Ο παγκοσμίου φήμης συγγραφέας του «Ο Δήμαρχος του Κάστερμπριτζ», Thomas Hardy, είχε αναφερθεί στα Γλυπτά του Παρθενώνα ως ότι «είναι αιχμάλωτοι σε εξορία». Ο λόρδος Βύρων θα έγραφε για τον Thomas Bruce, τον λόρδο Έλγιν όπως τον γνωρίζουμε εδώ, πως είναι ένας «πλατσικολόγος ληστής». Η απίθανη Μελίνα Μερκούρη δήλωνε στο Ηνωμένο Βασίλειο, πως «δεν υπάρχουν Ελγίνεια Μάρμαρα, αλλά Γλυπτά του Παρθενώνα». Είναι μία ιστορία πολιτιστικού «ξεριζωμού» που ξεκίνησε το 1799 από τον Thomas Bruce, 7ο κόμη του Έλγιν και η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Getty Images
Με τoν Βρετανό υπουργό Πολιτισμού Stephen Parkinson και την UNESCO να έχουν αποστείλει αίτημα για συζητήσεις στην υπουργό Λίνα Μενδώνη, ουσιαστικά έρχεται στο προσκήνιο ένας κρυφός πόθος που παρέμεινε στις καρδιές της γενιάς των ανθρώπων της Μελίνας Μερκούρη, που κατάφερε να αποκτήσει σάρκα και οστά με την δημιουργία του Μουσείου της Ακροπόλεως υπενθυμίζοντας τι ανήκει δικαιωματικά στην ιστορία αυτής της χώρας και που είναι σημαντικό αυτό το όνειρο να παραμείνει ζωντανό. Τόσο για όσους το περιμένουν, όσο και για τις νέες γενιές που επιβάλλεται να γνωρίζουν γιατί η κλοπή αυτή παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα πολιτιστικά σκάνδαλα του κόσμου, αν όχι το μεγαλύτερο, και γιατί η Αθήνα είναι αναπόσπαστο κομμάτι των Γλυπτών του Παρθενώνα.
Οι επαφές του Thomas Bruce με τους Οθωμανούς είναι λίγο-πολύ γνωστές. Ήταν πρέσβης του Ηνωμένου Βασιλείου και χρησιμοποίησε την επιρροή που είχε στον σουλτάνο για να μπορέσει να υλοποιήσει την αρπαγή. Για όσους δεν γνωρίζουν, δεν είναι μόνο ότι έκλεψε τα Γλυπτά, αλλά ο τρόπος με τον οποίο το έκανε. Το αναφέρει ο Γάλλος φιλέλληνας Francois-René de Chateaubriand, ο οποίος στο βιβλίο του «Οδοιπορικό – Η Ελλάδα του 1806» αναφέρει συγκεκριμένα όπως μας το δίνει η μετάφραση του Αντρέα Καραντώνη:
Για να καταφέρει να τα πάρει, χρησιμοποίησε Τούρκους εργάτες που στην αρχή σπάσαν το επιστύλιο, γκρέμισαν τα κιονόκρανα και ύστερα αντί να βγάλουν τις μετώπες από τις εγκοπές τους, οι βάρβαροι αυτοί βρήκαν πως θα τελείωναν πιο γρήγορα σπάζοντας την κορωνίδα. Από τον ναό του Ερεχθείου πήρανε τη γωνιαία κολόνα. Έτσι, σήμερα, ολόκληρο το επιστύλιο έχει ανάγκη να στηριχθεί σε μια πέτρινη κολόνα, για να μην πέσει σε ερείπια».
Πρόκειται για μία κυριολεκτική βεβήλωση των Γλυπτών, τα οποία στη συνέχεια έμειναν στο υπόγειο του σπιτιού του όπου το χρησιμοποιούσε ως καρβουναποθήκη, ενώ πολλά από αυτά καταχωνιάστηκαν και σε αποθήκες όπου έμειναν εκτεθειμένα στην υγρασία. Ο Έλγιν ξήλωσε τα μισά από τα Γλυπτά του Παρθενώνα, τις 15 από τις 92 μετόπες και τα αετώματα, με έργα πλέον γνωστά όπως η ζωφόρος του Παρθενώνα, η μυθολογική μάχη των Κενταύρων με τους Λαπίθες, η εισβολή των Αμαζόνων στην Αθήνα, η Γιγαντομαχία και τόσα ακόμη. Είναι κομμάτι της αρχιτεκτονικής της αρχαίας Αθήνας και σύμβολο της ίδιας της πόλης. Είναι ένα κομμάτι μας. Είναι βιασμένο και ξεριζωμένο και κρατείται σε ένα ξένο μέρος. Ίσως με τις καλύτερες δυνατές ενέργειες ως προς την συντήρηση, αλλά κρατείται ως έκθεμα. Για την Ελλάδα, τα Γλυπτά του Παρθενώνα δεν θα είναι ποτέ μόνο έκθεμα. Θα είναι η συμπλήρωση ενός παζλ και η επούλωση μίας ανοιχτής πληγής που μένει από το 1799. Είναι η επούλωση μίας δικής μας πληγής, είτε αυτοί πονάει κάποιους περισσότερο, είτε λιγότερο. Είναι όμως κομμάτι όσων γεννήθηκαν εδώ σε αυτόν τον τόπο και θα παραμένει για πάντα κομμάτι τους.
Ίσως με την εισήγηση της UNESCO, την επόμενη φορά που θα μιλήσουμε για τα Γλυπτά, θα είναι για να πούμε απλά την πιο ευχάριστη είδηση. Ότι γύρισαν σπίτι τους. Και ακόμη και αν η Αθηνά Παλλάδα δεν θα βρίσκεται εδώ για να τα θαυμάσει, θα μπορούμε να σταθούμε μπροστά τους όπως στάθηκαν περήφανοι και οι Αθηναίοι.
Το αξίζουμε και το δικαιούμαστε.
