Από ισχυρούς πολιτικούς όπως ο Σενέκας στους επιφανείς πολίτες όπως ο Ζήνων και από αυτοκράτορες όπως ο Μάρκος Αυρήλιος σε σκλάβους όπως ο Επίκτητος. Όποιο και αν ήταν το προφίλ τους, το μήνυμα από τους Στωικούς ήταν ξεκάθαρο: Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τι είναι και δεν είναι στη δύναμή μας, γιατί οτιδήποτε επενδύουμε σε ότι είναι εκτός του ελέγχου μας, μπορεί να οδηγήσει στην απογοήτευση και στη δυστυχία.
Οι στωικοί πιστεύουν ότι ως άτομα, δεν έχουμε κανέναν έλεγχο σε εξωτερικούς παράγοντες, όπως είναι άλλοι άνθρωποι, τα γεγονότα αλλά μέχρι και η ίδια η κοινωνία. Ήταν οι Στωικοί που μας έμαθαν πρώτοι να αφήνουμε ό,τι δεν μπορούμε να ελέγξουμε και να δίνουμε την ενέργειά μας σε ό,τι μπορούμε. Ήταν οι Στωικοί που μας δίδαξαν ότι το να ζήσουμε καλύτερα την ζωή μας, απαιτεί να επικεντρωθούμε στη βελτίωση του εαυτού μας.
Στη σημερινή σύγχρονη γλώσσα, χρησιμοποιούμε τη λέξη «στωικός» για να περιγράψουμε κάποιον που έχει την ικανότητα να παραμένει ήρεμος υπό πίεση, κάποιον που είναι συναισθηματικά έξυπνος, κάποιος που αποφεύγει τις συναισθηματικές ακρότητες. Μπορούμε να αποδώσουμε αυτή την έννοια στον Ζήνωνα από το Κίτιο, έναν πλούσιο Ελληνο-Φοίνικα έμπορο από την Κύπρο, που έζησε περίπου το 300 π.Χ. Υπέστη ακραία και καταστροφική οικονομική καταστροφή λόγω περιστάσεων πέρα από τον έλεγχό του, αφήνοντάς τον χωρίς χρήματα, χωρίς σπίτι και χωρίς περιουσιακά στοιχεία. Μέσα στην απελπισία του, άρχισε να αμφισβητεί το νόημα της ζωής και εμπνεύστηκε από έναν μαθητή του Σωκράτη, ονόματι Ξενοφώντα, ο οποίος έγραψε μια συλλογή σωκρατικών διαλόγων με το όνομα Απομνημονεύματα. Ο Ζήνων ο Κιτιεύς, όπως έμεινε γνωστός, αναζήτησε στη συνέχεια την καθοδήγηση και τις διδασκαλίες φημισμένων φιλοσόφω, διδάσκοντας αργότερα τη δική του φιλοσοφία σε μία διάσημη τοποθεσία στην αρχαία Αθήνα, γνωστή ως Ποικίλη Στοά - από αυτή πήρε και το όνομά της η φιλοσοφική σχολή του στωικισμού.
Σήμερα, μελετάμε το έργο διάσημων στωικών φιλοσόφων όπως ο Σενέκας, ο Επίκτητος και ο Μάρκος Αυρήλιος, για να κατανοήσουμε τον Στωικισμό και πώς τον ασκούσαν τα ανώτερα κλιμάκια της κοινωνίας. στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Οι διδασκαλίες των Στωικών αντηχούν έντονα με τη σύγχρονη ψυχολογία και το κίνημα αυτοβοήθειας σήμερα.
