Δεν ξέρουμε πόσοι θυμάστε μία μικρή ιστορία τεράστιας σημασίας που συνέβη σε μία γνωστή ασφαλιστική εταιρεία το καλοκαίρι του 2009. Δύο συνάδελφοι στην εταιρεία αυτή, άρχισαν να πλακώνονται στο ξύλο για την τελευταία δόση εσπρέσο που είχε το μηχάνημα – φαίνεται πως η εταιρεία είχε ξεχάσει να παραγγείλει νέες κάψουλες. Η ιστορία δεν είχε αίσιο τέλος καθώς ο ένας βρήκε τραγικό θάνατο από εσωτερική αιμορραγία. Ο συνάδελφος νωρίτερα, τον χτύπησε με την τοστιέρα. Δεν ξέρουμε επίσης γιατί δεν συμφώνησαν να παραγγείλουν καφέ, αλλά η ζημιά είχε γίνει ήδη.
Δεν περιμένουμε πως θα φτάσουμε όλοι στο σημείο να πλακωνόμαστε μεταξύ μας επειδή απλά τελειώνει ο καφές σε μία εταιρεία, αλλά αλήθεια, τι θα γινόταν αν ο καφές δεν τελείωνε μόνο από τα ντουλάπια και τις ζωές μας. Οι ευεργετικές ιδιότητες της καφεΐνης έχουν ήδη αποδειχθεί (σε ήπιες ποσότητες) και δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε έναν κόσμο που το πρωί θα παραγγέλνουμε μόνο χυμό ή παγωμένο τσάι. Ο καφές για κάποιους δεν είναι μόνο συνήθεια, αλλά απαραίτητη απόλαυση. Για να μην μακρυλογούμε ωστόσο το στόρι έχει ως εξής: τα νέα για τον καφέ δεν είναι καλά. Και φταίει η κλιματική αλλαγή.
Η έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Science Advances, ένα από τα κατεξοχήν κορυφαία επιστημονικά περιοδικά, αναφέρει ότι τουλάχιστον το 60% των ποιοτήτων καφέ που γνωρίζεις πρόκειται να εξαφανιστούν μέσα στα επόμενα χρόνια εξαιτίας της σφοδρής κλιματικής αλλαγής. Μέσα στις ποιότητες αυτές, ξεχωρίζουν φυσικά οι διαφορετικοί τύποι Arabica που απαριθμούν το 60% των παγκόσμιας παραγωγής. Σε αυτήν την κατάσταση φυσικά, προφανώς και ο κοσμάκης έχει βάλει το χεράκι του για να την κάνει χειρότερη. Οι περισσότερες παρθένες ποιότητες καφέ στον κόσμο, βρίσκονται κατά κύριο λόγο στην αφρικανική ήπειρο και στη Μαδαγασκάρη. Η αποψίλωση των δασών έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή των φυτών με αποτέλεσμα όχι μόνο να μειώνονται δραματικά οι ποιότητες αυτές, αλλά και να μην υπάρχει το έδαφος για καλλιέργεια.
Στην πλειοψηφία, ο κόσμος πίνει κατά κύριο λόγο δύο ποιότητες καφέ. Την coffea arabica και την coffea canephora. Από τις δύο ποιότητες αυτές, ο arabica είναι ο πιο δύσκολος στην διατήρηση του καρπού και στην ανάπτυξή του, καθότι χρειάζεται περισσότερη σκιά και πιο «δροσερή» θερμοκρασία σε αντίθεση με τις λοιπές ποιότητες. Αντιλαμβάνεται λοιπόν εύλογα κανείς, πως ακόμα και η παραμικρή, ελάχιστη κλιματική αλλαγή, μπορεί να επιφέρει ως αποτέλεσμα την μετάλλαξη μίας ολόκληρης σοδειάς – και να έχει ως επίπτωση την πτώση του καφέ όπως την γνωρίζουμε.
