Για τουλάχιστον έναν αιώνα, το βλέμμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν στραμμένο στην Ευρώπη. Η κατάκτηση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, απέδειξε στον σουλτάνο ότι η Ευρώπη δεν είναι τόσο μακριά από την χούφτα του γίγαντα της Ανατολής και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο δεν εγκατέλειψαν ποτέ την προσπάθεια. Και όχι άδικα, αν σκεφτεί κανείς πως κατάφεραν να φτάσουν έξω από την πόρτα της Αυστρίας.
Τι μόδα είναι αυτή και οι ξένοι αντιγράφουν τα αξιοθέατα της Ελλάδος;
Ωστόσο η πολιορκία της Ακρόπολης το 1687, ήταν μια πολεμική επιχείρηση με ξεκάθαρα πολιτιστικές επιπτώσεις. Επιπτώσεις που κανείς δεν αναλογιζόταν εκείνη την εποχή, μιας και η ανησυχία δεν ήταν για το αν θα διασωθεί η κληρονομιά μιας χώρας όπως η Ελλάδα, που εκείνη την εποχή ήταν απλά άλλη μια περιφέρεια των Οθωμανών, αλλά οι βλέψεις τους στην Ευρώπη και η εκμετάλλευση της Μεσογείου όπου εκτός από το Αιγαίο, είχαν τους πειρατές του Αλγερίου να τους στηρίζουν.
Ο Φραντσέσκο Μοροζίνι επιλέχθηκε ως στρατηγός της αποστολής. Κέρδισε σχετικά εύκολα την Πελοπόννησο, γνωστή εκείνη την εποχή ως ‘‘Μορέας’’ και προχώρησε μέχρι τον Ισθμό στα μέσα του 1687. Ήταν τότε που συμφώνησε πως η Αθήνα έπρεπε να είναι ο επόμενος στόχος. Όμως η Ακρόπολη αποδείχθηκε μεγάλη πρόκληση για τους Βενετούς. Οι Τούρκοι σκάφτηκαν στην κορυφή, έχοντας οχυρώσει σε μεγάλο βαθμό την απόκρημνη τοποθεσία, και μεγάλο μέρος του τουρκικού πληθυσμού ζούσε τώρα πάνω και γύρω από τα μνημεία και σε διάφορα αρχαία κτίρια. Τα Προπύλαια του Περικλή ήταν ακόμη ερειπωμένα μετά την έκρηξη μιας πυριτιδαποθήκης που φυλάσσονταν εκεί το 1656, ενώ το Ερέχθειο είχε μετατραπεί σε χαρέμι. Αντίθετα, ήταν ο Παρθενώνας που σκέφτηκε ο Μοροζίνι ότι πρέπει να χτυπήσει και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, τοποθέτησε το πυροβολικό του στον λόφο του Φιλοπάππου.
Μήπως ήρθε η στιγμή της επιστροφής για τα Γλυπτά του Παρθενώνα;
Ενώ τα κανόνια ήταν ακριβή, οι όλμοι άφηναν κάτι το επιθυμητό. Ο διοικητής των όλμων, Μουτόνι, έπρεπε να «διορθωθεί δημοσίως» από τον δεύτερο στη διοίκηση του Μοροζίνι, τον Σουηδό κόμη Κένιγκσμαρκ. Οι βενετικές «βόμβες», ο όρος για τους όλμους, είχαν χτυπήσει μια αποθήκη πυρομαχικών στα Προπύλαια, προκαλώντας ανάφλεξη. Τότε, ένας Τούρκος αποστάτης πήγε στους Ενετούς και εξήγησε ότι οι Οθωμανοί είχαν μεταφέρει την πυρίτιδα τους στον Παρθενώνα.Είναι εδώ ακριβώς το σημείο, που κάποιοι ιστορικοί κρίνουν τον Μοροζίνι ήρωα και άλλοι καταστροφέα.
