Οι ρίζες του ιταλικού οργανωμένου εγκλήματος είναι πολύ βαθύτερες και πολύ πιο ιστορικές από αυτές που μαθαίνουμε βλέποντας ταινίες εποχής για τη Νέα Υόρκη. Οργανώσεις με ρίζες παλαιότερες του Βασιλείου των Δύο Σικελιών. Μυστικές οργανώσεις και εταιρείες με δράση από την εποχή της ισπανικής κυριαρχίας βρήκαν τον τρόπο να επιβίωσουν για αιώνες. Άλλες φορές αναπληρώνοντας των ρόλο των θεσμικών φορέων, άλλες ως συνεκτικός κοινωνικός ιστός και άλλες φορές ως μηχανισμός οικονομικής ανάπτυξης.
Η νομιμοποίηση της εγκληματικής δραστηριότητας της Camorra, της ‘Ndrangheta και άλλων ήταν από πολύ νωρίς ζητούμενο για αυτές τις οργανώσεις και αυτό που τις καθυστερούσε ήταν η αδυναμία του κρατικού μηχανισμού να επιβάλλει τον νόμο, αλλά και οι αγκυλώσεις του. Είναι εξαιρετικά αμφίβολο το αν θα είχαμε το φαινόμενο της ιταλοαμερικάνικης μαφίας, χωρίς το πρόσφορο έδαφος της Ποτοαπαγόρευσης που γέννησε το απαραίτητο θεσμικό και επιχειρηματικό κενό για να ανθίσει το οργανωμένο έγκλημα.
Ακόμα και στην πορεία προς τη νομιμοποίηση, η μυστικιστική φύση αυτών των οργανώσεων δεν έφθινε καθόλου. Οι οικογενειακοί δεσμοί, οι τελετές μύησης, ο μυστικός κώδικας επικοινωνίας, ήταν μόνο μερικά από τα στοιχεία που έδιναν ασφάλεια στα μέλη της οργάνωσης και τις έκαναν αόρατες στους μηχανισμούς των διωκτικών αρχών, αλλά και απέναντι σε αντίπαλες συμμορίες. Η μυστική γλώσσα ήταν κάτι το απαραίτητο που έφτασε μέχρι την εποχή των κοριών του FBI και ταυτόχρονα έδινε έναν ποιητικό ρομαντισμό στην απάνθρωπη δράση μιας εγκληματικής πρακτικής που επί ματαίω προσπαθούσε να λουστραριστεί με τις αξίες ενός κώδικα τιμής που πήγαινε περίπατο όταν έμπαιναν τα λεφτά και η ισχύς στη μέση.
Ο μυστηριώδης αυτός κώδικας επικοινωνίας με τα γοητευτικά λογοτεχνικά χαρακτηριστικά δεν θα μπορούσε να λείπει από την καλλιτεχνική απεικόνιση της μαφίας, από τα βιβλία μέχρι τον κινηματογράφο. Ο Mario Puzo διάνθισε την αφήγησή του με πλήθος συμβόλων και συμβολισμών, ένα λογοτεχνικό τρικ που δεν είναι μόνο ωραίο στην ανάγνωση, αλλά βάζει τον αναγνώστη μέσα στο κείμενο. Η υπονόηση των επαναλαμβανόμενων συμβολισμών, δίνουν τα απαραίτητα «τυράκια» στον αναγνώστη τα οποία του δίνουν τη δυνατότητα να «προβλέψει» τα μελλούμενα και να πάρει θέση ανάμεσα στους πρωταγωνιστές.
Ο Francis Ford Coppola κράτησε όλες τις μυστικιστικές μανιέρες του Puzo, τις μετέφερε στη μεγάλη οθόνη και ταυτόχρονα κέρδισε με το σπαθί του την εισαγωγή μερικών δικών του συμβολισμών σε απευθείας διάλογο με το βιβλίο και την ιστορία του οργανωμένου εγκλήματος. Αυτή είναι η ιστορία των συμβόλων και των συμβολισμών στο The Godfather.
