Η δεκαετία του ‘80 δεν είχε, ευτυχώς, καμία πολεμική σύρραξη για την Ελλάδα και πιθανότατα ήταν η πρώτη ομαλή δεκαετία του σύγχρονου ελληνικού κράτους παρά τις εντάσεις και τις ιδιαιτερότητές της. Ενώ ήταν από τις πιο ειρηνικές περιόδους, την ίδια στιγμή είχε και τον πιο πυκνό πολιτικό χρόνο. Μεταρρυθμίσεις που δεν είχαν γίνει για δεκαετίες, έγιναν με τη διαδικασία του κατεπείγοντος. Στο πλαίσιο του αντιπολιτευτικού λόγου πολεμήθηκαν, αλλά περισσότερο για την τιμή των όπλων. Πολλά χρόνια μετά κανείς δεν μπορεί να φανταστεί να μην είχαν γίνει όλα όσα έγιναν.
Η ασφάλεια που χαρίζει η χρονική απόσταση από την εποχή εκείνη, στον παρατηρητή του σήμερα κάνει εύκολη υπόθεση την όποια κριτική, είτε από δεξιά, είτε από αριστερή οπτική. Η ουσία είναι ότι αν ζούσε εκείνη την εποχή μάλλον θα παρακολουθούσε μουδιασμένος τον μεταρρυθμιστικό οδοστρωτήρα που άκουγε στο όνομαΠανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα.
Ο ταραχώδης μισός 20ος αιώνας για την Ελλάδα κράτησε 30 χρόνια περισσότερα σε σχέση με την υπόλοιπη Δύση. Αυτό αναπόφευκτα οδήγησε σε μια συμπίεση στα όσα έγιναν μέσα στη δεκαετία του ‘80. Η κεκτημένη ταχύτητα έφερε και λάθη, τσαπατσουλιές, μισοδουλειές, και όλα αυτά γαρνιρισμένα με την αθάνατη ελληνική ιδιαιτερότητα. Ακόμα κι έτσι όλοι θεωρούμε αυτονόητα πλέον το ΕΣΥ, την ενιαία αστυνομία, τον συμβολικό ρόλο της Προεδρίας της Δημοκρατίας, την αποποινικοποίηση της μοιχείας κλπ.
Η χρηματοπιστωτική κρίση του ‘08 που ξεκίνησε στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού και κατάπιε την Ελλάδα λίγο αργότερα, αναζήτησε διάφορους αποδιοπομπαίους τράγους. Η ειρωνική σύμπτωση της συγκυρίας να έχουμε κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ εκείνη τη στιγμή, έφερε αυτόματα τον συνειρμό ότι η βόμβα έσκασε στα χέρια αυτού που την έφτιαξε.
Για την οικονομία τη συζήτησης να δεχθούμε ότι ο δανεισμός και η αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της χώρας ναρκοθέτησε το μέλλον των επόμενων γενιών. Ας δεχτούμε αυτό το σενάριο ακόμα κι αν το ΑΕΠ γνώρισε αλματώδη αύξηση και παρόμοιες δραματικές αλλαγές παραγωγικών μοντέλων έλαβαν χώρα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ποιος ήταν ο αντίλογος;
Πρακτικά κανένας και πέρα από καφενειακές συζητήσεις του τύπου «Αν ήμουν για μια μέρα πρωθυπουργός...» στα χρόνια της κρίσης η κουβέντα αναλώθηκε γύρω από το τρίπτυχο «Μπουζούκια-λεφτά-ΠΑΣΟΚ». Κάποια από τα memes αυτά ήταν πράγματι αστεία όμως η μονοπώλησή τους για την κληρονομιά της δεκαετίας του ‘80 είναι σημάδι ότι δεν υπήρξε σοβαρός αντίλογος. Καμία ιδεολογική μάχη και καμία αντιπρόταση δεν δόθηκε από την απέναντι πλευρά. Απέναντι πλευρά δεν ήταν μόνο η παραδοσιακή Δεξιά που βρέθηκε για πρώτη φορά μακριά από την εξουσία μετά από πάρα πολλά χρόνια, αλλά και το φάσμα στα αριστερά του ΠΑΣΟΚ που παρακολουθούσε αμήχανα την απαλλοτρίωση συνθημάτων και πολιτικών προταγμάτων.
