Το φάσμα του αυτισμού στην Ελλάδα είναι ένα ζήτημα που ακόμη και σήμερα βρίσκεται υπό συζήτηση. Είναι ένα θέμα πολύ λεπτό που όμως πρέπει ο κάθε άντρας εκεί έξω να ενημερώνεται διαρκώς. Αυτό γιατί είναι πολύ πιθανό ο καθένας από εμάς να βρίσκεται μέσα στο φάσμα. Το φάσμα του αυτισμού είναι ένα ζήτημα αρκετά παρεξηγημένο, κι αυτός είναι ένας βασικός λόγος που πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση και να γνωρίζουμε περί τίνος πρόκειται ακριβώς. Το να ξέρει ένας άνδρας αν βρίσκεται μέσα στο φάσμα του αυτισμού είναι πολύ σημαντικό για τον ίδιο αλλά και τους γύρω του. Ένας άνδρας είναι πολύ πιθανόν να βρίσκεται μέσα στο φάσμα και να μην το ξέρει. Αυτό επηρεάζει φυσικά τη ζωή του σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Η Ελένη Λούβρου* είναι ψυχολόγος και συγγραφέας που ειδικεύεται στο φάσμα του αυτισμού και δουλεύει εδώ και χρόνια με εφήβους αλλά και φοιτητές. Την επισκεφτήκαμε στο ιατρείο της στο Μαρούσι και είχαμε μία πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα μαζί της για τον σύγχρονο άντρα που βρίσκεται μέσα στο φάσμα του αυτισμού.
-Υπάρχει ενήλικος κόσμος εκεί έξω που δεν έχει ιδέα πως μπορεί να βρίσκεται μέσα στο φάσμα του αυτισμού. Εσείς τι πιστεύετε;
Σύμφωνα με μελέτες και έρευνες υπάρχουν αρκετοί ενήλικες που δεν γνωρίζουν ότι βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού. Αυτό συμβαίνει για διάφορους λόγους. Ο πρώτος γιατί ο αυτισμός είναι ‘αόρατος’ και ο δεύτερος γιατί ο κόσμος δεν γνωρίζει για αυτόν, ή έχει περιορισμένη γνώση. Αξίζει όμως να σημειωθεί πως τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει και γίνονται κάποιες προσπάθειες ενημέρωσης. Ένας ακόμα λόγος είναι ότι τα άτομα στο φάσμα του αυτισμού δεν έχουν ένα συγκεκριμένο προφίλ. Κάποιοι για παράδειγμα μπορεί να αναζητούν έντονα την επικοινωνία ενώ άλλοι όχι. Μπορεί να συναντήσουμε άτομα ιδιαίτερα ευφυή και άλλα όχι και τόσο. Αυτό που μου αναφέρουν αρκετά άτομα είναι η δυσκολία να επικοινωνούν και να κατανοούν τον κόσμο γύρω τους καθώς και να γίνονται κατανοητοί από τους άλλους (π.χ, ο λόγος τους, οι προθέσεις τους). Λόγω των παραπάνω, η καθημερινότητα τους μπορεί να είναι πολύ στρεσογόνα.
-Ποιες είναι οι ενδείξεις που οδηγούν ένα άτομο στην υποψία ότι μπορεί να ανήκει στο
φάσμα του αυτισμού;
Σε μία συζήτηση που είχα με έναν κύριο που υποπτεύτηκε στα 45 του ότι βρίσκεται στο φάσμα μου εκμυστηρεύτηκε ότι νιώθει σαν εξωγήινος. Μου είπε χαρακτηριστικά: Ακόμη περιμένω το διαστημόπλοιο να έρθει να με πάρει. Αυτή είναι μια άποψη που αναφέρουν αρκετοί ενήλικες. Ότι δηλαδή δεν καταβαίνουν τον κόσμο γύρω τους ή ότι δεν μπορούν εύκολα να προσαρμοστούν. Συγκεκριμένα, κάποιες από τις ενδείξεις μπορεί να είναι οι αισθητηριακές ευαισθησίες, π.χ. σε θορύβους, μυρωδιές. Μία άλλη ένδειξη μπορεί να είναι δυσκολίες γενικότερα στις σχέσεις (π.χ. ερωτικές, φιλικές, κοινωνικές και οικογενειακές) και στην επικοινωνία. Μία άλλη ένδειξη είναι η αδυναμία στις εκτελεστικές λειτουργίες που αφορά τη διαχείριση των πληροφοριών. Με απλά λόγια, το άτομο μπορεί να δυσκολεύεται να κάνει πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Υπάρχουν ενδείξεις που αφορούν θετικά στοιχεία που μπορεί να έχει ένα άτομο στο φάσμα του αυτισμού. Κάποια από αυτά είναι η εργασιομανία, η αφοσίωση τους σε αυτό που αγαπάνε, συχνά εξαιρετική μνήμη, και παρόλο που μπορεί να μη φαίνεται πάντα, διακατέχονται από αλτρουισμό. Τέλος θα ήθελα να αναφέρω ότι υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι υπάρχει κληρονομικότητα στο φάσμα με αποτέλεσμα πολλοί γονείς να αναζητούν μία διάγνωση μετά από εκείνη του παιδιού τους.
