Η πιο γνωστή άποψη που επικρατεί για τον κινηματογράφο της δεκαετίας του 90, είναι πως κατάφερε να μιλήσει συνάμα σε δύο γενιές. Την περίφημη Generation X που μαζί με τις ταινίες γνώρισε το ρεύμα της grunge, την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και τα πρώτα βιομηχανικά τραστ, αλλά και την Generation Y, τους Millennials, που αν και βίωναν την περίοδο ως 10χρονα και 12χρονα πιτσιρίκια, πήραν πολλά μηνύματα από τις ταινίες, διαμόρφωσαν την αισθητική τους και έδωσαν αξία στην ποιότητα. Και τα παραπάνω δεν είναι διόλου υπερβολικά. Είναι από τα στοιχεία που κάνουν τα 90s μία από τις καλύτερες δεκαετίες του κινηματογράφου – αν όχι την καλύτερη.
Πάρε μία βαθιά ανάσα και σκέψου όλες εκείνες τις μεγάλες ταινίες που έχεις δει και συνεχίζεις να βλέπεις μέχρι σήμερα. Reservoir Dogs, Goodfellas, Magnolia, The Sixth Sense, The Matrix, Being John Malkovich, Three Kings, Fight Club, Eyes Wide Shut, The Iron Giant, Toy Story 2, The Talented Mr. Ripley, Run Lola Run,ΤThe Ninth Gate, The Thomas Crown Affair, Drop Dead Gorgeous, Boys Don’t Cry, Beau Travail, Topsy-Turvy, The Straight Story, American Pie, Go, Ghost Dog: The Way of the Samurai, Office Space, Audition, Rushmore, Dances with Wolves, Election, All About My Mother, Ηοοk, Basic Instict, Saving Private Ryan. Υπάρχουν σίγουρα άλλες τόσες με το Titanic να βρίσκεται στην κορυφή λόγω Box Office. Όλα τα παραπάνω ήταν κορυφαία και όλα γνώρισαν την δική τους ξεχωριστή δόξα. Όμως ποιοι είναι οι λόγοι που κατέστησαν τις ταινίες ξεχωριστές και συνεχίζουν να τις καθιστούν μέχρι σήμερα;
Τα 90s ήταν ο χρυσός βωμός του ανεξάρτητου κινηματογράφου. Όχι όμως με την έννοια που τον γνωρίζεις σήμερα γιατί η έννοια ήταν τελείως διαφορετική. Indie movie στα 90s, σήμαινε πως ένας απλός καθημερινός τύπος με ένα καλό σενάριο στα χέρια, μπορούσε να χτυπήσει την πόρτα της Warner Brothers, της Paramount ή κάποιας άλλης μεγάλης εταιρείας παραγωγής, να πετάξει την ιδέα του στο τραπέζι και να είχε κυριολεκτικά ό,τι ζητήσει. Από ηθοποιούς και συνεργείο, μέχρι τοποθεσίες και ειδικά εφέ – σε μία εποχή που το ειδικό εφέ ήταν τόσο χειροπιαστό που το καθιστούσες ως τέχνη. Μόνο την τριετία 1990-1993, η κινηματογραφική βιομηχανία στην Αμερική δαπάνησε περίπου 100 δις δολάρια για τις παραγωγές ταινιών. Είναι μέχρι και σήμερα σύμφωνα με το MPAA (Motion Picture Association of America) το μεγαλύτερο ποσό που έχει δαπανηθεί σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα. Και όλοι μας -και οι δημιουργοί και εμείς που τις είδαμε- δεν θα θεωρήσουμε ποτέ «κλαμένα» ή πεταμένα αυτά τα λεφτά.
