Βάρεσαν το πρωί τα κουδούνια και το φαινόμενο με τα σκυμμένα κεφάλια και τους γυρτούς ώμους που περνούν την πόρτα των σχολείων, έκανε ξανά την εμφάνισή του ανά τη χώρα. Μαζί του, εμφανίστηκε στο newsfeed σου και μια ντουζίνα από posts μαμάδων και μπαμπάδων που εύχονται στα καμάρια τους «καλή σχολική χρονιά!».
Με τα όποια στραβά της μαθητικής σου ζωής, το πρόσημο από τις θύμισες που αναπόφευκτα έρχονται σήμερα σε πρώτο πλάνο, δεν μπορεί παρά να είναι θετικό. Ειδικά δε, όταν η φάση της ενηλικίωσης μάς προσφέρει τα στραβά κάθε ενήλικης ζωής συν μισό τόνο από μνημόνια.
Σε αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, είπαμε να κάνουμε ένα #tbt στα μαθητικά μας χρόνια και να ξεζουμίσουμε τις μνήμες εκείνες που έχουμε συνδέσει με Δασκάλους και Καθηγητές που τιμούν και με το παραπάνω το πρώτο κεφαλαίο γράμμα.
Χαρτί, μολύβι, στυλό και ξεκινάμε.
Τρεις πρώτοι μεταξύ ίσων, για τον Πολυμενέα
12 χρόνια Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο –όλα σε Δημόσια Σχολεία. Στη διάρκεια αυτών των ετών γνώρισα τρεις εκπαιδευτικούς που διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα μου και την προσωπικότητά μου και περίπου άλλους τόσους που ο μόνος λόγος που δεν με επηρέασαν τόσο βαθιά ήταν ότι δεν υπήρξα μαθητής τους για περισσότερη από μία χρονιά. Δεν θα πω ότι ήμουν από τους τυχερούς, διότι έτσι θα παραδεχόμουν ότι όλο αυτό ήταν μια εξαίρεση. Δεν ήταν. Το Δημόσιο Σχολείο έχει να δώσει. Σοφία Παντελοπούλου, Βαγγέλης Σπινθάκης και Θοδωρής Παπαδόπουλος. Οι δύο πρώτοι φιλόλογοι στο Λύκειο, τους χρωστάω τη συνειδητή αγάπη για τη γλώσσα και το γεγονός ότι μέσα στο «σκοτάδι» ύλης, εξετάσεων, επιδόσεων φρόντιζαν να ανάβουν ένα σπίρτο για να φωτίσουν το ακαδημαϊκά αυτονόητο: η πραγματική γνώση πηγάζει από τη διαρκή αμφιβολία, από την άρνηση της κάθε λογής βεβαιότητας.
Ο τελευταίος δάσκαλος στο Δημοτικό, και ανάμεσα στους τρεις πρώτος μεταξύ ίσων. Μας ανέλαβε στα 27 του και μας άφησε να διαβούμε το κατώφλι της προεφηβείας στα 30. Στο ενδιάμεσο δίδαξε άριστα όσα βρίσκονταν στο βιβλίο, μα κυρίως μοιράστηκε μαζί μας έναν κόσμο που ήταν πολύ πέρα από τα βιβλία και οριζόταν από τη ισότιμη συμμετοχή, τον σεβασμό, τη διαρκή προσπάθεια, το παιχνίδι και το χιούμορ. Έχτιζε τη γνώση με κάθε του κουβέντα, με κάθε του πράξη, με τη ζεστή και εγκάρδια παρουσία του. Πιθανόν να μην τα έκανε και όλα τέλεια, όμως ξέρω ότι αν εκείνο το Σεπτέμβρη του 1993 δεν έμπαινε εκείνος στην αίθουσα, σήμερα θα ήμουν τελείως διαφορετικός –και σίγουρα όχι καλύτερος. Μπορεί να είναι «αυτονόητο» για ένα δάσκαλο ότι στα 27 θα αναλάβει τόσο μεγάλη ευθύνη. Προσωπικά, γνώρισα εκείνον που όχι μόνο δεν τη φοβήθηκε, αλλά μας έμαθε πόσο σπουδαίο είναι κάθε φορά να κάνεις ένα βήμα μπροστά και να αναλαμβάνεις κάθε ευθύνη. Θα μπορούσε πολύ εύκολα να κάνει μάθημα σε παιδιά και πάλι να τον θυμόμουν. Εκείνος προτίμησε να προετοιμάσει μελλοντικούς ενήλικους πολίτες.
