Διάβασα το «Χρονικό του Χρόνου» -με μεγάλη επιφύλαξη- πέρυσι το καλοκαίρι. Όχι επειδή σνομπάρω την κβαντομηχανική και την αστρονομία, αλλά επειδή αγγίζοντας τέτοια βιβλία έχεις πάντα τον φόβο ότι παίζει να φτάσεις στην τελευταία σελίδα και να μην έχεις καταλάβει τίποτα.
Δεν μιλάμε άλλωστε για έναν τύπο που έκατσε και έγραψε το βιβλίο Φυσικής Β’ Γυμνασίου. Είναι ο άνθρωπος που έριξε κυριολεκτικά φως στα πιο σκοτεινά μυστήρια της Δημιουργίας. Που έδωσε τροφή για την θεωρητική φυσική και έκανε την μελέτη για τις μαύρες τρύπες πιο ουσιαστικές.
Αυτός ήταν ο Στίβεν Χόκινγκ.
Φυσική για ηλίθιους
Το μεγαλύτερο χάρισμα του Χόκινγκ δεν ήταν οι γνώσεις του. Ήταν η ικανότητα να μπορεί να μεταδίδει τις θεωρίες του στο ευρύ κοινό. Πόσο μάλλον όταν απευθύνεται σε σκράπες όπως εγώ, που μετά βίας έπιανα τη βάση στο Λύκειο.
Το «Χρονικό του Χρόνου» ήταν ένα πάντρεμα γνώσεων γύρω από την σύγχρονη κβαντομηχανική με τις θεωρίες του καθηγητή να παρουσιάζονται ως ένα όμορφο παραμύθι. Από την Μεγάλη Έκρηξη που έδωσε ζωή σε ό,τι υπάρχει γύρω μας, μέχρι τις σύγχρονες θεωρίες για το αν πράγματι το σύμπαν διαστέλλεται και αν μία μαύρη εκπέμπει φωτόνια από την ύλη που μόλις απορρόφησε. Όλα αυτά, με σχεδιαγράμματα και λιτή, κατανοητή γλώσσα, που κάνουν και τον πιο σκράπα να μένει με το στόμα ανοιχτό στον μικρόκοσμο (και τον μακρόκοσμο αντίστοιχα) που ανοίγει μπροστά του. Είναι μεγάλο χάρισμα να είσαι 5 κινήσεις μπροστά από όλους, αλλά ακόμα μεγαλύτερο να ξέρεις να τους βάλεις σε πορεία για να ακολουθήσουν τα χνάρια σου.
E=mc2 + χιούμορ
Αν θυμάμαι κάτι χαρακτηριστικό από τις συνεντεύξεις και την γραφή του καθηγητή, ήταν ο ιδιαίτερος τρόπος που επέλεγε να αναφέρεται στις θεωρίες του. Για τον Χόκινγκ, το σύμπαν είναι μία μεγάλη παιδική χαρά όπου τα σωματίδια παίζουν κρυφτό. Τυπικά, του έλεγαν ότι «Είμαστε εδώ, βρες τον τρόπο να αποδείξεις πως υπάρχουμε. Αν μπορείς». Ο καθηγητής έβρισκε κάθε απάντηση ως μία νέα περιπέτεια και χαιρόταν, ιδιαίτερα, όταν έκανε λάθη. «Ποια η πρόκληση αν ξέρεις πως είσαι Θεός; Όλα σου έχουν απαντηθεί. Το να κάνεις λάθη είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για την κατανόηση της Δημιουργίας σου».
Όλα αυτά μέσα από την κατάλληλη δόση χιούμορ. Τον είχαν ρωτήσει κάποτε αν θα ήθελε να ταξιδέψει ο ίδιος σε μία μαύρη τρύπα για να μάθει τι διάολο γίνεται εκεί μέσα, αλλά όπως είχε απαντήσει «Δεν νομίζω να μπορούσα ποτέ να μεταδώσω τις πληροφορίες. Αλλά σίγουρα θα ένιωθα σαν χυμένος καφές, μιας και τα σωματίδιά μου θα είχαν διασκορπιστεί σε χίλια δύο κομμάτια». Ίσως μία από τις τοπ στιγμές του, ήταν που είπε σε μία κοπελίτσα «Μην στεναχωριέσαι που έφυγε ο Ζέιν από τους One Direction. Σε ένα άλλο σύμπαν δεν έφυγε ποτέ. Σε ένα άλλο ίσως και να είσαι παντρεμένη μαζί του. Οι επιλογές είναι άπειρες».
Όλα αυτά με έναν άνθρωπο που πάλευε με τη νόσο του κινητικού νευρώνα από την εποχή που ήταν φοιτητής. Που χρειάστηκε να δούμε την «Θεωρία των Πάντων» για να καταλάβουμε πόσο μεγάλος ήταν ο αγώνας που έδινε καθημερινά.