Έπαιξε μεγάλο ρόλο ότι οι ταινίες που σχεδιάστηκαν, δεν περιορίστηκαν στο χρόνο. Τρίβαμε τα μάτια μας όταν ακούσαμε για τα τρίωρα Lord of The Rings, αλλά ακόμη και το τίμιο δίωρο των ταινιών των 90s ήταν κάτι που δεν ήταν απαραίτητα σύνηθες για τον αμερικανικό κινηματογράφο – προσπαθούσε να κρατήσει μία ισορροπία. Όμως αυτό είχαν στο νου τους και οι δημιουργοί τους. Να αφήσουν το ταλέντο τους και τις ιδέες τους ελεύθερες ώστε να ανακαλύψουν και οι ίδιοι μέχρι που μπορεί να τους οδηγήσει το στόρι τους. Σκεφτείτε το λίγο. Μιλάμε για μεγαθήρια που ξεκίνησαν να ξεχωρίζουν ακριβώς εκείνη την περίοδο. David Fincher. Quentin Tarantino. Steven Spielberg. Martin Scorsese. Sofia Coppola καιTim Burton. Jim Sheridan, Baz Luhrmann και Michael Mann. Δεν χρειάστηκαν τα 90s για να γίνουν γνωστοί, αλλά οι ταινίες που δημιούργησαν ήταν πραγματικά αριστουργήματα. Παίζει ρόλο μήπως και η θέση που είχε η κοινωνία εκείνη την εποχή; Φυσικά.
Όλοι οι παραπάνω προέρχονται από την περίφημη γενιά των baby-boomers. Το οικονομικό υπόβαθρο της εποχής -τουλάχιστον στην Αμερική- δεν είχε κατακερματίσει ακόμη την αγορά. Ένας άνθρωπος που έβγαζε έναν τίμιο μισθό, έστω και μικρό, είχε την δυνατότητα να ασχοληθεί με τα όνειρά του. Μπορούσες να κυνηγήσεις το ιδεατό χωρίς να ανησυχείς για την φορολογία, τις εισφορές, το συνταξιοδοτικό και την ιατροφαρμακευτική σου περίθαλψη. Υπήρχε λοιπόν μία ψυχραιμία στον αέρα, που έδινε στην Αμερική τον δίκαιο αρχικό της τίτλο ως χώρα των ευκαιριών. Επίσης υπήρξε πειραματισμός. Σε τόσο μεγάλο βαθμό μάλιστα που οι εταιρείες παραγωγής αντί να γίνονται διστακτικές, εκτιμούσαν τα νέα μεγάλα βήματα και τις προσπάθειες που έκαναν κάποιοι γνωστοί για την εποχή σκηνοθέτες. Δεν σκεφτόντουσαν να βγάλουν ταινίες με μικρά μπάτζετ, δεν έκοβαν σκηνές λόγω οικονομικών δυσχερειών και όσο περίεργο και αν φαίνεται σήμερα, αυτό έπαιξε βασικό ρόλο στην έμπνευση ηθοποιών και σκηνοθετών. Δεν ήθελες να βγάλεις απλά λεφτά, αλλά να κάνεις μία ακόμη πετυχημένη ταινία σε ένα εξαιρετικά πρόσφορο έδαφος και με τις εταιρείες να βρίσκονται στο πλευρό σου. Επίσης το γεγονός ότι οι περισσότερες από αυτές συνέχιζαν να βγαίνουν και σε home video με την αθάνατη VHS, έκανε την διαδικασία ακόμη πιο κερδοφόρα για τις εταιρείες.
