Ήταν η τελευταία χρονιά με δραχμές, μόλις είχα κλείσει τα 16, με 150000δρχ στην τσέπη και παρέα τον πατέρα μου (η μητέρα χρειαζόταν λίγη πειθώ ακόμα) αποκτούσα το πρώτο μου μηχανοκίνητο όχημα. Ήταν ένα ταπεινό μεταχειρισμένο παπί (στρογγυλοφάναρο για τους μύστες) και με το που γέμισα το ρεζερβουάρ με 850δρχ (στα Χανιά ήταν και τότε ακριβή η βενζίνη) ξεκίνησε ένα ταξίδι που δεν έχει τελειώσει ακόμα. Θεωρώ τον εαυτό μου petrolhead, ο,τιδήποτε έχει ρόδες και κινητήρα μου τραβαει την προσοχή, αν είναι και ιταλικής καταγωγής και περασμένων δεκαετιών ακόμα καλύτερα, παραδέχομαι ότι είμαι ελαφρώς μαζόχας. Σε εβδομαδιαία βάση κατέθετα το εφηβικό μου χαρτζιλίκι σε περιοδικά αυτοκινήτου και μοτοσυκλέτας και το μοναδικό μου όνειρο ήταν η επόμενη πίστα, η συμπλήρωση των 18 για το κανονικό δίπλωμα, του αυτοκινήτου και της μηχανής. Δεν ήμουν ο τυπικός κάγκουρας, ήμουν μάλλον ο μέσος έφηβος των Χανίων. Οι μέτριες αστικές συγκοινωνίες οδηγούσαν πολλούς μαθητές στην απόκτηση ενός 50αριου, ή και 125 κυβικών αν είχαν διαπραγματευτική δεινότητα με τους γονείς τους, και περίπου το ένα τρίτο των συμμαθητών μου είχε μηχανάκι. Σχολείο, φροντιστήριο, φραπές γλυκός με γάλα (είναι λυτρωτικό να ομολογείς τα νεανικά σου σφάλματα), συναντήσεις με φίλους γινόντουσαν όλα πιο εύκολα σε συνδυασμό με την ασύγκριτη αίσθηση ελευθερίας και κατοχής ενός δικού σου οχήματος κι ας είχε μόλις 4,5 άλογα.
Αυτή η σχέση του εφήβου με το μηχανάκι, εκτός από μια παράδοση δεκαετιών που αποτυπώθηκε και στην ποπ κουλτούρα, δεν μιλάμε μόνο για τις βιντεοκασέτες τύπου «Ρόδα, τσάντα και κοπάνα», ήταν μια μικρογραφία της σχέσης των μεγαλύτερων με το αυτοκίνητο ή τη μοτοσικλέτα. Το στάδιο προετοιμασίας για την ενήλικη ζωή και τη σχέση που θα αναπτύξει με τα μετέπειτα οχήματά του. Η σχέση αυτή οριοθετήθηκε τους boomers. Το αυτοκίνητο, διαρηρωναρας τον κύριο ρόλο του ως μεταφορικό μέσο, ανέπτυξε κι άλλες ιδιότητες. Έγινε ένας δείκτης κοινωνικής αξιολόγησης και αυτό δεν είχε να κάνει μόνο την αξία του οχήματος. Το πόσο συχνά άλλαζε κάποιος αυτοκίνητο, το χρώμα, αν επένδυε σε κάτι σπορ, σε ένα οικογενειακό ή σε κάτι πολυτελές, ακόμα και η χώρα καταγωγής του υποδήλωναν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά στον κάτοχό του. Ήταν σύνηθες το αυτοκίνητο να ορίζεται ως milestone και να αποτυπώνεται φωτογραφικά τότε που δεν υπήρχε Instagram και ο κόσμος ήταν πιο φειδωλός στο φιλμ. Αν ανατρέξετε σε κάποιο σκονισμένο οικογενειακό άλμπουμ θα δείτε ότι το αυτοκίνητο ή η μοτοσικλέτα έχει στάτους αντίστοιχο αν όχι πλήρους μέλους της οικογένειας, τουλάχιστον αυτό του κατοικιδίου. Ένα 2CV ή ένας Σκαραβαίος συνδυασμένος με τη φοιτητική ζωή, ένα λίγο πιο σπορ ως η σταθερή σχέση σε μια εργένικη ζωή, ο γάμος και ο ερχομός του πρώτου παιδιού το οποίο για κάποιο λόγο έπρεπε να τοποθετηθεί πάνω στο καπό για να φωτογραφηθεί νεογέννητο περίπου σαν το Spirit of Ecstasy που διακοσμεί το καπό των Rolls Royce. Το εβδομαδιαίο πλύσιμο, της κούρσας πλέον, έγινε τελετουργικό που χωρίς αυτό θα πίστευε κανείς ότι δεν θα μπορούσε να ακολουθήσει το κυριακάτικο παστίτσιο.
