Από την πρώτη εποχή της καριέρας του, ο Μπαρτ Λάνκαστερ έκανε κάτι που ήταν πρωτοφανές στο Χόλιγουντ εκείνη την εποχή, αλλά μάλλον και κάθε εποχή: Ενώ οι περισσότεροι ηθοποιοί άφηναν τα μεγάλα στούντιο και τους ατζέντηδες να κινούν τα νήματα της καριέρας τους, ο Λάνκαστερ σκηνοθέτησε ο ίδιος τη δική του πορεία.
Θα μπορούσε κανείς να κάνει δύο αφιερώματα: Ένα για τον Μπαρτ Λάνκαστερ το μεγάλο σταρ και ένα για τον Μπαρτ Λάνκαστερ τον σοβαρό ηθοποιό. Και τα δύο θα είχαν πολλά να πουν και για πολλές ταινίες να μιλήσουν. Και στο τέλος θα ήταν δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι πρόκειται για τον ίδιο άνθρωπο... Σε κάποιες ταινίες ήταν η ενσάρκωση του action hero. Σε κάποιες άλλες, απλώς θυμάσαι αυτό που είχε πει κάποτε ο Νόρμαν Μέιλερ: “Δεν έχω ξαναδεί ποτέ μάτια τόσο τρομακτικά σαν αυτά του Λάνκαστερ...”
Ο Μπαρτ Λάνκαστερ πέθανε στις 20 Οκτωβρίου 1994, στο σπίτι του στο Λος Άντζελες, από έμφραγμα. Ήταν άρρωστος για καιρό, αφού είχε υποστεί εγκεφαλικό. “Πέθανε ένας γίγαντας”, είχε πει μετά το θάνατό του ο Κερκ Ντάγκλας, συμπρωταγωνιστής του σε έξι ταινίες. “Όμως, ο Μπαρτ δεν θα πεθάνει ποτέ. Θα τον βλέπω πάντα να με πυροβολεί στο 'Gunfight at the O.K. Corral' (“Αίμα στον Πράσινο Βάλτο”)”.
Και στο “Atlantic City”, να λέει “μην ακουμπάς το κοστούμι”. Και βέβαια στο εμβληματικό “The Sweet Smell of Success”, όπου ηδωρική μορφή του Μπαρτ Λάνκαστερ προοιωνίζεται σαρωτική από την αρχή. Αν και αρχική επιλογή ήταν ο Όρσον Γουέλς, η επιλογή του Λάνκαστερ, που ήταν και παραγωγός της ταινίας ήταν τελικά ιδανική για το ρόλο. Και σε πολλές ακόμα ταινίες που όλες μαζί αποτελουν μια πολύ ιδιαίτερη φιλμογραφία, σπανιότατης ποιότητας και διαφορετικότητας για τους μεγάλους σταρ του περασμένου αιώνα.
Ο Λάνκαστερ είχε πάντα την ικανότητα να εκπλήσσει
Το έκανε και στην τελευταία περίοδο της καριέρας του, την εποχή που πλέον φαινόταν τελειωμένος σε ένα Χόλιγουντ που προτιμούσε τους νεώτερους ηθοποιούς. Εκείνος αποφάσισε απλά να επανεφεύρει τον εαυτό του στην Ευρώπη, δουλεύοντας με σκηνοθέτες όπως ο Λουί Μαλ και ο Λουκίνο Βισκόντι...