Η αμφίπλευρη αυτή αμηχανία ήταν η επιβεβαίωση πώς το ΠΑΣΟΚ ναι μεν είχε μια ιδεολογική ατζέντα, αλλά σε μεγάλο βαθμό οι αλλαγές που έκανε σε κρατικές δομές και οι κοινωνικοί μετασχηματισμοί που ζυμώθηκαν, είχαν κατά κάποιο τρόπο υπερκομματικό χαρακτήρα. Θα έλεγε κανείς πως η συμπυκνωμένη πρώτη οχταετία του ΠΑΣΟΚ ήταν μια υπηρεσιακή κυβέρνηση μακράς πνοής και διάρκειας. Έτσι εξηγείται και ο διπλός αριστοτεχνικός ελιγμός σε ό,τι αφορούσε τη συμμετοχή της Ελλάδας σε ΕΟΚ και ΝΑΤΟ, κωλοτούμπα με τη σύγχρονη ορολογία. Κρατώντας όσα οικοδομικά υλικά κρίθηκαν απαραίτητα από τις προηγούμενες κυβερνήσεις, χτίστηκε η νέα Ελλάδα που διέκοψε κάθε δεσμό με το καθεστώς καχεκτικής δημοκρατίας που τη βασάνιζε για δεκαετίες. Το αν έγινε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση, αλλά έγινε.
Μια συζήτηση που δεν είναι σίγουρο αν έχει και πολύ νόημα να γίνει, καθώς με τα αν δεν γράφεται ιστορία όπως όλοι ξέρουμε. Τα αστεία του τύπου «Με το ΠΑΣΟΚ τώρα θα... » όπου αποσιωπητικά μια φράση που περιλαμβάνει πολλά πεντοχίλιαρα που άνθισαν κατά τη διάρκεια της κρίσης επισκίασαν γρήγορα την όποια κριτική κακοδιαχείρισης. Ανεξάρτητα από το αν βρίσκει αστεία ή κρύα, ή μάλλον έβρισκε καθότι έχουν πια μπαγιατέψει, το γρήγορο αυτό πέρασμα στον χαβαλέ δείχνει και την άρνηση να πάρει στα σοβαρά ο κόσμος την όποια ουσιαστική κριτική πεπραγμένων.
Αν η όποια αποδόμηση της δεκαετίας του ΄80 είχε σοβαρά πολιτικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά με ρεύμα στην κοινωνία, τα αστεία ναι μεν θα υπήρχαν, αλλά θα ήταν πιο φορτισμένα και εντελώς διαφορετικά. Θα είχαν μέσα τους όχι την υποθετική ρήση «Με το ΠΑΣΟΚ τώρα...» η οποία δείχνει έναν ξεκάθαρα νοσταλγικό χαρακτήρα, αλλά θα ήταν περισσότερο του στυλ, «Αν δεν υπήρχε το ΠΑΣΟΚ, τώρα θα...» και όπου αποσιωπητικά θα ακολουθούσε κάτι σε στυλ,«… θα πηγαίνατε με τη βοϊδάμαξα στο νοσοκομείο, αλλά ξέχασα δεν θα είχε κάνει το ΕΣΥ ο Γεννηματάς και θα πηγαίνατε στον μάγο της φυλής»
Συνεπώς η πρώτη οχταετία του ΠΑΣΟΚ έχει περισσότερο χαρακτηριστικά πολιτεύματος και λιγότερο εκλεγμένης κυβέρνησης. Αυτός είναι και ο λόγος που παρά τις όποιες διαφορές και επικρίσεις, πλην της κυβέρνησης του Κώστα Μητσοτάκη, όλες οι υπόλοιπες μέχρι σήμερα επιθυμούν να συνδέσουν τις μεγάλες τομές τους ως συνέχεια εκείνης της πολιτικής.
Είναι πολύ νωρίς ακόμα για την ιστορική αποτίμηση εκείνης της εποχής. Σύντομα θα αρχίσει η καταγραφή των γεγονότων με όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικό τρόπο. Μια καταγραφή απαλλαγμένη από πολιτικά πάθη και σίγουρα χωρίς ανέκδοτα. Όσοι γεννηθήκαμε σε αυτή τη δεκαετία, μάλλον θα την προλάβουμε.
