Στα μέσα Οκτωβρίου του 2006, πεντακόσια μέτρα από την οδό Γκρόσβενορ, τον δρόμο που ενώνει το Χάιντ Παρκ με την Αμερικανική Πρεσβεία στο Λονδίνο, δύο άντρες θα προσπαθήσουν χωρίς επιτυχία να δολοφονήσουν έναν πρώην αξιωματικό της FSB, της νέας ονομασίας που έχει πλέον η KGB. To όνομά του ήταν Αλεξάντερ Λιτβινένκο, ο οποίος έξι χρόνια νωρίτερα είχε αυτομολήσει στο Ηνωμένο Βασίλειο. Έκτοτε, εργαζόταν σαν δημοσιογράφος, είχε εκδώσει βιβλίο με τις αναμνήσεις του από τις μυστικές υπηρεσίες, ενώ από το 2003 είχε γίνει μέλος της MI6 στον τομέα του οργανωμένου ρωσικού εγκλήματος.
Από τη νέα του θέση, ο Λιτβινένκο προμήθευε πληροφορίες στην ΜΙ6 και στους Ισπανούς ομολόγους τους, με πληροφορίες για τη δράση της ρωσικής μαφίας στην Ισπανία. Σύμφωνα με τα ευρήματά του, η μαφία είχε εκτεταμένες επαφές με ανώτερους Ρώσους πολιτικούς, σε ένα κουβάρι που ξετυλιγόταν πίσω στη δεκαετία του ’90 και στον τότε δήμαρχο της Αγίας Πετρούπολης, Ανατόλι Σόμπτσακ. Πριν την απόπειρα, ο Λιτβινένκο επρόκειτο να καταθέσει ενώπιον Ισπανού εισαγγελέα και τότε ήταν που συνειδητοποίησε πως το Κρεμλίνο και το οργανωμένο έγκλημα τον ήθελαν νεκρό.
Οι δολοφόνοι ονομάζονταν Αντρέι Λουγκόβοϊ και Ντμίτρι Κοβτούν. Οι δύο άντρες που είχαν φτάσει στη χώρα από τη Μόσχα, είχαν γνωστοποιήσει σε μία επαφή τους στην Αγγλία πως κουβαλούσαν μαζί τους ένα πολύ ακριβό ραδιενεργό υλικό. Δεν γνώριζαν πολλά για αυτό, αλλά είχε την ονομασία πολώνιο-210. Ένα σπάνιο ραδιενεργό ισότοπο, μικροσκοπικό και για την ακρίβεια αόρατο, αφού δεν μπορούσε να ανιχνευθεί. Είχε προέλθει από έναν πυρηνικό αντιδραστήρα στα Ουράλια και συγκεκριμένα από την γραμμή παραγωγής της ρωσικής πόλης Σαρώφ. Ένα μυστικό εργαστήριο της FSB, το επονομαζόμενο «ινστιτούτο έρευνας» της υπηρεσίας, το μετέτρεψε στη συνέχεια σε φορητό όπλο.