Από το τσίρκο στο Χόλιγουντ με μια δρασκελιά
Ο Μπάρτον Στίβεν Λάνκαστερ γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη, το 1913 και πριν ξεκινήσει την καριέρα του στον κινηματογράφο τελείωσε το κολλέγιο και εργάστηκε ως ακροβάτης σε τσίρκο. Ήταν γιος του ταχυδρόμου Τζέιμς Χένρι Λάνκαστερ και της Ελίζαμπεθ Ρόμπερτς. Και οι δύο γονείς του ήταν προτεστάντες, άνηκαν στην εργατική τάξη και είχαν ιρλανδική καταγωγή. Σε ηλικία 9 ετών ο Λάνκαστερ γνωρίστηκε με τον Νικ Κραβάτ, με τον οποίο συνεργάστηκε μέχρι και το θάνατό του. Αποτέλεσαν δίδυμο και έτσι συμμετείχαν σε θεατρικές παραγωγές ερασιτεχνικών τοπικών ομάδων, καθώς και σε παραστάσεις του τσίρκου ως ακροβάτες. Ως δίδυμο με το ψευδώνυμο "Λανγκ και Κραβάτ" εντάχθηκαν στο προσωπικό του τσίρκου των αδελφών Κέι. Ωστόσο το 1939, ένας τραυματισμός ανάγκασε το Λάνκαστερ να εγκαταλείψει το επάγγελμα, παρά τη θέλησή του. Στη συνέχεια εργάστηκε προσωρινά, μέχρι το 1942, ως πωλητής για το πολυκατάστημα Μάρσαλ Φιλντς και ως σερβιτόρος σε διάφορα εστιατόρια.
Όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες μπήκαν στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Λάνκαστερ κατατάχθηκε στο στρατό και αποτέλεσε μέλος της ψυχαγωγικής ομάδας που εμψύχωνε τους στρατιώτες προκειμένου να διατηρήσουν το ηθικό τους. Υπηρέτησε στην Ιταλία από το 1943 μέχρι και το 1945. Ο 32χρονος στρατιώτης ήταν σε άδεια στη Νέα Υόρκη, όταν τον είδε ένας κυνηγός ταλέντων σε ένα ασανσέρ και μετά βρέθηκε αρχικά στο Μπρόντγουεϊ και μετά στο Χόλιγουντ.
Πρώτη του ταινία ήταν “Οι Δολοφόνοι” (1946). Στην ταινία αυτή, που ήταν βασισμένη σε διήγημα του Έρνεστ Χέμινγουεϊ, συμπρωταγωνιστούσε με την Άβα Γκάρντνερ. Αμέσως ξεχώρισε και έπαιξε σε μια σειρά από αστυνομικά δράματα. Το 1960 κέρδισε το Όσκαρ για την ερμηνεία του στην ταινία “Είμαστε Διεφθαρμένοι” (“Elmer Gantry”).
“Πάντα προσπαθούσα να κάνω διαφορετικά πράγματα. Προσπαθούσα να κάνω πράγματα που θα με έκαναν καλύτερο ως ηθοποιό, θα με διεύρυναν. Κι όμως, η βιομηχανία δεν το θέλει αυτό. Σε θέλουν πάντα στους ίδιους ρόλους. Αλλά είναι στο χέρι σου τι θα κάνεις με τον εαυτό σου”, είχε πει σε συνέντευξή του.
“Ω, Θεέ μου, όχι: Ένας κάουμποϊ...”
Το 1953, πρωταγωνίστησε στο “Όσο υπάρχουν άνθρωποι”(From Here To Eternity) του Φρεντ Τσίνεμαν, δίπλα στο Μοντγκόμερι Κλιφτ, τη Ντέμπορα Κερ και τον Φρανκ Σινάτρα. Η σκηνή της ταινίας στην οποία ο Λάνκαστερ και η Κερ κάνουν έρωτα ανάμεσα στα κύματα, σε μια παραλία της Χαβάης, θεωρείται από τις εμβληματικότερες ερωτικές σκηνές όλων των εποχών. Πράγμα καθόλου παράξενο, καθώς ο Λάνκαστερ διατηρούσε δεσμό με την κερ εκείνη την εποχή. Ο ρόλος αυτός του χάρισε την πρώτη υποψηφιότητα για όσκαρ Α' ανδρικού ρόλου, το οποίο έχασε από τον Γουίλιαμ Χόλντεν για την ταινία Ο καταδότης του θαλάμου 17 (Stalag 17, 1953). Άλλη μια υποψηφιότητα του χάρισε “Ο βαρυποινίτης του Αλκατράζ” (1962) και το 1963 έκανε το Γατόπαρδο της Σικελίας, μια ταινία του Λουκίνο Βισκόντι, στην οποία υποδύθηκε έναν Ιταλό αριστοκράτη που παρακολουθεί με ανησυχία της αλλαγές στην ιταλική κοινωνία του 19ου αιώνα και την άνοδο της Μαφίας. Πολλοί είπαν ότι ήταν μια λάθος κίνηση στην καριέρα του: Μετά από ένα Όσκαρ έπρεπε να κάτσει στο Χόλιγουντ και να κάνει εμπορικές ταινίες.
