Για να βρεθείς στο Isle of Islay, το τέταρτο μεγαλύτερο από τα νησιά των Εβρίδων, πρέπει να πάρεις το ένα από τα δύο ferry που φεύγουν από το Κennacraig και κάνουν λίγο περισσότερο από δύο ώρες μέχρι να φτάσουν στα δύο λιμάνια της νήσου, το Askaig και το Ellen – ή εναλλακτικά με αεροπλάνο από την Γλασκόβη. Αν βάλεις πλώρη για το δεύτερο, σε οδηγεί στο διασημότερο «καπνιστό» αποστακτήριο της Σκωτίας. Του πλανήτη μάλλον. Το Ardbeg.
Η μεγαλοπρέπεια των Εβρίδων
Το Isle of Islay ή Άιλα όπως θα το ακούσεις από τους ντόπιους να το λένε, είναι το νησί των καπνιστών ουίσκι, το μεγάλο σπίτι των Islay με την τύρφη να κυριαρχεί και τις χημικές ενώσεις από φαινόλες, γουαϊκόλες ή αλδεΰδες να προσφέρουν την επιβλητική μυρωδιά και την ακόμη πιο χαρακτηριστική γεύση. Το Ardbeg δεν είναι σε καμία περίπτωση ένα άγνωστο ουίσκι. Οι Σκωτσέζοι το λένε χαϊδευτικά bomb και δεν θα μπορούσαν να έχουν περισσότερο δίκιο. Έχει ιστορία γεμάτη που κρατάει από την εποχή που στις Εβρίδες κατέφευγαν πειρατές και που έφτιαχναν παράνομα το ουίσκι έτσι ώστε οι Βρετανοί να μην επιβάλλουν φόρο και κάνουν κατασχέσεις. Και εδώ που τα λέμε και πολύ καλά έκαναν. Γιατί το Ardbeg έχει ακριβώς αυτή την αδιαπραγμάτευτη και ειλικρινή γεύση που δηλώνει ένα πράγμα: είμαι αυτό που είμαι και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για την προέλευσή μου. Την πρώτη γουλιά Ardbeg που θα πεις δεν την ξεχνάς ποτέ. Αυτό πρέπει να διαπίστωνε και ο κόσμος τον 19ο αιώνα, αν σκεφτεί κανείς ότι ήδη από το 1887 το αποστακτήριο του Ardbeg έκανε περίπου 1,2 εκατομμύρια λίτρα παραγωγή το χρόνο, γεγονός που το κατέστησε ως το πιο επιτυχημένο αποστακτήριο του νησιού.
Η κυριαρχία του καπνιστού
Το Ardbeg, που μετράει ήδη μία σειρά από βραβεία για whisky όπως είναι το Galileo και το Uigeadail, έχει αυξήσει από το 2018 και την παραγωγή του. Το 2016 που το είχα επισκεφθεί ήδη οι άνθρωποι του μιλούσαν με καμάρι για τα έξι καινούργια washbacks που θα κατασκευαζόντουσαν, ενώ με τους τέσσερις νέους άμβυκες που είχαν στα σχέδιά τους, η παραγωγή έφτασε το 2018 στα 2,4 εκατομμύρια λίτρα τον χρόνο. Περισσότερο τυρφώδες ουίσκι λοιπόν για τους πιστούς του. Το Ardbeg Ten, το 10αρι του που λέμε, είναι η απόδειξη ενάντια στον μεγάλο μύθο ότι «τα παλιότερα ουίσκι είναι και τα καλύτερα». Είναι ίσως ο μεγαλύτερος μύθος που μπορεί να ακούσει κάποιος για το ουίσκι καθότι κάποια «νεαρά» είναι γευστικά πολύ καλύτερα. Το Ardbeg Ten είναι ξεκάθαρα ένα από αυτά και κατακτά τον κόσμο εξαιτίας της φαινόλης που κυριαρχεί από την τύρφη. Στο ουίσκι όπως και οι βαθμοί αλκοόλ, έτσι μετρούνται και οι φαινόλες. Η μονάδα μέτρησης τους είναι το PPM (parts per million) και πολλές φορές υπάρχει η παρανόηση πως όσα περισσότερα τα σωματίδια τόσο πιο καπνιστό και το απόσταγμα. Λάθος.
