Πίνεις ακόμα γάλα αμυγδάλου; Αν ναι, τότε ένα μεγάλο υποσύνολο από influencers του TikTok και του Instagram που καταπιάνονται με την ευεξία, θέλει να γνωρίζεις πως κάνεις ένα τέραστιο λάθος. «Σταμάτα να καταναλώνεις γάλα αμυγδάλου πιστεύοντας ότι είναι πιο υγιεινό!», φωνάζει η Ashley Brooke, η οποία αυτοπροσδιορίζεται ως επιχειρηματίας, κομμώτρια και δημιουργός σαπουνιών. Την ίδια ώρα ο Paul Saladino, γνωστός και ως Carnivore MD, απαιτεί να μάθει «αν θα τάιζες ποτέ τα παιδιά σου με γάλα αμυγδάλου και πως όλο αυτό είναι για τα σκουπίδια». Ο Paul Saladino ειδικεύεται στη σαρκοφαγική διατροφή, οπότε ούτε λόγος για βιγκανισμό.
Αλλά δεν είναι μόνο το γάλα αμυγδάλου που ενοχλεί και είναι «για τα σκουπίδια (για την ιστορία, τελευταία έρευνα αναφέρει πως είναι καλό για την πλειοψηφία των ανθρώπων). Το ζήτημα είναι η «επίπληξη του TikTok». Η νέα τάση που έχει γιγαντωθεί και σύμφωνα με τους «ειδήμονες» της πλατφόρμας τα κάνεις όλα λάθος. Η εξωφρενική τεχνογνωσία τους κυμαίνεται πολύ πέρα από τη διατροφή και περιλαμβάνει μόδα, ομορφιά και πολλά άλλα.
Τα τελευταία τρία χρόνια, από μία πλατφόρμα που θα μπορούσες να δημοσιεύεις χιουμοριστικά video και viral χορούς, έχει εξελιχθεί σ’ ένα μέρος που θα συναντήσεις τα πάντα. Ένα supermarket πληροφορίας. Δικηγόροι, αστρολόγοι, δερματολόγοι, άπαντες μπορούν να δώσουν συμβουλές σε όλους εμάς τους άπειρους. Συμβουλές για τις σχέσεις, τη διαχείριση του άγχους, τη νηφαλιότητα, τις αγορές κοσμημάτων, όλα σ’ ένα μέρος. Το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να ανοίξεις το κινητό σου, να φτιάξεις account στο TikTok και πλέον έχεις αποκτήσει την γνώση του Σωκράτη. Σύμφωνα με το TikTok, το hashtag #LearnOnTikTok είχε 521,2 δισεκατομμύρια προβολές στα μέσα Μαρτίου, αύξηση 103,4 τοις εκατό σε σχέση με το περασμένο έτος. Το hashtag #Tutorial είχε 321,8 δισεκατομμύρια προβολές, αύξηση 59,6 τοις εκατό. Το αποτέλεσμα είναι τόσο έντονο που «το TikTok γίνεται σχεδόν η νέα Google», λέει η Shani Tran, επαγγελματίας κλινικός σύμβουλος. Νεότεροι χρήστες, ειδικά, αναζητούν στην εφαρμογή συμβουλές για θέματα πάσης φύσεως.
Πώς το TikTok άλλαξε τον τρόπο που φροντίζουν οι άντρες τον εαυτό τους
Αν και αρκετές συμβουλές είναι χρήσιμες, όπως για παράδειγμα πώς να φτιάξεις καραμελωμένα μήλα και πώς να ζητήσεις αύξηση, τον τελευταίο καιρό παραδίδονται με έντονο τρόπο που υποδηλώνει ότι ο θεατής έχει κάνει αρκετά καταστροφικά λάθη και έχει απόλυτη ανάγκη από εκπαίδευση. Οι επιπλήξεις εμφανίζονται παντού ακόμη και στα πιο μικρά πράγματα. Παρά την επιθετική τους στάση απέναντι σε φαινομενικά μικρά «σφάλματα», τέτοια βίντεο έχουν τεράστια απήχηση. Το hashtag #Mistakes έχει 59.8% άνοδο σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, ενώ το #DosAndDonts σημειώνει άνοδο 71.4%. «Δυστυχώς, η αρνητικότητα πουλάει», αναφέρει η Shani Tran. «Εμείς ως άνθρωποι μπορεί μερικές φορές να παρασυρθούμε από αυτό».