O Λουγκόβοϊ στη ρεσεψιόν με τις κόρες του
Οι δύο δολοφόνοι είχαν στην αρχή προσκαλέσει τον Λιτβινένκο στο ξενοδοχείο Millennium, ώστε να συζητήσουν μία εμπορική συμφωνία. Είχαν ρίξει πολώνιο στο ρόφημά του, αλλά ο Λιτβινένκο δεν το ακούμπησε. Το ξενοδοχείο είχε σύστημα παρακολούθησης με 48 κάμερες, οι οποίες απαθανάτιζαν τα καρέ της κάθε εικόνας ανά δύο δευτερόλεπτα. Παρότι η ποιότητα της εικόνας στις αρχές των ‘00s δεν ήταν η καλύτερη, το απόγευμα στις 31 Οκτωβρίου, ο Λουγκόβοϊ εμφανίζεται στη ρεσεψιόν του ξενοδοχείου μαζί με τις δύο του κόρες. Ο Κοβτούν φτάνει την επόμενη ημέρα και οι δύο τους έχουν ήδη καλέσει τον Λιτβινένκο σε ένα ραντεβού. Οι αρχές, αποδίδουν σε αυτή την ταχύτητα στο ότι δύο δολοφόνοι αυτοσχεδίαζαν. Δεν είχαν κάποιο συγκεκριμένο πλάνο στο μυαλό τους για το πώς θα σκοτώσουν τον Λιτβινένκο. Η Σκότλαντ Γιαρντ θα καθόριζε αργότερα με ακρίβεια τις κινήσεις του Λιτβινένκο το απόγευμα της 1ης Νοεμβρίου: ένα λεωφορείο από το σπίτι του στο βόρειο Λονδίνο. Μετά το μετρό μέχρι το Piccadilly Circus. Ένα γεύμα στις 15:00 με τον Ιταλό συνεργάτη του Μάριο Σκαραμέλα σε sushi bar. Ενδιάμεσα, απάντησε σε αρκετές κλήσεις από τον Λουγκόβόϊ, ο οποίος γινόταν όλο και πιο επίμονος. Ο Λουγκόβοϊ τηλεφώνησε ξανά στον Λιτβινένκο στις 15.40, λέγοντας στον Λιτβινένκο να συντομεύουν, γιατί ήθελε να παρακολουθήσει ποδόσφαιρο. Ο Κόβτουν εν τω μεταξύ, φαίνεται στις κάμερες να μπαίνει στις τουαλέτες του ξενοδοχείου. Σε μία από τις τουαλέτες, οι ντετέκτιβ εντοπίζουν παρουσία ραδιενεργής ουσίας. Ποιος περίμενε ότι το υλικό θα κατέληγε σε τσαγιέρα;
Ως αξιωματικός της FSB τη δεκαετία του 1990, ο Λιτβινένκο είχε σοκαριστεί όταν ανακάλυψε πώς το οργανωμένο έγκλημα είχε διεισδύσει στα όργανα ασφαλείας της Ρωσίας. Κατά την άποψή του, η εγκληματική ιδεολογία είχε αντικαταστήσει την κομμουνιστική ιδεολογία. Ήταν ο πρώτος που περιέγραψε τη Ρωσία ως ένα κράτος μαφίας, στο οποίο οι ρόλοι της κυβέρνησης, του οργανωμένου εγκλήματος και των κατασκοπευτικών υπηρεσιών είχαν γίνει δυσδιάκριτοι.
Ενώ υπηρετούσε στην FSB, όπου ο ρόλος του ήταν παρόμοιος με αυτόν του ντετέκτιβ, ο Λιτβινένκο είχε επίσης τελειοποιήσει τις παρατηρητικές του ικανότητες. Ήταν μέρος της βασικής του εκπαίδευσης. Πώς να περιγράψετε για παράδειγμα τους υπόπτους. Το ύψος, την σωματική διάπλασή, το χρώμα των μαλλιών και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Τι φορούσαν. Οποιοδήποτε κόσμημα. Πόσο χρονών. Καπνιστής ή μη. Και φυσικά η συζήτησή τους – από τα κύρια πράγματα, όπως η παραδοχή ενοχής, μέχρι τις ασήμαντες λεπτομέρειες. Για παράδειγμα, ποιος πρόσφερε σε ποιον ένα φλιτζάνι τσάι;