Η τύρφη από μόνη της δεν έχει απολύτως καμία μυρωδιά. Κάποιοι την αποδίδουν στο νερό και έχουν εν μέρει δίκιο. Το μόνο που δίνει την χαρακτηριστική γεύση, είναι η ξήρανση της βύνης από την υγρασία πάνω από τύρφη. Παρότι ωστόσο η κρεσόλη (σ.σ.: χημική ένωση από τις φαινόλες) θα προσκολληθεί πάνω στο κριθάρι από το κάψιμο, λόγω ζύμωσης πολλά στοιχεία θα χαθούν – και ειδικά μετά την δεύτερη ζύμωση. Τελικά πέρα από τις μονάδες ppm, για να μπορέσουμε να δώσουμε ένα γευστικό προφίλ, λέμε σήμερα πως τα καπνιστά μπορούν να είναι light, medium και heavy. Γι’ αυτό και στις περισσότερες περιπτώσεις του Ardbeg έχουμε να κάνουμε με heavy τυρφοειδή.
Το ξεχωριστό Ardbeg Ten
Τα Ardbeg σημειώνουν 50 με 55 βαθμούς ppm, τους υψηλότερους στα Islay ουίσκι και γι’ αυτό λατρεύονται από τους φαν των καπνιστών. Ο λόγος που θα αγαπήσεις περισσότερο το Ten από κάποιο άλλο εξαίσιο Ardbeg, είναι πως ο καπνός του στη γεύση είναι πιο διαπεραστικός. Για παράδειγμα, παρότι το Ardbeg Corryvreckan συγκεντρώνει περισσότερους βαθμούς ppm, είναι δηλαδή πιο καπνιστό, ο καπνός στο Ten είναι πιο αντιληπτός. Αυτό συμβαίνει επειδή η γαλλική οξιά του βαρελιού παίζει με την γεύση των φαινολών, εν αντιθέσει με τα βαρέλια παλαίωσης του Ten που είναι αυτό που λέμε ξεκάθαρος καπνός.
Είναι non-chill filtered, που σημαίνει ότι σκοπίμως δεν έχουν απομακρυνθεί συγκεκριμένες χημικές ενώσεις κατά την ζύμωση όπως είναι οι εστέρες και οι διάφορες πρωτεΐνες – γι’ αυτό και αν του βάλεις πάγο το περιεχόμενο θα δείχνει θολό. Μην το βλέπεις σαν κατάλοιπο αλλά σαν μία ευκαιρία για επιπλέον στοιχεία στη γεύση και στο άρωμα. Γι’ αυτό ακριβώς λέμε πως το Ardbeg είναι αυτό που δηλώνει και εμφιαλώνεται σαν σωστό non-chill filtered στους 46 βαθμούς ABV.
Στη μύτη κυριαρχεί μία γλυκιά εκδοχή καπνού όπου θα σου θυμίσει ωστόσο κάρβουνα και κάποια ελάχιστα floral στοιχεία που πρέπει να μυρίσεις ξανά και ξανά για να τα διακρίνεις. Στην παλέτα όμως τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Στην αρχή η αίσθηση είναι ήπια, σχεδόν μελωμένη, ο καπνός γεμίζει τον ουρανίσκο, ενώ την ίδια στιγμή υπάρχει γευστική ισορροπία και στη γλυκάδα που θα μυρίσεις νωρίτερα – εμένα με προσθήκη ελάχιστου νερού, μου βγάζει στη γεύση και καπνιστό αλάτι όπου προφανώς ενεργοποιούνται ιωδιούχες χημικές ενώσεις. Το τελείωμα του Ardbeg Ten έχει διάρκεια, θαλπωρή στη γεύση με τον καπνό και ίχνη από πιπέρι να κυριαρχούν, ενδεχομένως και μία ιδέα από ξηρούς καρπούς.