Εδώ γεννιούνται ερωτήματα για το αν οι Βενετοί στόχευσαν σκόπιμα τον Παρθενώνα ή ότι ήταν απλώς μια οβίδα που κατάφερε να διαπεράσει την μέχρι τότε άθικτη μαρμάρινη στέγη του αρχαίου ναού. Ο Μοροζίνι το ονόμασε «fortunato colpo» - τυχερή βολή. Ένας σύντροφος της συζύγου του Κένιγκσμαρκ, αφηγείται ότι ο Σουηδός κόμης ήθελε σκόπιμα να πυροβολήσει τον ναό. Από την άλλη, ένας ανώνυμος Βενετός αξιωματικός που ήταν παρών εκείνη την εποχή, πίστευε ότι ο βομβαρδισμός διεξήχθη τυχαία λόγω του φτωχού πυροβολικού του Μουτόνι. Τέλος υπάρχει η αφήγηση του ταγματάρχη Σομπιεβόλσκι, ο οποίος αναφερόμενος στις μαρτυρίες του παραπάνω Τούρκου λιποτάκτη γράφει:
Μετά από αυτή την αναφορά, αρκετοί όλμοι κατευθύνθηκαν εναντίον του ναού, αλλά καμία από τις βόμβες δεν μπόρεσε να κάνει ζημιά, ιδιαίτερα επειδή η πάνω οροφή του ναού ήταν κάπως κεκλιμένη και καλυμμένη με μάρμαρο, άρα επομένως καλά προστατευμένη. Ένας υπολοχαγός από το Λιούνεμπεργκ, ωστόσο, προσφέρθηκε να ρίξει βόμβες στο ναό και αυτό έγινε. Διότι μία από τις βόμβες έπεσε μέσα από την οροφή του ναού και κατευθείαν στην τουρκική αποθήκη πυρίτιδας, οπότε και ανατινάχτηκε η μέση του ναού και τα πάντα μέσα καλύφθηκαν με πέτρα, προς μεγάλη αναστάτωση των Τούρκων».
Γιατί το Βρετανικό Μουσείο δεν θα επιστρέψει ποτέ τα γλυπτά του Παρθενώνα
Σύμφωνα με τις γραπτές αναφορές του ίδιου του Μοροζίνι, τριακόσιοι περίπου άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες, σκοτώθηκαν από τους βομβαρδισμούς.
Τρία από τα τέσσερα τείχη του Παρθενώνα παραλίγο να καταρρεύσουν και το μεγαλύτερο μέρος της ζωφόρου έπεσε στο έδαφος. Δεκατέσσερις από τις 46 εξωτερικές στήλες,περίπου 80 τόνους βάρος η καθεμιά, έπεσαν επίσης. Η φωτιά έκαιγε για δύο ημέρες στην Ακρόπολη πριν οι Τούρκοι παραδοθούν και τελικά εκκενώσουν στις 4 Οκτωβρίου του 1687. Ο Μοροζίνι είχε προβλέψει κάποιες από τις υλικοτεχνικές δυσκολίες της συγκράτησης της πόλης και είχε αντιταχθεί στην πρώτη επίθεση στην Αθήνα. Μέχρι τον Μάρτιο της επόμενης χρονιάς, οι Βενετοί είχαν εκκενώσει την Αθήνα, αλλά όχι πριν ο Μοροζίνι συγκεντρώσει κάποια από τα αρχαία ως τρόπαια νίκης, συμπεριλαμβανομένου του Πειραϊκού Λέοντα.
Έχεις μιλήσει στα παιδιά σου για τα Γλυπτά του Παρθενώνα;
Η κατοχή τους είχε πετύχει ελάχιστα εκτός από την προσωρινή ώθηση των Οθωμανών προς τα βόρεια και η πολιορκία έμεινε γνωστή μόνο για την καταστροφή που έκανε στον Παρθενώνα. Ήταν, όπως έγραψε ο αρχαιολόγος James M. Paton, «ένα από τα πρώτα και σίγουρα ένα από τα πιο αξιοθρήνητα περιστατικά ‘‘στρατιωτικής αναγκαιότητας’’ που κατεύθυνε τα σύγχρονα όπλα εναντίον ενός υπέρτατου έργου τέχνης».
Του οποίου η τέχνη παραμένει μοναδική και συνεχίζει να συναρπάζει πλήθος κόσμου σε όλη την υφήλιο μέχρι και σήμερα. Ακόμη και αν παραδόθηκε σε φωτιά, πυρίτιδα και λεηλασίες.
