παράδειγμα: Το site WorldPoliticus.com έχει ένα άρθρο «Αυτή είναι η είδηση του αιώνα» και από κάτω «Οι προσευχές σας εισακούστηκαν». Το άρθρο επικαλείται ανώνυμες πηγές του FBI, που ισχυρίζονται πως η Clinton θα κατηγορηθεί το 2017 για εγκλήματα που σχετίζονται με το σκάνδαλο του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου της. Δεν ήταν φυσιολογικό το άρθρο αυτό να τύχει θριαμβευτικής υποδοχής από τους φανατικούς υποστηρικτές του Trump ή τα εκατομμύρια των σιωπηλών υποστηρικτών του με το που εμφανιζόταν στο Facebook;

Οι 140.000 κοινοποιήσεις, αντιδράσεις και σχόλια, το αποδεικνύουν περίτρανα. Με τον τρόπο αυτό ο Σκοπιανός δημιουργός του site με τον πιασάρικο τίτλο έβλεπε να εισρέουν αμερικάνικα δολάρια στο φτωχό λογαριασμό του, λόγω διαφήμισης (πρόγραμμα AdSense).

Εκμεταλλευόμενοι το γεγονός πως ένα σημαντικό κομμάτι των αμερικανών μαθαίνει τα νέα από το Facebook, οι έφηβοι Σκοπιανοί δημιούργησαν sites με ονόματα όπως USConservativeToday.com, DonaldTrumpNews.co, USADailyPolitics.com και ξεκίνησαν να αρμέγουν την αγελάδα της επίδειξης: Με τις ψεύτικες ειδήσεις και τους παραπλανητικούς τίτλους τους στο Facebook δημιουργούσαν τεράστια κίνηση στα sites τους, ενώ οι Facebook Page τους αριθμούν μερικές εκατοντάδες χιλιάδες (πάνω από 500.000 για τη USA Newsflash).

like a boss andy samberg

«Ξεκίνησα το site γιατί ήταν ένας εύκολος τρόπος για να βγάλω χρήματα», είπε ο 17χρονος Σκοπιανός στο BuzzFeed (δέχθηκε να απαντήσει με τον όρο να μην δημοσιοποιηθεί το όνομά του) που τρέχει ένα site με άλλα τέσσερα άτομα. «Στην ΠΓΔΜ η οικονομία είναι πολύ χάλια και οι έφηβοι δεν επιτρέπεται να εργάζονται, έτσι πρέπει να βρούμε δημιουργικούς τρόπους για να κερδίσουμε χρήματα» λέει ενώ προσθέτει πως τα έσοδα που έχουν είναι αρκετά για να τους εξασφαλίσουν αρκετά πράγματα.

Τα περιστατικά αποδεικνύουν πόσο συγκρατημένοι πρέπει να είμαστε με όσα διαβάζουμε σε άναρχους διαδικτυακούς χώρους. Το φαινόμενο που θέλει τους αναγνώστες να διαβάζουν τις ειδήσεις που θέλουν και όχι εκείνες που τους χρειάζονται για έχουν μια ξεκάθαρη εικόνα των γεγονότων, είναι επικίνδυνο. Μπορεί να κερδίσει κάτι με αυτήν την πρακτική; Μάλλον την αιώνια ευγνωμοσύνη του Donald Trump και των φτωχών φοιτητών της ΠΓΔΜ.