«Στην αρχή είναι ενδιαφέρον, αλλά στη συνέχεια, το timeline μας γεμίζει με άνθρωπους που μας δίνουν συμβουλές με επικριτικό τρόπο», τονίζει η Emily Hund, ερευνήτρια στο Κέντρο Ψηφιακού Πολιτισμού και Κοινωνίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια. «Αρχίζουμε να νιώθουμε ότι τα πάντα είναι λάθος και αποτελούν πρόβλημα». Μέρος του λόγου που οι συμβουλές επίπληξης έχουν γίνει τόσο διαδεδομένες στο TikTok και σε άλλες πλατφόρμες είναι ότι μπορούν να κάνουν την επίπληξη να φαίνεται πιο αξιόπιστη. Η χρήση εκφράσεων όπως «μην το κάνεις αυτό», «όχι» και άλλη αρνητική γλώσσα «επιβεβαιώνει την ταυτότητά σου ως εμπειρογνώμονα» υποτιμώντας άλλες προσεγγίσεις, λέει η Sylvia Sierra, καθηγήτρια επικοινωνίας και ρητορικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο των Συρακουσών που έχει σπουδάσει μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ομιλίας. «Μπορεί πραγματικά να είναι μια αρκετά αποτελεσματική στρατηγική».
Οι influencers πάντα προσφέρουν αυτήν την αίσθηση ελέγχου σ’ ένα απείθαρχο περιβάλλον. Όταν πρωτοεμφανίστηκαν στα blogs και αργότερα στο Instagram στα τέλη της δεκαετίας του 200 και στις αρχές της δεκαετίας του 2010, αυτή η αίσθηση ελέγχου επικεντρώθηκε στην υπόσχεση οικονομικής αυτάρκειας. Οι influencers είχαν φαινομενικά ξεφύγει από μια αγορά εργασίας που είχε ανατραπεί από τη Μεγάλη Ύφεση και είχαν μάθει να βιοπορίζονται κάνοντας ταξίδια, διασκεδάζοντας και διαμορφώνοντας αξιοζήλευτες ζωές που θα μπορούσαν να αποκτήσουν και οι αναγνώστες και οι θεατές, με τα κατάλληλα προϊόντα. Η πανδημία έφερε ένα πλήγμα σε αυτό το ιδανικό, καθώς η επίδραση της ομορφιάς και των ταξιδιών έγινε λιγότερο προσοδοφόρα (ή εντελώς αδύνατη) και ο influencer ως bon-vivant αντικαταστάθηκε από τον influencer ως expert.
Την ίδια ώρα οι influencers παίζουν με τα συναισθήματά σου. Υπάρχει λόγος που οι χρήστες στρέφονται σε τέτοιο περιεχόμενο: Για να νιώσουν μία αίσθηση ανωτερότητας. Ίσως προσπαθούν να «μειώσουν τα δικά τους συναισθήματα ντροπής για πράγματα που μπορεί να κάνουν λάθος συγκρίνοντας με άλλους ανθρώπους». Με άλλα λόγια, μπορεί να είναι κοινωνικά δύστροπος, ταλαιπωρημένος από φτώχεια και ψυχολογικά από την πανδημία, αλλά τουλάχιστον δε φοράω λάθος τη ζακέτα μου.
Αυτά τα συναισθήματα αβεβαιότητας και απέχθειας για τον εαυτό μας μπορούν να μας οδηγήσουν να καταναλώνουμε περισσότερες συμβουλές που μας αφήνουν ξύπνιους στις 3 το πρωί, ψάχνοντας με εμμονή για παντελόνια που δεν είναι ανόητα. Και επειδή οι επιπλήξεις του TikTok είναι τόσο δημοφιλείς, το περιεχόμενό τους καταλαμβάνει περισσότερο χώρο στο timeline μας και γίνεται πιο δύσκολο να αποφευχθεί.
Ο λόγος που στρεφόμαστε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι γιατί θέλουμε να νιώσουμε καλά. Αλλά αν είναι να νιώθουμε ντροπή, άσχημα και δεν μπορούμε να διαχειριστούμε την ψυχολογική μας κατάσταση, τότε μία δίαιτα της πληροφορίας και αποτοξίνωση κρίνεται απαραίτητη. Κλείσε τις οθόνες, πιάσε ένα βιβλίο, πήγαινε μία βόλτα και απόλαυσε τον ήλιο. Ίσως να διαπιστώσεις πως δε σε απασχολεί και πολύ για το αν έβαλες σωστά τη ζακέτα σου.
