«Μην ρωτάς τι μπορεί να κάνει η πατρίδα σου για σένα, αλλά τι μπορείς να κάνεις εσύ γι’αυτήν», «Είμαι ένας Βερολινέζος», «Διαλέγουμε να πάμε στο φεγγάρι». Φράσεις από τρεις ιστορικές ομιλίες του John F Kennedy τις οποίες όλοι ξέρουν και είναι πολύ πιθανό να μην ξέρουν καμία άλλη κανενός Αμερικάνου προέδρου. Έχει περάσει πάνω από μισός αιώνας και η λάμψη του άστρου του τελευταίου προέδρου που δολοφονήθηκε καλά κρατεί, για την ώρα. Μνημονεύεται ακόμα και όχι μόνο ως πολιτικός. Το στυλ του, οι ομιλίες του και το όραμά του ακόμα εμπνέουν πολίτες και πολιτικούς. Τα έκανε όλα τόσο καλά ο JFK ή μήπως αυτά που δεν έκανε τον κρατούν ακόμα ψηλά; Σε μια εποχή που εύκολα αποκαθηλώνει πολιτικούς μετά από μια-δυο τετραετίες ο Jack αποτελεί ένα ξεχωριστό κεφάλαιο.
Ειδικά από μαθήματα στυλ, ο JFK ήταν (και είναι ακόμα) ένα κεφάλαιο μόνος. Δείτε τι μας έχει διδάξει για το στυλ στο παρακάτω άλμπουμ:
Σε ένα τόσο συγκεντρωτικό σύστημα εξουσίας, όπως το προεδρικό των ΗΠΑ, ο εκάστοτε πρόεδρος πρέπει να βρει τη λεπτή ισορροπία μεταξύ του δυναμικού doer πρωθυπουργού και του εθνικού συμβόλου που ενώνει όπως οι πρόεδροι και οι μονάρχες της Ευρώπης. Και μόλις βρει αυτή την ισορροπία καλείται να ακροβατήσει πάνω σε αυτή. Ο Jack τα κατάφερε, όχι μόνο μέχρι τη στιγμή που βίαια κόπηκε το νήμα της ζωής του, αλλά και μετά τον θάνατό του. Όταν εκλέχτηκε πρόεδρος ήταν ο νεότερος που το κατάφερνε, αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι ήταν ο πρώτος που εξέφραζε τη νέα εποχή μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι ΗΠΑ δεν ήταν πια μια πρώην αποικία με καλές προοπτικές μετανάστευσης. Παίρνοντας τη σκυτάλη από το Ηνωμένο Βασίλειο, ήταν η αδιαμφισβήτητη ηγέτιδα δύναμη της υφηλίου, του δυτικού τουλάχιστον. Οι ΗΠΑ χρειαζόντουσαν μια ενσάρκωση αυτής της αλλαγής της εικόνας τους αντίστοιχη με αυτή έγινε με τον Lincoln ή τον Theodore Roosevelt. Με ελάχιστες εξαιρέσεις η ενασχόληση με την πολιτική ήταν προνομιακό πεδίο υπέργηρων εκπροσώπων δυναστειών και μακιαβελικών κομματαρχών που ήθελαν να φτιάξουν τη δικιά τους δυναστεία.
Ο JFK ήταν κάτι διαφορετικό, εκτός από νέος, ήταν και γόνος επιχειρηματικής οικογένειας. Ήταν η απόλυτη ενσάρκωση του American Dream. Η οικογένεια που ξεκίνησε από το μηδέν και κατάφερε τα πάντα ήταν η καλύτερη διαφήμιση για τη νέα υπερδύναμη. Η νεότητά του του επέτρεψε να υιοθετήσει το στυλ της νέας Αμερικής, αποκομμένο από την αισθητική του μεσοπολέμου. Ένα νέο fashion icon γεννήθηκε. Λίγο το στυλ του βετεράνου του Ναυτικού, λίγο το κούρεμα Ivy League και μια Jackie δίπλα του ήταν όλα όσα χρειαζόταν να επικοινωνήσει η Αμερική. Το γεγονός ότι οι πρόεδροι που τον ακολούθησαν ήταν όλοι ένα πισωγύρισμα αισθητικά ενίσχυσε ακόμα περισσότερο τον μύθο του. Ο Lyndon Johnson ήταν πολύ Τεξανός και ο Nixon, ε κανείς δεν θέλει να ταυτιστεί με τον Nixon. Το στυλ Kennedy παρέμενε ο μονόκερος το οποίο αναζητούσε το εκλογικό σώμα για να ξαναβγεί ενας πρόεδρος κατ’εικόνα και καθ´ομοίοσιν του.