Κάποιος να ανάψει το φως εκεί μέσα
Το φαινόμενο της μαύρης τρύπας φάνταζε πάντα γοητευτικά επικίνδυνο. Ένα άστρο με τόσο μεγάλη μάζα, που τελικά παγιδεύεται και καταρρέει στην ίδια του την βαρύτητα και απορροφά οποιαδήποτε ύλη κινηθεί στην τροχιά του – ακόμα και το ίδιο το φως.
Μέχρι την άφιξη του Χόκινγκ, γνωρίζαμε βασικά πράγματα. Το όριο Τσαντρασεκάρ για παράδειγμα, που διαμήνυε την «ανώτατη μη περιστρεφόμενη μάζα η οποία μπορεί να υποστηριχθεί έναντι της βαρυτικής κατάρρευσης που προκαλείται από την πίεση του εκφυλισμού των ηλεκτρονίων». Αν το όριο ξεπερνούσε τις 1,44 ηλιακές μάζες που βρισκόντουσαν στο ίδιο σημείο, είχες την γέννηση μίας μαύρης τρύπας. Για όσους δεν γνωρίζουν, ο Χόκινγκ ήταν ο πρώτος άνθρωπος που έδωσε μία κοινή επεξήγηση για την κοσμογονία, χρησιμοποιώντας και την θεωρία της Σχετικότητας του Αϊνστάιν αλλά και της κβαντομηχανικής. Ήταν άλλωστε και αυτός ο λόγος, που πίστευε σε πολλούς και διαφορετικούς κόσμους που εξελίσσονται την ίδια στιγμή με τον δικό μας.
Όμως η μεγαλύτερη ανακάλυψη του, για όσους έλεγαν να ρίξουμε φως στις μαύρες τρύπες, ήταν ακριβώς αυτή: πως οι μαύρες τρύπες εκπέμπουν «εικονικά σωματίδια» ύλης και αντιύλης, τα οποία εξουδετερώθηκαν μέσα στον Ορίζοντα Γεγονότων της μαύρης τρύπας και «βγήκαν» σε μορφή φωτονίων. Δεν μπορείς να δεις την ύλη αυτή καθαυτή όπως την απορρόφησε η μαύρη τρύπα που βγήκε, αλλά ένα «φάντασμα» όσων την θύμιζαν. Γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο γύρω από αυτές, έχει παρατηρηθεί μεγάλη ποσότητα ακτινών Χ.
Η γέννηση ενός θρύλου
Αρχικά, ο Χόκινγκ μπαίνει σαν σήμερα στο πάνθεο των μεγάλων στοχαστών της φυσικής, όπως ήταν ο Κοπέρνικος, ο Γαλιλαίος και ο Νεύτωνας. Κατά δεύτερον, είναι πραγματικά ευτυχισμένος από τότε που έφυγε από τον κόσμο στις 14 Μαρτίου του 2018. Σύμφωνα με την κβαντομηχανική θεωρία όπως την γνωρίζουμε από τον Σρέντιγκερ, ο Χόκινγκ είναι αυτή τη στιγμή ακόμη ζωντανός σε κάποιο άλλο σύμπαν. Στο δικό μας, τα σωματίδια του έχουν πλέον καταφέρει να διαφύγουν στην ατμόσφαιρα και κάποια θα διασπαστούν σε λεπτόνια και κουάρκς όταν ο πλανήτης θα καταστραφεί. Η ύλη του θα ταξιδέψει στα πέρατα του σύμπαντος και ίσως να βρεθεί σε μία μαύρη τρύπα όπου θα ανακαλύψει από μόνη της το επόμενο μεγάλο μυστικό.
Σε κάθε περίπτωση, είναι από εκείνους που μας έφεραν ένα βήμα πιο κοντά στην κατανόηση των Πάντων. Μία ανάσα πριν το σημείο 0 όπου ξεκίνησαν όλα. Όπου βρέθηκε χώρος και χρόνος για το «φτέρνισμα» ενός Δημιουργού που γέμισε έναν κενό χώρο με ζωή. Κάπου εκεί, κατάφερε και ο Χόκινγκ να σηκώσει το χαλί και να δει τι ακριβώς συμβαίνει. Δεν είδε τ' αστέρια, αλλά πέρα από αυτά για να γοητευτεί και να ερωτευτεί το πιο μαγικό στοιχείο. Εκείνο της Δημιουργίας. Ίσως αυτό είχε στο μυαλό του όταν έλεγε σε όλους μας: «Κοιτάξτε στ’ αστέρια. Όλες οι απαντήσεις βρίσκονται εκεί».