Μια τόσο ισχυρή παρουσία που μετρούσαμε ακόμα και τα κύματα μαζικών αγορών ως σημεία καμπής της νεοελληνικής καταναλωτικής κοινωνίας, η θρυλική απόσυρση στις αρχές του ´90 με τα καταλυτικά, το χρηματιστήριο που μας έμαθε τα SUV, η κατάργηση των τεκμηρίων που μας σύστησε τους 2+λίτρους κινητήρες και τέλος η μείωση του τέλους ταξινόμησης το 2008. Η κρίση που ακολούθησε, χτύπησε μεταξύ άλλων και την αγορά οχημάτων, τα στοιχεία των ταξινομήσεων το δείχνουν ξεκάθαρα. Η ανάκαμψη ήρθε, αλλά με μια τελείως διαφορετική εικόνα. Η νέα κατάσταση που διαμορφώθηκε δεν έχει μόνο οικονομικά αιτία, αλλά έχουν να κάνουν με έναν βαθύτερο κοινωνικό μετασχηματισμό.
Το αυτοκίνητο δεν έχει πια πρωταγωνιστική θέση στην καρδιά των millennials. Τα στοιχεία της αγοράς είναι ισοπεδωτικά και ερχονται από κάθε κατεύθυνση. Η αγορά των μοτοποδηλάτων πανευρωπαϊκά μετράει απώλειες από 90% έως 60% ανάλογα τη χώρα, οι έφηβοι γυρίζουν την πλάτη στο δίκυκλο. Τα μικρά και προσιτά σπορ αυτοκίνητα έχουν σχεδόν εξαφανιστεί από τους τιμοκαταλόγους νέων μοντέλων. Δεν είναι μόνο τα μικρά hot hatches τύπου 106 Rallye και Punto GT που δεν έχουν διάδοχο, δεν υπάρχει πλέον σχεδόν κανένα προσιτό coupe. Το δίπορτο coupe είναι πια ταυτισμένο με ακριβοθώρητα και εξωτικά μοντέλα, γιατί αυτοί που έχουν λεφτά είναι μεγαλύτεροι και κρατάνε ακόμα τις παλιές συνήθειες. Η πρακτικότητα έχει υπερκεράσει κάθε άλλο χαρακτηριστικό στη λίστα με αυτά που πρέπει να έχει ένα νέο αυτοκίνητο. Κανείς δεν ενδιαφέρεται για την εμφάνιση και την εταιρική ταυτότητα γι’αυτό και τα νέα οχήματα μοιάζουν όλο και περισσότερο μεταξύ τους. Το leasing έχει αφαιρέσει την ιδιότητα του περιουσιακού στοιχείου και της κτητικότητας και οποιοδήποτε λευκό εντός budget, κάνει τη δουλειά. Στις κλασικές συζητήσεις της αντροπαρέας το αυτοκίνητο έχει χάσει μεγάλο μερίδιο χρόνου, οι άνδρες συζητούν για άλλα πράγματα, ακόμα και όσοι παραμένουμε βενζινοαίματοι. Παρατηρεί κάποιος τα σχόλια στα social media εταιρειών και ειδικού τύπου έναν ασυνήθιστα μεγάλο μέσο όρο ηλικίας σχολιαστών και τα περισσότερα αφορούν επιτακτικές παραινέσεις να φέρουν πίσω το τάδε ιστορικό μοντέλο που οδηγούσαν στα νιάτα τους και μετάνιωσαν που το πούλησαν και τσακωμούς μεταξύ αντίπαλων εταιρειών τύπου BMW vs Mercedes. Φυσικά οι νεότεροι απέχουν από αυτό το πανηγύρι. Εκτός από τους εξωγενείς παράγοντες, τι έχει οδηγήσει σε αυτό το μοντέλο αυτοκίνησης; Πως ξέχασαν οι έφηβοι το παπί;