Χαβαλέ, ντομπροσύνη άντε και καμιά φάπα, ο Καθηγητής του Ρομπόλα
«Βγάλτε μια κόλα χαρτί» και «τις άγραφες ασκήσεις με υπογραφή από τον πατέρα σου αύριο» άκουγες πολύ συχνά από το στόμα του. Έριχνε και φάπες με χέρι βαρύ -στην πλάκα πάντα- ο μαθηματικός μας, ο κύριος Μπόζος. Κι εμείς τη δεχόμασταν γιατί τον βλέπαμε σαν κολλητό μας.
Άραζε τα πολλά κυβικά του, έστριβε το μουστάκι του και φωτίζανε τα μάτια του όταν μίλαγε για το μυθιστόρημα «Το Θεώρημα του Παπαγάλου». Λέγανε πως είχε και αντιχουντική δράση αλλά εκείνος δεν περηφανευόταν. Στεκόταν χαμογελαστός και ακριβοδίκαιος –σαν δικαστής σε Αρχαίο Δράμα. Και μια φορά που κάποιος υπονόησε κάτι για την δικαιοσύνη του, λουφάζαμε όλοι στις γωνίες, γιατί ποιος είδε τον Μπόζο και δεν τον φοβήθηκε.
Αυστηρός, ζόρικος, δε χάριζε κάστανα, δικαιολογίες δε δεχότανε αν σε έπιανε αδιάβαστο. Κι όμως πίναμε ένα ολόκληρο σχολείο νερό στο όνομά του. Γιατί έκανε χοντρό χαβαλέ χωρίς κρυάδες, γιατί βαριεστημένο και αργοπορημένο στην τάξη δεν τον πετύχαμε ποτέ, γιατί μας νοιαζόταν στις δυσκολίες μας κι ήταν πρώτος για να πάει τα «θηρία» 5ήμερη–όταν οι άλλοι λάκιζαν. Γιατί ήθελες δεν ήθελες θα μάθαινες Μαθηματικά μαζί του. Και κάτι άλλο πιο σημαντικό: να είσαι τίμιος στη δουλειά σου και ντόμπρος στη ζωή σου. Και αυτό εδώ ήταν το μικρότερο δυνατό ευχαριστώ σε έναν πραγματικό Παιδαγωγό που του χρωστάω πολλά.
Η ροκ (και καθαρή) ψυχή που μαγνήτισε τον Ρητινιώτη
«Έχεις ακουστά τους Rage Against The Machine;», με ρώτησε σε ένα διάλλειμα. Προτιμούσε να τα ξοδεύει στο προαύλιο με τους μαθητές του Λυκείου και όχι στο γραφείο που ντουμάνιαζαν συνοδεία φραπέ οι συνάδελφοί του. Το 2000 δεν τους είχα ακουστά, αλλά χρόνια αργότερα είχα συνειδητοποιήσει πως το περιεχόμενο της συγκεκριμένης ερώτησης ήταν ενδεικτικό για το ποιόν του ανθρώπου (και δευτερευόντως του καθηγητή).
Την επόμενη μέρα, που λέτε, τον είδα να μου φέρνει μια κασέτα που είχε κάτσει να αντιγράψει το προηγούμενο βράδυ για πάρτη μου. Οι κόκκινοι τίτλοι των τραγουδιών του «Evil Empire» τράβηξαν τα μάτια μου και το ίδιο βράδυ που έβαλα να τα ακούσω, οι στίχοι τους ταρακούνησαν βίαια το μυαλό μου. Όταν δεν μοίραζε αντιγραφόμενες κασέτες με χειρόγραφους τίτλους πολιτικοποιημένων τραγουδιών στους μαθητές του, ο Γιώργος Θ. ταρακουνούσε ψυχές με τον πάντα χαμηλόφωνο λόγο του. Ούτε άσκοπες φωνές, ούτε βαρετά κλισέ και διδασκαλισμοί, ούτε εσκεμμένη και στρατευμένη προπαγάνδα -από εκείνες που συνηθίζουμε να λέμε πως «παίζουν στο repeat σαν μια κασέτα». Οι δικές του οι κασέτες δεν είχαν να κάνουν με παρωπιδιασμένες κομματικές ντιρεκτίβες, αλλά συνοδεύονταν από ατελείωτες επεξηγηματικές συζητήσεις που στον πυρήνα τους είχαν τον Άνθρωπο. Βλέμμα πεντακάθαρο και μάτια που μπορούσαν να δουν πως μπροστά του είχε εφήβους έτοιμους να πιάσουν νοήματα και να τα σκαλίσουν μέχρι να ματώσει και όχι μαθητούδια που δεν ξέρουν πού πάνε τα τέσσερα. Σήμερα, λογικά, θα μοιράζει CD's σε κάποιους τυχερούς 17χρονους.