Μερικά από τα στοιχεία του κατάφεραν και βρήκαν τον δρόμο τους, οπως τα jeans του Carter στο ράντσο του στη Georgia ή το λευκό t-shirt και τα aviator του Reagan. Έστω και αποσπασματικά το στυλ του αδικοχαμένου προέδρου έβρισκε διόδους επιβίωσης. Ξαναζωντάνεψε πανηγυρικά λίγο μετά. Εν μέρει στον Bill Clinton, και περισσότερο όταν το έφερε στα μέτρα του και στον 21ο αιώνα και ο Obama με το αθλητικό του στυλ και το λαμπερό χαμόγελο. Κι αν με όρους στυλ η λατρεία για τον Kennedy εξηγείται εύκολα, τι γίνεται με την πολιτική του κληρονομιά; Άλλωστε ήταν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, όχι κάποιος με το στυλ του Paul Newman.
Στο πεδίο της πολιτικής ήταν μάλλον τυχερός. Η οικονομία εκείνη την εποχή ήταν κάτι παραπάνω από υγιής. Η αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών αυξανόταν αλματωδώς και μπορούσε να ακολουθεί τις τεχνολογικές και καταναλωτικές εξελίξεις. Αυτοκίνητο, ηλεκτρικές συσκευές, σπίτι στα προάστια κλπ ήταν ένα φρενήρες roller coaster που μόνο ανέβαινε. Τα πανεπιστήμια είχαν πιο πολλούς φοιτητές από ποτέ, το Hollywood πιο λαμπερό και παραγωγικό από ποτέ ενώ το δημόσιο αν ήθελε να σπαταλήσει λεφτά, το έκανε γενναιόδωρα για την εξερεύνηση του διαστήματος. Μπορεί ο JFK να έχει μικρή ή καμία σχέση με την πραγμάτωση όλων αυτών, αλλά δεν έχει καμία σημασία, ήταν η εποχή του. Όταν ανέλαβε ο Johnson, μετά τη δολοφονία, φρόντισε να υπενθυμίζει πως ό,τι κάνει είναι συνέχεια της πολιτικής του Kennedy. Το έκανε με ένα διττό τρόπο, και για ό,τι καλό έκανε και για ό,τι καταστροφικό. Προχώρησε πιο γρήγορα και πιο αποφασιστικά με το Civil Rights Act II και την Great Society. Αντλώντας από τη λάμψη που έχει ακόμα το άστρο του θανόντος, βρήκε τη δύναμη και το πολιτικό κεφάλαιο για να επιβάλει στον βαθύ νότο την κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων. Ήταν ίσως η πρώτη φορά που ένας νεκρός πρόεδρος πιστωνόταν για μια μεγάλη μεταρρύθμιση.