Δύο κόσμοι χωρίζονται από ένα παράθυρο
Το παράθυρο είναι κομμάτι ενός ευρύτερου σχηματισμού, του σπιτιού, που μας προστατεύει από το εξωτερικό περιβάλλον. Ταυτόχρονα είναι και το μοναδικό κομμάτι του σπιτιού που μας δίνει μια εικόνα του τι γίνεται εκεί έξω. Αυτή η διττή φύση είναι αγαπημένο θέμα του Coppola στο The Godfather.
Όταν ο νεαρός Vito φτάνει στο νησί Ellis, το παράθυρο είναι το μοναδικό θραύσμα ελευθερίας που βιώνει για ένα τρίμηνο. Ταυτόχρονα όμως μας δείχνει και το πεπρωμένο του Vito Corleone, βλέπει το άγαλμα της Ελευθερίας γιατί κάποια μέρα θα γίνει ο κυρίαρχος της Νέας Υόρκης. Πίσω από ένα παράθυρο βλέπουμε και πάλι τον Vito όταν ανοίγει την πρώτη του επιχείρηση σαν γέφυρα με την παραμονή του στο Ellis και με το μέλλον του.
Τα παράθυρα παίζουν κρίσιμο ρόλο και στη ζωή του Michael. Το θρόισμα της κουρτίνας προμηνύει τους πυροβολισμούς που θα δεχτεί η οικογένεια του Michael και μπορεί τα τζάμια να έγιναν θρύψαλα και να μην κατάφεραν να σταματήσουν τις σφαίρες, η Kay και τα παιδιά όμως έζησαν με το παράθυρο να παραμένει σύνορο μεταξύ της εστίας και του έξω κόσμου. Τα παράθυρα είναι αυτά που προστατεύουν και πάλι τον Michael στον θάνατο του Fredo. Αυτή τη φορά δεν προστατεύεται από κάποιες σφαίρες που έρχονται κατά πάνω του, αλλά από τις συνέπειες των ίδιων του των πράξεων. Τα παράθυρα στο λεμβοστάσιο τον κάνουν να νιώθει γαλήνη με τον εαυτό του την ώρα που έχει δώσει την πιο δύσκολη εντολή για εκτέλεση.
Ένα χαλί-διαβατήριο στον κόσμο του εγκλήματος
Ο Vito βρέθηκε στην Αμερική κυνηγημένος από τη μαφία και δεν είχε καμία πρόθεση να μπλέξει με αυτή, ήταν κάτι που προέκυψε και μάλλον έτυχε όπως άλλωστε συμβαίνει με όλους που περνάνε κάποια στιγμή το κατώφλι της παραβατικότητας. Το χαλί είναι ένα σύμβολο που χωρίζει τα κρύα φτωχικά σπίτια, από τα πλούσια και ζεστά. Τo βάπτισμα του πυρός για τους δύο φίλους, τον Vito και τον Clemenza ξεκινάει με την κλοπή ενός χαλιού, πταίσμα σε σχέση με εγκληματικό παλμαρέ που θα ακολουθήσει, είναι όμως μια τομή, μια διάσχιση του Ρουβίκωνα. Μετά από την κλοπή του χαλιού δεν υπάρχει γυρισμός για τον Vito και ταυτόχρονα υποδηλώνεται ο πλούτος που θα αποκτήσει τα επόμενα χρόνια, ο Vito δεν θα μείνει ποτέ ξανά σε ένα σπίτι χωρίς ανέσεις.