Ο μαθηματικός που απέτρεψε τον Μπαρούνη να γίνει μαθηματικός
Ξέρεις τι είναι να ξεκινά η τρίτη λυκείου και πέρα από το μαζεμένο διάβασμα, πέρα από το άγχος για τις Πανελλαδικές να μην έχεις αποφασίσει και ποια σχολή θα δηλώσεις; Θυμάμαι, λοιπόν, εκείνον τον καθηγητή, εκείνον τον μαθηματικό που με βοήθησε μεν να γράψω καλά στα μαθηματικά, αλλά παράλληλα έγινε και η πυξίδα στον επαγγελματικό μου προσανατολισμό. Με το «ιερό» αλλά πλήρως απαξιωμένο μάθημα «ΣΕΠ» (Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός) να έχει διακοσμητικό ρόλο και να είναι η ώρα για ξεφάντωμα, έψαχνα συμβουλές για τη σχολή που θα επιλέξω. Η κλίση μου στα μαθηματικά ήταν το ερέθισμα και ένα μισάνοιχτο παράθυρο ελπίδας για το μέλλον. Μαζί και μία πρώτη ενστικτώδης, βεβιασμένη απάντηση στο «τι σκέφτεσαι να κάνεις;».
Κι όμως, εκείνος ο μαθηματικός, που μάλιστα με είχε σε ιδιαίτερη εκτίμηση σαν μαθητή του, ήταν που με απέτρεψε να πάω Μαθηματικό. Μου είπε ορθά-κοφτά: «Θα σου βγει ο κώλος για να την τελειώσεις και θα πρέπει να στήσεις… κώλο για να βρεις δουλειά». Για να με ρωτήσει στη συνέχεια: «Τι δουλειά θες να κάνεις αγόρι μου;». «Δημοσιογράφος» του απάντησα. Και με δυο απλές κουβέντες έγινε πλοηγός για το μέλλον μου: «Θα δηλώσεις Οικονομικά που τα έχεις, που έχουν ψωμί και θα τα έχεις για εναλλακτική αν δεν πετύχεις στη δημοσιογραφία». Κύριε Σπύρο, σας ευχαριστώ.
Πέρασαν και δεν ακούμπησαν, μας λέει ο Χρήστου
Είναι άσχημο να συνειδητοποιείς στα 32 ότι δεν υπήρξε ένας καθηγητής που να θεώρησες πρότυπο. Που να μην σου δημιούργησε μία έμπνευση για την μετέπειτα πορεία σου. Το συναίσθημα αυτό, που βρήκα αργότερα στη σχολή, έλειπε παντελώς από την δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ακούγεται αυστηρό και κομματάκι απόλυτο, αλλά δεν υπήρξε ούτε ένας καθηγητής που να μου άφησε κάτι από τον εαυτό του. Ναι, υπήρξαν πολλοί καλοί άνθρωποι, αλλά όχι καλοί καθηγητές.
Εν μέρει, γι’ αυτό φταίει και το παντελώς αποτυχημένο εκπαιδευτικό σύστημα αυτής της χώρας. Κάποιες φορές, όταν είσαι γρανάζι του συστήματος αυτού, θέλοντας και μη αλλάζεις και εσύ. Οι καθηγητές που θυμάμαι εγώ στην πλειοψηφία, βαριόντουσαν, δίδασκαν «καραμελίτσα» ότι έλεγε το βιβλίο χωρίς να δίνουν έμφαση σε λεπτομέρειες και οι περισσότεροι χαρακτηριζόντουσαν από φανερή έλλειψη φαντασίας. Ότι χρειάζεται δηλαδή η παιδεία. Τολμώ να πω ότι η συμπεριφορά κάποιων ήταν τόσο αλλοπρόσαλλη και επικίνδυνη, που απορώ ποιος έκκρινε για την καταλληλότητά τους ως εκπαιδευτικοί. Δεν θα ξεχάσω ποτέ εκείνη την πενιχρή, φτηνή και άκρως κομπλεξική ατάκα του μαθηματικού μου, που αντικατοπρίζει όλη την αποτυχία σε αυτό που ονομάζουμε σήμερα εκπαιδευτικό σύστημα: «Εσύ αγόρι μου δεν ξέρεις καλά-καλά να μετράς και περιμένεις να κάνεις κάτι με τη ζωή σου;»