Παράλληλα ο πόλεμος στο Βιετνάμ κλιμακώθηκε και αυτός πάνω στην πολιτική που ο ίδιος είχε χαράξει. Για την ακρίβεια πάνω στην πολιτική που είχε χαράξει ο υπουργός άμυνας McNamara ο οποίος συνέχισε στο ίδιο πόστο. Ενώ κανείς δεν έχει αμφιβολία ότι την ίδια καταστροφική πολιτική θα ακολουθούσαν οι ΗΠΑ στο Βιετνάμ ακόμα και αν ο Kennedy παρέμενε ζωντανός και ολοκλήρωνε τη θητεία του (πιθανότητα και τις δυο θητείες του), η κοινή γνώμη έριξε την ευθύνη στους επιγόνους του. Την ίδια ασυλία εξασφάλισε και ο JFK και στις κοινωνικές αναταραχές που ακολούθησαν. Το τέλος της δεκαετίας του ´60 βρήκε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο χωρισμένο εκατέρωθεν ενός οδοφράγματος. Από το Παρίσι μέχρι το Σικάγο από τη μια οι δυνάμεις ασφαλείας και όσοι ήθελαν να μπει ένα φρένο στις κατακλυσμιαίες αλλαγές που έφερναν τα 60s και από την άλλη οι νέοι, που έβλεπαν τον Kennedy και το όραμά του όχι ως τη λύση, αλλά ως stepping stone για ακόμα περισσότερα. Ως μεγάλος απών από αυτά τα γεγονότα όχι μόνο κράτησε ανέπαφη την υστεροφημία του αλλά την ενίσχυσε. Παρά το ότι και οι δύο πλευρές αντλούσαν δύναμη και επιχειρήματα από την κληρονομιά του, συνεπώς θα μπορούσαν να κατηγορήσουν και οι δύο ξεχωριστά τον Kennedy ως υποκινητή της έντασης, τελικά η ιστορία τον κατέγραψε ως τη γέφυρα μεταξύ τους.
Στα χρόνια που ακολούθησαν η πολιτική του κληρονομιά παρέμεινε ολοζώντανη. Ήταν άλλωστε δύσκολο να τη βάλεις σε ένα στενό καλούπι ιδεολογικών στεγανών. Συνδυάζοντας αντιφατικές τάσεις επέτρεψε σε ένα τεράστιο εύρος πολιτικών να τον επικαλεστούν όποτε χρειάστηκε. Ήταν και υπέρ του κοινωνικού κράτους και υπέρ των φοροελαφρύνσεων, υπερ την κοινωνικής δικαιοσύνης και αντικομμουνιστής. Δυο εντελώς διαφορετικοί πρόεδροι μεταξύ τους, ο προοδευτικός Carter και ο συντηρητικός Reagan τον επικαλούνταν συχνά χωρίς να λένε ψέμματα ή να αλλοιώνουν το περιεχόμενο του πυρήνα των ιδεών του. Οικιστικά project για μη προνομιούχες οικογένειες, αμυντικοί εξοπλισμοί, λιγότερο κράτος, περισσότερο κράτος, κατευναστική εξωτερική πολιτική, στρατιωτικές παρεμβάσεις, όλα μπόρεσαν να δικαιολογηθούν με βάση το δόγμα «το ίδιο ακριβώς θα έκανε και ο JFK».
Η νοσταλγία έχει ημερομηνία λήξης; Στην πολιτική σίγουρα, στο στυλ το συζητάμε. Νοσταλγία μπορεί να υπάρξει δυο-τρεις γενιές μετά από ένα πολιτικό φαινόμενο. Δηλαδή όσους έχουν σίγουρα δικές τους μνήμες και όσους έχουν δευτερογενείς από αφηγήσεις κοντινών τους ανθρώπων. Με ένα απλό παράδειγμα στα δικά μας μέτρα, η πολιτική νοσταλγία περιορίζεται στην πρωθυπουργία από την εποχή του Ανδρέα Παπανδρέου έως την εποχή του Κωνσταντίνου Καραμανλή, κανείς δεν μπορεί να επικαλεστεί στα σοβαρά το όραμα του Θεόδωρου Δηλιγιάννη. Δεν πρέπει να συγχέουμε σε αυτή την περίπτωση ηγέτες που έχουν ταυτιστεί με πολεμικές περιόδους γιατί απολαμβάνουν τιμές αρχιστράτηγου όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος ή ο Winston Churchill.
Σταδιακά ο JFK θα αποσύρεται από το πολιτικό πάνθεον και θα περιοριστεί αποκλειστικά στην ανδρική του εικόνα. 30 χρόνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η θέση των ΗΠΑ παραμένει στην κορυφή ως μοναδική υπερδύναμη έστω και με κάποιες μικρές παραχωρήσεις. Συνεπώς το αμερικανικό στυλ παραμένει και αυτό στην ίδια κορυφή. Όχι μόνο ο JFK, αλλά και ο Steve McQueen και ο Clint Eastwood θα συνεχίσουν να εμπνέουν τα σύγχρονα πρότυπα όπως τον Brad Pitt για πολλά χρόνια ακόμα.