“Αγόρασα 11 αντίτυπα του Γατόπαρδου, επειδή πιστεύω ότι είναι ένα σπουδαίο μυθιστόρημα. Τα έδωσα σε όλους μου τους ανθρώπους. Όταν μου πρόσφεραν το ρόλο, είπα ότι έπρεπε να τον παίξει ένας Ιταλός. Μετά τον πρόσφεραν σε έναν Ρώσο, αλλά ήταν πολύ μεγάλος. Τον πρόσφεραν στον Ολιβιέ, αλλά ήταν πολύ απασχολημένος. Μετά μου τον ξαναπρόσφεραν και το είπαν στον Βισκόντι: 'Ω Θεέ μου, όχι, ένας κάουμποϊ', είπε εκείνος. Όμως χρειαζόταν 3 εκατομμύρια δολάρια, τα οποία θα του τα έδινε η 20th Century-Fox αν χρησιμοποιούσε έναν Αμερικάνο σταρ και αναγκάστηκε να με δεχτεί. Ήταν ένας υπέροχος γάμος. Η καλύτερη δουλειά μου”, έχει πει ο Λάνκαστερ για την ταινία.
Δημοκρατικός και αντιφατικός
Ο Λάνκαστερ αναζήτησε στην πορεία της καριέρας του όλο και πιο απαιτητικούς ρόλους και δεχόταν πολύ χαμηλότερη αμοιβή σε περίπτωση που του άρεσε κάποιος ρόλος ή κάποιος σκηνοθέτης. Συνέβαλε επίσης στη χρηματοδότηση και στην υποστήριξη ταινιών που θεωρούσε ότι είχαν μεγάλη καλλιτεχνική αξία. Υπήρξε μέντορας για τους σκηνοθέτες Σίντνεϊ Πόλακ και Τζον Φράνκενχαϊμερ, ενώ σκηνοθέτησε και ο ίδιος δυο ταινίες.
Είχε φιλελεύθερες απόψεις, υπήρξε υποστηρικτής του Δημοκρατικού Κόμματος στις ΗΠΑ και τάχθηκε υπέρ των δικαιωμάτων των φυλετικών μειονοτήτων. Εξαιτίας των φρονημάτων του, υπήρχε η φήμη, κάποια περίοδο, ότι ήταν μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Είχε ταχθεί ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ και σε πολιτικά κινήματα όπως εκείνο του μακαρθισμού. Το 1985, ο Λάνκαστερ μίλησε ανοιχτά για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων και υποστήριξε την καταπολέμηση της νόσου του AIDS, αφότου ο στενός του φίλος, Ροκ Χάντσον, προσβλήθηκε από τη νόσο. Έκανε εκστρατεία για τον Μάικλ Δουκάκη στις προεδρικές εκλογές του 1988.
Η ζωή του Λάνκαστερ ήταν όπως η φιλμογραφία του: Γεμάτη από αντιθέσεις και αντιφάσεις. Μια βιογράφος του επέμεινε ότι ήταν αμφισεξουαλικός, παντρεύτηκε τρεις φορές, ήταν διαβόητα μυστικοπαθής για την προσωπική του ζωή, πιστός φίλος και γεμάτος αμφιβολίες γις τις κινηματογραφικές του επιλογές, τις οποίες όμως υποστήριξε με πάθος όταν κάποιος τον ρωτούσε γι αυτές. Και ήταν ο πρώτος Αμερικάνος ηθοποιός που έφτιαξε δική του εταιρεία παραγωγής. Για να μπορεί να φτιάχνει ο ίδιος τις ταινίες που ήθελε και όπως τις ήθελε: His Way.