Τα πορτοκάλια που έρχονται πριν το αίμα
Τα πορτοκάλια είναι ένα μοτίβο που βλέπουμε σε πάρα πολλές σκηνές που προηγούνται κάποιου αιματηρού ξεκαθαρίσματος. Τα βλεπουμε στο τραπέζι του Woltz στον έντονο διάλογό του με τον Hagen. Βλεπουμε τον Vito να τα διαλέγει λίγο πριν την ενέδρα που παραλίγο να τον αφήσει νεκρό. Σαν remake τα βλέπουμε και πάλι με τον Don Fanucci λίγο πριν πέσει και ο ίδιος νεκρός. Στην περίπτωση του Michael έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον γιατί τον βλέπουμε να τρώει μόνος του ένα πορτοκάλι. Δεν ακολουθεί κάποια αιματοχυσία, αλλά είναι η στιγμή που ο Michael νιώθει τη μεγαλύτερη μοναξιά. Χωρίς να έχει κανέναν δίπλα του βιώνει έναν μικρό θάνατο και το πορτοκάλι είναι εκεί για να υπογραμμίσει την τραγικότητα της στιγμής.
Η Σικελία ως το σημείο που ανοίγουν και κλείνουν οι κύκλοι
Ο τόπος καταγωγής των Corleone δεν είναι μόνο το σημείο από το οποίο ξεκίνησαν όλα, αλλά και το σημείο στο οποίο τελειώνουν όλα. Ο Vito επιστρέφει κάποια στιγμή για να μεγαλώσει την επιχείρησή του, αλλά και για να εκδικηθεί τον θάνατο του πατέρα του κλέινοντας τον κύκλο που άνοιξε με τη μετανάστευσή του στη Νέα Υόρκη. Σε έναν ομόκεντρο κύκλο, ο Michael βρίσκεται στον γενέθλιο τόπο του πατέρα του για να γλιτώσει από τα απόνερα της εκτέλεσης του Sollozzo. Ουσιαστικά εκεί γίνεται η προετοιμασία του για τη θέση του αρχηγού της οικογένειας, χωρίς καν να το καταλάβει ότι συμμετέχει σε μια τέτοια προετοιμασία.
Στη Σικελία επιστρέφει και ο Michael ξανά όταν είναι πια ένας καθαρός και νόμιμος επιχειρηματίας. Το ντεμπούτο του Anthony στην τοπική λυρική είναι η προτελευταία πράξη του δράματος. Η Σικελία δεν είναι ποτέ το ασφαλές καταφύγιο της οικογένειας Corleone, αλλά ο τόπος που θα της θυμίζει για πάντα το βίαιο και αιματοβαμένο παρελθόν της. Από τη μία ο θάνατος της Apollonia, και από την άλλη ο θάνατος της Mary, είναι η επιβεβαίωση αυτής της κατάρας που συνδέει την οικογένεια Corleone με τον τόπο της.
Η τραγική μοίρα ενός δικτάτορα
Υπάρχουν πάρα πολλές ευθείες αναφορές σε πραγματικά γεγονότα και πρόσωπα στην τριλογία του The Godfather. Aπό τις 5 Οικογένειες της Νέας Υόρκης και τον Hyman Roth, μέχρι το Las Vegas του Moe Greene και την μουσική καριέρα του Johnny Fontane, είναι εύκολο να καταλάβουμε τα υπονοούμενα. Όμως σε μια μόνο περίπτωση ο Coppola απέφυγε τα υπονοούμενα και τα ψεύτικα ονόματα και έδωσε ωμά στο πιάτο τον δικτάτορα της Κούβας, Battista.
Έχοντας σαν όχημα τη διορατικότητα του Michael για τη μοίρα της Κούβας, αρπάζει την ευκαιρία για να κάνει ένα πολιτικό σχόλιο πάνω στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ στο νησί της Καραϊβικής. Βάζοντας τον Michael στη θέση του σοφού γέροντα που προβλέπει τη νίκη των επαναστατών του Castro δείχνει το μεγεθος της ύβρεως που είχαν διαπράξει οι ΗΠΑ ρίχνοντας μια ολόκληρη χώρα στα νύχια του οργανωμένου εγκλήματος, του τζόγου και της πορνείας.