Κατά τη διάρκεια της δεύτερης συνάντησης τους, ο Κόβτουν έφερε και τον 8χρονο γιο του να χαιρετήσει τον Λιτβινένκο λέγοντάς του. «Αυτός είναι ο θείος Σάσα. Σφίξε το χέρι του». Έσφιξε υπάκουα το χέρι του Λιτβινένκο, το ίδιο χέρι που μέχρι τώρα πάλλονταν από ακτινοβολία. Όταν η αστυνομία εξέτασε το σακάκι του Λιτβινένκο, βρήκε τεράστια μόλυνση στο μανίκι - ο Λιτβινένκο είχε πάρει και είχε πιει το τσάι με το δεξί του χέρι. Η ρωσική επιχείρηση για τη δολοφονία του Λιτβινένκο θα μπορούσε τελικά να χαρακτηριστεί ως επιτυχία. Δεν το γνώριζε ακόμα, αλλά πέθαινε. Η ουσία που χρησιμοποιήθηκε για να τον σκοτώσει είχε επιλεγεί επειδή οι δολοφόνοι πίστευαν ότι δεν μπορούσε να εντοπιστεί. Το σχέδιο λειτουργούσε. Από αυτό το σημείο και μετά τίποτα -ούτε η πιο προικισμένη ιατρική ομάδα- δεν μπορούσε να τον σώσει. Ο Λιτβινένκο ήταν ένας πολύ έμπειρος ντετέκτιβ. Ήξερε πώς λειτουργούσαν οι έρευνες. Ήταν επίσης σχολαστικός. Συγκέντρωνε τακτοποιημένα υλικά θήκης σε ένα αρχείο, χρησιμοποιώντας πάντα μια τρύπα. Στις συνεντεύξεις, εκθέτει στην αστυνομία με απαθείς όρους τα στοιχεία για το ποιος μπορεί να τον δηλητηρίασε. Στους αστυνομικούς είχε πει: «Δεν μπορώ να κατηγορήσω ευθέως αυτούς τους ανθρώπους γιατί δεν έχω αποδείξεις».
Η κατάστασή του χειροτέρευε. Στις 20 Νοεμβρίου, την ίδια μέρα με την τελευταία του συνέντευξη στην αστυνομία, οι γιατροί τον μετέφεραν στην εντατική. Εκεί ήταν πιο εύκολο να τον παρακολουθήσουν και, αν χρειαζόταν, να επέμβουν. Οι καρδιακοί παλμοί του Λιτβινένκο γινόντουσαν αφύσικοι, με τα κύρια όργανά του να αποτυγχάνουν. Η περίπτωση τουήταν προβληματική: τα συμπτώματά του δεν ταίριαζαν με δηλητηρίαση από θάλλιο όπως πίστευαν αρχικά. Είχε σοβαρή ανεπάρκεια μυελού των οστών και εντερική βλάβη, που ταίριαξε. Όμως του έλειπε ένα βασικό σύμπτωμα δηλητηρίασης από θάλλιο – περιφερική νευροπάθεια, πόνο ή μούδιασμα στα δάχτυλα και τα πόδια του.
Στις 23 Νοεμβρίου έπεσε σε κώμα. O Κλάιβ Τίμονς, ο άνθρωπος που προσπαθούσε να βρει τη λύση, δέχτηκε ένα τηλεφώνημα από ένα ακόμη τεστ. Ο Λιτβινένκο ήταν γεμάτος πολώνιο. Το Κρεμλίνο, επίσημα, θα κατηγορήσει τον φίλο του Λιτβινένκο, Άλεξ Γκόλντφαρμπ, και τον Μπόρις Μπερεζόφσκι για κυνική εκμετάλλευση, στο πλαίσιο της μακροχρόνιας εκστρατείας τους για τις δημόσιες σχέσεις εναντίον της ρωσικής κυβέρνησης.
Στην πραγματικότητα, ο Λιτβινένκο κατέστησε πολύ σαφές ότι θεωρούσε την FSB προσωπικά υπεύθυνη για τη δηλητηρίασή του. Και ήθελε να στείλει αυτό το μήνυμα στον κόσμο. Μέσα από τις συνεντεύξεις και τις δηλώσεις του με την αστυνομία, την έφερε στο φως των γεγονότων για να λύσει το έγκλημα της ίδιας του της ζωής.
Που προφανώς δεν θα ζούσε για να δει πόσο καλά τα κατάφερε.