Όμως ο κινηματογράφος των 90s ήταν και σκοτεινός. Βοηθούσε η ροκ μουσική, η άνοδος του goth αλλά και του dark electro. Βγήκαν καλλιτέχνες που «έντυσαν» τις ταινίες με το κατάλληλο theme, σε μία εποχή που η μουσική επένδυση ήταν μία πολύ σοβαρή δουλειά. Αλλά μαζί με την μουσική, ήρθε να κουμπώσει και το στυλ. Πιο μακριά μαλλιά για τους άντρες, αγορίστικο κούρεμα για τις γυναίκες και πολύ μαύρο χρώμα στο ρουχισμό. Μακριά παλτά και μπότες, ζιβάγκο και μαύρα πουκάμισα και κατά κύριο ρόλο πιο μίνιμαλ ντύσιμο. Αυτό το κομμάτι ήταν ένα από τα βασικά του κινηματογράφου στα 90s. Ήταν το περιεχόμενο που αναδεικνυόταν με όλα τα υπόλοιπα στοιχεία να το πλαισιώνουν και να το στηρίζουν. Δεν υπήρχε υπερβολή με στόχο τον εντυπωσιασμό, αλλά μόνο πίστη στο σενάριο και το κεντρικό θέμα της ιστορίας. Όλα αυτά με μία κατάλληλη δόση θρίλερ. Βλέπετε τα 80s άνοιξαν πράγματι τον δρόμο για τις PG ταινίες, αλλά υστερούσαν σε στόρι και άτμοσφαιρα. Είχαν κάτι το πιο λαϊκό και στημένο – χωρίς ωστόσο αυτό να ήταν απαραίτητα κακό. Ήταν ένα άλλο στυλ μίας άλλης εποχής.
Όμως ο κινηματογράφος των 90s έμαθε από τις προκάτοχες ταινίες του, έδωσα αξία στην ποιότητα και πίστη στο σενάριο. Δεν χρειάστηκε 30 ήρωες της Marvel για να χτυπήσει τα ταμεία και όταν αποφάσισε να ασχοληθεί με υπερήρωες όπως ήταν ο Spawn ή o Blade, κατάφερε να δώσει ένα ξεχωριστό στίγμα το οποίο συζητιέται μέχρι και σήμερα. Και αυτό το τελευταίο είναι που κάνει μία ταινία πετυχημένη. Να συνεχίσει να είναι διαχρονική. Οι ρομαντικές ταινίες ήταν πιο ανθρώπινες χωρίς υπερβολές και στα action films έγιναν διθυραμβικές παραγωγές. Τα σκηνικά και η δουλειά που έχουν ρίξει όλοι αυτοί οι άνθρωποι, είναι μέχρι και σήμερα οδηγούς για τους νεότερους που έχουν μπει στο επάγγελμα και που παραδέχονται ότι η πρώιμη χρήση του CG, ήταν ίσως η πιο μετρημένη και σωστή που έχει γίνει σε ταινίες. Ειδικότερα, θυμάσαι τα Όσκαρ των 90s που θύμιζαν αληθινές μονομαχίες ανάμεσα σε ηθοποιούς, σκηνοθέτες, σενάρια, ταινίες και ειδικά εφέ. Η μία καλύτερη από την άλλη με τους ίδιους ανθρώπους της επιτροπής να έχουν δηλώσει στο Empire πως ήταν «από τις δεκαετίες με τις μεγαλύτερες προκλήσεις στις επιλογές».
Ας κρατήσουμε όμως και το πρώτο-πρώτο στοιχείο: την αθωότητα. Τα 90s ήταν μία εποχή που επέτρεψαν στην αθωότητα να ριζώσει και να βγάλει τον καλύτερο εαυτό μας. Και πώς εμφανίζεται αυτός; Μέσα από την δημιουργικότητα. Είτε αυτό έχει να κάνει με τις ταινίες, είτε με την μουσική, είτε με την ζωγραφική, είτε με την τέχνη γενικότερα. Θα έχουμε να θυμόμαστε, όσα χρόνια και αν περάσουν, πως αυτή η φόρμουλα της ομαλότητας στην κοινωνία χωρίς οικονομικές κρίσεις, επέτρεψε στο να γεννηθούν μεγαθήρια. Και αν συνέβησαν άλλου τύπου κρίσεις, ακόμη και εκεί το σινεμά βρήκε τον δρόμο να εκμεταλλευτεί την όποια κατάσταση και να μεταδώσει το αληθινό της νόημα με τον πιο υπέροχο τρόπο.
Το σινεμά των 90s ήταν το σινεμά που θέλουμε να βλέπουμε. Στην καλύτερη, δημιουργική και πιο ανθρώπινη πλευρά του.