Ως φιλοσοφία και πρακτική, ο Στωικισμός διδάσκει τη σημασία του αυτοελέγχου, στην αυτοβελτίωση, αλλά δεν είναι μια εγωκεντρική φιλοσοφία. Είναι μια πρακτική φιλοσοφία που έχει σχεδιαστεί για να σε βοηθήσει να παραμείνεις ήρεμος και προσγειωμένος, ακόμα και όταν αντιμετωπίζεις δυσκολίες, αντιξοότητες και κακουχίες. Εστιάζει στα παρακάτω:
Στην αρετή της πρακτικής σοφίας. Την ικανότητα να ελίσσεσαι σε περίπλοκες καταστάσεις με λογικό, πρακτικό και ήρεμο τρόπο.
Στην αρετή της εγκράτειας. Όπου επικρατούν η αυτοσυγκράτηση και μετριοπάθεια για όλες τις πτυχές της ζωής.
Στην αρετή της δικαιοσύνης. Το να συμπεριφέρεσαι στους άλλους με δικαιοσύνη και συμπόνια, ακόμη και όταν έχουν κάνει λάθος.
Και τέλος:
Στην αρετή του θάρρους. Όχι μόνο για εξαιρετικές περιστάσεις, αλλά στην αντιμετώπιση των καθημερινών προκλήσεων με σαφήνεια και ακεραιότητα. Όπως έγραψε ο Σενέκας: «Μερικές φορές, ακόμη και το να ζεις, είναι μια πράξη θάρρους».
Κάπου εδώ έρχεσαι εσύ. Ο στωικισμός δεν είναι ένας εύκολος τρόπος ζωής. Για την ακρίβεια, είναι τόσο εύκολο να ξεστρατίσεις από τις αρχές σου, που απογοητεύεσαι πριν καλά-καλά ξεκινήσεις. Γιατί; Γιατί οι άνθρωποι, στο μεγαλύτερο μέρος, είμαστε εγωιστικά όντα και απαιτείται τρομερή προσπάθεια και παιδεία ώστε να αλλάξουμε ρου σκέψης και πράξης. Καταλήγει πάντα όμως στο ίδιο πράγμα. Ότι εσύ, πρέπει στο τέλος της ημέρας να είσαι αληθινός απέναντι στον εαυτό σου. Η πραγματική πρόκληση βρίσκεται εκεί και παρότι θα είναι δύσκολα στην αρχή, σημασία έχει να γνωρίζεις μέχρι που θες να φτάσεις. Ιδού μερικές στάσεις ζωής των στωικών που θα σε βοηθήσουν σε αυτό. Αρκεί να το θες.
Να είσαι μετριοπαθής. Μην υπερβάλεις, μην μοιράζεσαι κάθε σκέψη, μην είσαι ακραίος σε απόψεις και συμπεριφορές.
Απέφυγε να μιλάς πολύ για τον εαυτό σου σε μία συζήτηση. Αυτό που μπορεί να είναι ενδιαφέρον για εσένα, μπορεί να μην είναι σημαντικό για τους άλλους.
Μην έχεις επαφές με όσους δεν συμμερίζονται τις αξίες σου.
Άσε τις πράξεις σου να μιλήσουν από μόνες τους. Το θέμα είναι να μην μιλάς για τις αρχές με τις οποίες ζεις, αλλά να δείχνεις ότι λειτουργείς μέσα από αυτές.
Μην υπερασπίζεσαι τον εαυτό σου αν κάποιος μιλάει άσχημα για εσένα. Ο Επίκτητος είχε γράψει: «Αν κάποιος μιλάει άσχημα για σένα, μην υπερασπιστείς τον εαυτό σου απέναντι στις κατηγορίες, αλλά απάντησε: Προφανώς δεν ξέρει και για τα άλλα κακά μου, αλλιώς θα τα είχε αναφέρει και αυτά».
Ο στόχος κάθε ανθρώπου λένε, είναι να γίνει ευτυχισμένος. Για να μπορέσει ωστόσο να γίνει αυτό, πρέπει να φτιάξει έναν ειρηνικό περίγυρο και αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν ο άνθρωπος αλλάξει τρόπο ζωής. Πόσο πολύ θέλεις να γίνεις καλύτερος από αυτό που ήδη είσαι;