-Πόσο συχνά αντιμετωπίζετε αυτό το πρόβλημα, ενήλικες να σας λένε πως έχουν υποψίες ότι έχουν αυτισμό;
Πλέον, πολύ συχνά. Συνήθως έρχονται στο γραφείο μου έχοντας ήδη κάνει μία πρώτη "δική τους" διάγνωση και λέγοντας μου "Πιστεύω ότι έχω αυτισμό, θα ήθελα να μου το επιβεβαιώσετε". Στην περίπτωση που εντοπίσω και εγώ στοιχεία αυτισμού, τους παραπέμπω σε ψυχίατρο ώστε να λάβουν επίσημη διάγνωση. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι πλειοψηφία των ατόμων που ανακαλύπτουν τον αυτισμό στην ενήλικη ζωή, αναφέρουν συναισθήματα ανακούφισης, και αυτό γιατί επιτέλους πήραν μια απάντηση για την διαφορετικότητα που ένιωθαν σε όλη τους τη ζωή.
-Είναι ο αυτισμός κάτι που μπορεί να βελτιωθεί;
Ο κάθε άνθρωπος μπορεί να βελτιώσει τον εαυτό του. Αυτό που θα πρότεινα να κάνει ένα άτομο στο φάσμα, αν χρειάζεται, με τη βοήθεια ενός ειδικού, είναι να δουλέψει την αυτογνωσία του. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσει να κατανοήσει καλύτερα τον τρόπο που τον επηρεάζει ο αυτισμός, να δουλέψει τις αδυναμίες του και να εξελίξει τις δυνατότητες του. Με την αυτογνωσία μπορούμε όλοι μας να βελτιωθούμε.
-Πως μπορεί να επηρεάσει τη ζωή ενός άντρα μία διάγνωση αυτισμού;
Όπως ανέφερα και πιο πάνω, μία διάγνωση επηρεάζει τη ζωή των ατόμων στο φάσμα. Επειδή όμως η ερώτηση σας αφορά τον αντρικό πληθυσμό, θα αναφερθώ μόνο σε αυτούς. Θα ήθελα όμως να επισημάνω ότι αυτά που θα αναφέρω ισχύουν και για τις γυναίκες στο φάσμα. Πολλοί άντρες στο φάσμα επιλέγουν να κάνουν μοναχικά επαγγέλματα και συχνά διαπρέπουν σε αυτά. Δεν είναι άλλωστε ασυνήθιστο αρκετοί από αυτούς να είναι απόφοιτοι Πολυτεχνείου και σχολών Πληροφορικής μιας και είναι σπουδές που οδηγούν τις περισσότερες φορές σε θέσεις εργασίας που δεν απαιτούν ιδιαίτερη επικοινωνία. Το πιο πάνω δεν αποκλείει και την ενασχόληση του με άλλα επαγγέλματα. Ένας πολύ σημαντικός τομέας της προσωπικής ζωής των αντρών είναι η δημιουργία συντροφικών σχέσεων. Δεδομένου των ιδιαιτεροτήτων τους στην επικοινωνία και γενικότερα στον τρόπο σκέψης, αυτό δεν είναι πάντα εύκολα εφικτό. Εντούτοις, θέλω να αναφέρω ότι όταν δημιουργηθεί μία υγιής σχέση, οι άντρες στο φάσμα συχνά γίνονται προστατευτικοί και αφοσιωμένοι σύντροφοι.