Πέρα από αυτό, οι λιγοστές σοδειές σε συγκεκριμένες ποιότητες, μπορούν να αφανιστούν ολοσχερώς. Ας πάρουμε για παράδειγμα την Αιθιοπία. Μπορεί να παράγει μόλις το 3% του καφέ παγκοσμίως, αλλά η ποιότητά της είναι μοναδική. Η κλιματική αλλαγή έχει ξεκινήσει ήδη να τον επηρεάζει και οι επιστήμονες φοβούνται μήπως η συγκεκριμένη ποιότητα εκλείψει. Και φυσικά το έδαφος. Η αλλαγές στο pH του χώματος για την καλλιέργεια καφέ, είναι ένας μακρινός κίνδυνος αλλά αναπόφευκτος. Για την ακρίβεια, οι επιστήμονες συμφωνούν πως μέχρι το 2100 το 50% των καλλιεργήσιμων περιοχών που μέχρι τώρα χρησιμοποιούνται για τον καφέ, δεν θα μπορούν να «φιλοξενήσουν» ούτε ένα σπόρο. Και αυτό το λες πρόβλημα. Τι σημαίνει όμως αλήθεια η κλιματική αλλαγή για τον καφέ;
Η αύξηση της θερμοκρασίας φέρνει μαζί της περισσότερα ζωύφια και ασθένειες στα φυτά. Αν καλοσκεφτεί κανείς πως το 80% των εργαζομένων στις φυτείες καφέ προέρχονται από τριτοκοσμικές χώρες που το σύστημα υγείας είτε φθίνει είτε δεν υπήρξε ποτέ, οι άνθρωποι αυτοί θα καλεστούν να τα βάλουν και οι ίδιοι με έντομα και ζωύφια. Όσο για την γεύση; Είτε θα αλλάξει τελείως εξαιτίας των παρασίτων, είτε δεν θα υπάρχει καφές για να υπάρξει οποιαδήποτε μετάλλαξη. Τα περισσότερα φυτά στον πλανήτη μαθαίνουν να επιβιώνουν μέσα στις κλιματικές αλλαγές, αλλά δεν ισχύσει το ίδιο για το φυτό του καφέ και συγκεκριμένα του arabica. Ακόμη και 2 βαθμοί Κελσίου παραπάνω, θα αλλάξουν παντελώς το φυτό με αποτέλεσμα να πρέπει να φυτρώνει σε άλλα μέρη – τα οποία απλά δεν υπάρχουν στον πλανήτη γιατί εμείς πρώτοι φροντίσαμε να τα καταστρέψουμε.
Πού θα μας φέρει αυτό; Αρχικά, σε μία κατάσταση που θα φτάσουμε να πληρώνουμε την εκατονταπλάσια τιμή στον καφέ εξαιτίας της μικρής του παραγωγής. Και ο Έλληνας δεν είναι έτοιμος να πληρώσει ένα φρέντο εσπρέσο 25 ευρώ. Και δεν είναι μόνο η τιμή, καθότι αυτό που θα φτάσουμε να πίνουμε δεν θα έχει καμία σχέση γευστικά με αυτό που γνωρίζουμε σήμερα. Μόνη ελπίδα στον κυκεώνα που έρχεται -και όχι μόνο στον συγκεκριμένο- είναι η τεχνολογία. Η ερώτηση είναι πόσες εταιρείες εκεί έξω είναι διαθέσιμες να την χρησιμοποιήσουν για να διατηρήσουν στις φάρμες τα στοιχεία που χρειάζεται ο καφές, τόσο για να σωθούν οι ποιότητες όσο και να διατηρηθεί ο καρπός στην υπάρχουσα μορφή.
Δεν είναι ένα σενάριο που μπορεί να συμβεί. Είναι ένα σενάριο που συμβαίνει ήδη, όπως τόσα άλλα εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Από τους λιωμένους πάγους στη Γροιλανδία μέχρι τον αφανισμό των πολικών αρκούδων, το μέλλον φαίνεται ζοφερό. Το ερώτημα είναι πόσο έτοιμοι είμαστε για μία τέτοια αλλαγή, ώστε να μην φτάσουμε να κυκλοφορούμε με ψυκτικά σκάφανδρα σαν τους ήρωες των βιβλίων του Φίλιπ Ντικ στα Τρία Στίγματα του Πάλμερ Έλντριτς.
Και τότε δεν θα είναι καθόλου εντυπωσιακό. Θα είναι απλά ο επίλογος μας πάνω στον πλανήτη.