Για τους εφήβους το μοτοποδήλατο, ή και το ποδήλατο για τα παιδιά, δεν είναι κυρίως μεταφορικό μέσο. Είναι μέσο δικτύωσης και κοινωνικοποίησης, το οποίο σε μεγάλο βαθμό αντικαταστάθηκε από το smartphone και τα social media, όπως το game boy αντικατέστησε το κρυφτό στην πιλοτή γι την προηγούμενη γενιά. Η επικρατούσα άποψη (καθόλου τυχαία επιβεβλημένη από τους μεγαλύτερους) ότι η τεχνολογία αποξενώνει και εμποδίζει την κοινωνικοποίηση των νέων δεν έχει ουσιαστική βάση. Αυτό που άλλαξε είναι η μορφή κοινωνικοποίησης και μάλιστα η νέα γενιά είναι πιο κοινωνικοποιημένη από ποτέ. Λόγω της αλλαγής στη μορφή της, τα οχήματα έχασαν τον ρόλο που είχαν σε αυτή. Περιορισμένα στην αρχική τους αποστολή, αυτή της μετακίνησης υπέκυψαν στο δόγμα του form follows function.
Η αλλαγή αυτή έγινε σε όλες τις κλίμακες. Από τα ηλεκτρικά πατίνια και τη micro mobility, μέχρι τα μεγάλα SUV. Η συνδεσιμότητα με το smartphone και την υπόλοιπη καθημερινότητα αφαιρεί την όποια ιδιαιτερότητα του εσωτερικού ενός αυτοκινήτου και με δεσπόζουσα τη μεγάλη TFT οθόνη γίνεται μια ψηφιακή γέφυρα μεταξύ σπιτιού και γραφείου. Η ανάπτυξη των ΜΜΜ, ειδικά αυτών σταθερής τροχιάς, οι εφαρμογές τύπου Uber, Beat, αλλά και του carpooling που κερδίζει συνεχώς έδαφος, απογυμνώνει την μετακίνηση από κάθε μορφή απόλαυσης η οποία προκύπτει από την οδήγηση.
Άρα το μέλλον είναι δυσοίωνο για όσους παθιάζονται ακόμα με τα αυτοκίνητα και τις μηχανές; Αυτούς που μέχρι τώρα είχαν αγαπημένη μάρκα; Δύσκολο να απαντηθεί με ένα ναι ή όχι. Σίγουρα η αυτοκινητοβιομηχανία βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι αλλά και ένα σημείο καμπής. Πουλάει προϊόντα που δεν είναι πολύ επικερδή, υπάρχει μεγάλη εξάρτηση από την κρατική παρέμβαση και οι πράσινες πολιτικές που ερχονται με μορφή χιονοστιβάδας κινδυνέουν να την αφανίσουν. Η ηλεκτροκίνηση έρχεται σαν φιλί της ζωής που θα παρατείνει τη ζωή της αυτοκίνησης, αν και με εντελώς διαφορετικό τρόπο από αυτόν που ξέραμε μέχρι σήμερα. Τα αυτοκίνητα του άμεσου μέλλοντος θα είναι πιο αθόρυβα και θα κινούνται μόνα τους. Αποκτώντας όλο και περισσότερο χαρακτηριστικά λευκής συσκευής, τόσο περισσότερο θα χάνουν σε παθιασμένους οπαδούς, κανείς δεν τσακώνεται στα σχόλια κάτω από αναρτήσεις πλυντηρίων. Όσοι έχουμε παλιότερα οχήματα θα τα κρατήσουμε ως κόρη οφθαλμού, ίσως λιγοστέψουμε, θα κάνουμε τη θυσία να μην τα χρησιμοποιούμε ως καθημερινό μέσο μετακίνησης και θα τα βγάζουμε μια στο τόσο σε ερήμους περιφερειακούς δρόμους. Αλλά σίγουρα δεν θα εξαφανιστούμε, κάτι τέτοιο άλλωστε δεν έγινε και στις αρχές του αιώνα με τα άλογα όταν εμφανίστηκε το αυτοκίνητο;