-Κάποιος που είναι στο φάσμα μπορεί να έχει ιδιαίτερα ταλέντα; Εμμονές;
Στην περίπτωση των ατόμων στο φάσμα χρησιμοποιείται πλέον η φράση ειδικό ενδιαφέρον. Αυτό συχνά παρατηρείται από την παιδική τους ηλικία και αν καλλιεργηθεί μπορεί να εξελιχθεί σε ένα επάγγελμα ή ασχολία που κατέχει μεγάλο κομμάτι της ζωής τους. Εάν το ειδικό ενδιαφέρον έχει τη μορφή ‘εμμονής’, μπορεί να φτάσει σε πολύ υψηλό επίπεδο απόδοσης. Με άλλα λόγια, να γίνει ο καλύτερος σε αυτό που κάνει.
-Σε ποιες περιπτώσεις πιστεύετε ότι η λήψη φαρμάκων βοηθάει τα άτομα αυτά;
Κάποιες από τις πιο συνηθισμένες περιπτώσεις στις οποίες χορηγείται φαρμακευτική αγωγή είναι το έντονο άγχος, οι εναλλαγές στη διάθεση, τα συμπτώματα κατάθλιψης. Την αγωγή μπορεί να την χορηγήσει μόνο γιατρός (ψυχίατρος και νευρολόγος). Προτείνεται παράλληλα με την λήψη φαρμακευτικής αγωγής και η παρακολούθηση από ειδικό με απώτερο σκοπό να μπορέσει να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το ίδιο το άτομο την οποιαδήποτε ψυχολογική δυσκολία αντιμετωπίζει.
-Τι μπορεί να κάνει ένας ενήλικος άνδρας αν υποψιάζεται πως είναι στο φάσμα;
Σε πρώτη φάση μπορεί να επισκεφτεί κάποιον ειδικό (ψυχολόγο, ψυχίατρο) ο οποίος ειδικεύεται στον αυτισμό. Αυτός θα τον καθοδηγήσει για τις επόμενες κινήσεις που πρέπει να κάνει. Συμπληρωματικά, με τη διάγνωση θα συμβούλευα τον ενήλικα να μελετήσει μέσα από έγκυρες πηγές πληροφορίες για τον αυτισμό εστιάζοντας στην αυτογνωσία και συγκεκριμένα στο πως τον επηρεάζει είτε θετικά είτε αρνητικά.
*Η Ελένη Λούβρου είναι ψυχολόγος και συγγραφέας που ειδικεύεται στο φάσμα του αυτισμού και δουλεύει εδώ και χρόνια με παιδιά, εφήβους αλλά και ενήλικες. Είναι κάτοχος Πτυχίου Ψυχολογίας από το Πανεπιστήμιο του Glamorgan, Master of Science στην Εφαρμοσμένη Ψυχολογία από το Πανεπιστήμιο του Brunel και ενός ακόμα Μεταπτυχιακού στη Ψυχολογία από το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο της Αγγλίας. Η επαγγελματική εμπειρία στο χώρο του αυτισμού ξεκίνησε το 2000 στο Λονδίνο. Από τότε εργάζεται ιδιωτικά ως ψυχολόγος κυρίως με άτομα στο φάσμα του αυτισμού. Έχει συνεργαστεί με διάφορα κέντρα, συλλόγους και φορείς και είναι εισηγήτρια σε σεμινάρια και εκπαιδεύσεις με θέμα τον αυτισμό. Με την ιδιότητα της πιστοποιημένης εκπαιδεύτριας της Gordon Hellas οργανώνει/διεξάγει ομάδες γονέων που βασίζονται στο διεθνώς αναγνωρισμένο σεμινάριο ‘Το Εργαστήριο του Αποτελεσματικού Γονέα’. Έχει μεταφράσει το βιβλίο "Εκπαιδεύοντας τα παιδιά με αυτισμό στην Ανάγνωση του Νου" από τις εκδόσεις ‘Γλαύκη’ ( Αγγλικός τίτλος: Teaching Children with Autism to Mind Read. P. Howlin, S. Baron-Cohen & J. Hadwin). Με την εκπαιδευτικό και συγγραφέα Παναγιώτα Πλησή έχουν συγγράψει τα βιβλία : 'Αυτισμός- Οι άγραφοι κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς για παιδιά 4-12 ετών’, και 'Αυτισμός-Οι άγραφοι κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς για εφήβους' που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πατάκη. Τα δύο αυτά βιβλία έχουν μεταφραστεί στα Ιταλικά και κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Anicia, ενώ το τρίτο βιβλίο της σειράς που αφορά τους νέους βρίσκεται υπό έκδοση.
