Δεν υπάρχει κάτι πιο σύνηθες από ένα τεράστιο ‘‘What if?’’ Που κρέμεται πάνω από τα κεφάλια των σταρς που έφυγαν νωρίς από την ζωή. Και δεν είναι δα και τόσο παράλογο. Με τις πολλά υποσχόμενες καριέρες τους και το κοινό το οποίο κατέκτησαν, είναι εύλογο να αναρωτιέται κανείς που θα είχαν φτάσει, τι θα είχαν κάνει, πόσο θα συνέχιζαν να μας επηρεάζουν. Ο James Dean ήταν σίγουρα ένας από αυτούς.
Συχνά όμως μπλέκουμε σε αυτό το ερώτημα αλλά και στο πώς επηρέασαν την κοινωνία με χίλιους δυο τρόπους. Με το στυλ τους. Τη φινέτσα τους. Το lifestyle τους. Τον τρόπο με τον οποίο ζούσαν τη ζωή τους έξω και μέσα στα πλατό. Καταλαβαίνουμε πλέον τους λόγους που ο αμερικανικός κινηματογράφος γοήτευσε τους παππούδες και τους πατεράδες μας, αλλά αδυνατούσαμε -στην αρχή τουλάχιστον- να βρούμε το «γιατί» στις επιλογές τους. Γιατί θεωρούσαν τον James Dean είδωλο. Και αν θέλουμε να αφήσουμε την άκρη τη γενιά εκείνη που έχουμε κουράσει να αναλύουμε ξανά και ξανά, τότε πως άνθρωποι σαν τον James Dean κατάφεραν να επηρεάσουν πάνω από μια γενιές και συνεχίζουν ακόμη. Γιατί δηλαδή ο 17χρονος ανιψιός μου που ακούει τον SinBoy και τον Tranno και που δεν έχει ιδέα ποιος είναι ο Frank Sinatra, ξέρει ποιος είναι ο James Dean;
Η απάντηση κρύβεται στην ίδια την κοινωνία. Και όσο περισσότερο η κοινωνία αυτή καταπιέζει, τόσο επιτρέπει στα «άναρχα» στοιχεία να διαιωνίσουν την φήμη τους. Υπάρχει μία αλήθεια μέσα στο lifestyle που ζούσε ο James Dean. Αν το έκανε σήμερα, το πιο πιθανό είναι πως θα τον κράζαμε. Θα λέγαμε πως είναι άλλος ένας wannabe αστέρας που θέλει να το παίξει αντίδραση, που διαβάζει lifestyle περιοδικά και θέλει να γίνει ένας νέος Paul Newman ή ένας διαφορετικός Marlon Brando. Ο James Dean όμως, περπάτησε στους δρόμους μίας άκρως συντηρητικής κοινωνίας, όπου με τους ρόλους των ταινιών του έβγαλε έναν επαναστατικό χαρακτήρα που, οι περισσότεροι της εποχής, ούτε καν έμπαιναν στη διαδικασία να φανταστούν πως θα μπορούσαν να υιοθετήσουν.
Για τον Paul Newman μπορείς να διαβάσεις εδώ.
Και ας αφήσουμε την φαινομενικά ελεύθερη Αμερική των 50s και των 60s. Ας πάρουμε την Ελλάδα μας. Ο μόνος που θα μπορούσε να καβαλήσει μία μηχανή, να φτύσει ένα χωροφύλακα στα μούτρα και να το σκάσει με μία λογοδοσμένη κοπέλα, θα ήταν ο γιος κάποιου μεγαλοεπιχειρηματία ή πολιτικού της εποχής. Το East of Eden προβλήθηκε στην Ελλάδα το 1955. Ένα χρόνο αργότερα, έκανε την εμφάνισή του το Rebel Without A Cause. Δύο χρόνια μετά, θα είχαμε τον περίφημο νόμο 4000 του Κωνσταντίνου Καραμανλή, με τους περίφημους τεντυμπόηδες να γιαουρτώνουν και να δείχνουν μία πρωτοφανή επιθετικότητα προς τους ενήλικες. Για όσους δεν το γνώριζαν, οι ταινίες του James Dean λογοκρίθηκαν μέχρι και το 1978, αλλά αυτή είναι μία άλλη ιστορία. Το ρεζουμέ της υπόθεσης, είναι πως τίποτα δεν είναι τυχαίο.
Οι νέοι της εποχής στην Ελλάδα, στην Ιταλία, στη Γαλλία και σε πολλές ακόμα χώρες, βρήκαν στον James Dean τον άνθρωπο που θα ήθελαν να είναι οι ίδιοι. Ένα ανεξάρτητο νέο, που βαράει το κατεστημένο στα μούτρα και αλλάζει το όλο παιχνίδι που μέχρι τότε ακολουθούσε η κοινωνία τυφλά. Να βρεις μία δουλειά, να μην σπουδάσεις απαραίτητα, να παντρευτείς και αν κάνεις το λάθος να συνάψεις προγαμιαία σχέση, να παντρευτείς οπωσδήποτε – στη χειρότερη να σε πήγαιναν στην εκκλησία τα αδέρφια υπό απειλή όπλου. Φυσικά τα πράγματα στην Αμερική δεν ήταν καλύτερα και ο ίδιος ο James Dean ήταν κομμάτι μιας νεολαίας που η πολιτική που ακολουθούσαν οι ΗΠΑ δεν τους έβρισκε καθόλου σύμφωνους. Ήταν ο λόγος που όταν μιλούσε στις συνεντεύξεις του, έδειχνε να παίρνει πιο προσωπικά τους ρόλους αναφέροντας ατάκες όπως «Ο Jimmy Stark είναι ένας τύπος που δεν θέλει να του λες τι να κάνεις. Έτσι είμαι και εγώ». Προφανώς και είναι από τις ατάκες που σήμερα θα τις σχολιάζαμε στο Facebook γράφοντας «σιγά, κατούρα και λίγο», αλλά για εκείνη την εποχή ο άντρας που το έλεγε ήταν ήρωας. Και αν έτρωγε ξύλο από την αστυνομία και τον αποκλήρωνε η οικογένεια του, γινόταν θεός. Σκεφτείτε μόνο τη γενιά μουσικών του Woodstock που πήγαν κόντρα σε ένα ολόκληρο ρεύμα. Δεν έγιναν γνωστοί μόνο για την μουσική, αλλά και το ότι είχαν τα κότσια να στηρίξουν τα ιδεώδη.
Δεν έχει λοιπόν και πολλή σημασία για το πώς θα είχε καταλήξει ο James Dean. Νομίζω ότι αυτό είναι ένα ερώτημα καθαρά επαγγελματικό που ουσιαστικά θα απασχολούσε μόνο τον ίδιο. Το σημαντικό, το αληθινά ιδιαίτερο, είναι πως έβαλε στους ρόλους του ένα κομμάτι του χαρακτήρα του και οδήγησε -μαζί με άλλα πράγματα φυσικά- μία νεολαία στο να δει τα πράγματα λίγο διαφορετικά και να σηκώσει το κεφάλι σε απλά καθημερινά πράγματα. Εκεί που το όχι και το δεν θέλω ήταν ανυπακοή, άνθρωποι σαν τον James Dean το μεταμόρφωσαν τις λέξεις σε άρνηση και ελεύθερη βούληση.
Άλλωστε αυτός δεν είναι ο αληθινός χαρακτήρας του κινηματογράφου; Να εμπνέει και να αλλάζει τον κόσμο;
