Πώς τα social media κατέστρεψαν την κουλτούρα του ταξιδιού και γιατί αυτό μας αφορά όλους;

Η ατέρμονη αναζήτηση για την καλύτερη φωτογραφία προκαλεί περισσότερα προβλήματα από όσα φανταζόμαστε.

Δεν ξέρω σε ποια ηλικία βρίσκεσαι αλλά αν είσαι πάνω από 40 ίσως θυμάσαι μια εποχή που τα ταξίδια σε κάποια ξένη χώρα, εκτός από αποσύνδεση, σήμαινε βύθιση σε μια νέα κουλτούρα και αποδοχή του άγνωστου. Ωστόσο, κάπου στην πορεία, ξεχάσαμε γιατί ταξιδεύουμε. Στο σήμερα και με την εισβολή των social media σε κάθε πτυχή της καθημερινότητάς μας, τα ταξίδια έχουν μετατραπεί σε μία συνεχόμενη φωτογράφιση. Το timeline μας στα social media, ειδικά στο Instagram, είναι γεμάτο με που φίλους ή influencers που ποζάρουν σε παραλίες, σε καφέ στο Παρίσι, σε απόκρημνους γκρεμούς, αναζητώντας την τέλεια φωτογραφία για να συγκεντρώσουν likes.

Πίσω όμως από αυτές τις φιλτραρισμένες εικόνες κρύβεται μια λιγότερο λαμπερή πραγματικότητα: υπερτουρισμός, επιφανειακές εμπειρίες και ασέβεια. Η μαγεία του ταξιδιού φθείρεται αργά και σταθερά. Μία selfies τη φορά είναι το μικρό βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση. Ας το ονομάσουμε το "φαινόμενο του Instagram."

Μια έρευνα του 2023 από το Statista αποκάλυψε ότι οι πλατφόρμες των social media και κατά κύριο λόγο το Instagram, έχουν επηρεάσει βαθιά τη συμπεριφορά των ταξιδιωτών. Πάνω από το 75% των ταξιδιωτών αναζητούν έμπνευση στα social media και σχεδόν το 50% ταξιδεύει σε προορισμούς για να τους επιδείξει στους λογαριασμούς τους. Αυτό έχει οδηγήσει σε υπερπληθυσμό σε σημεία όπως η Αθήνα, η Βενετία και το Μπαλί, καθώς όλοι αναζητούν την τέλεια φωτογραφία. Αυτός ο πληθυσμός, με τη σειρά του, δημιουργεί τον λεγόμενο υπερτουρισμό, όπου προορισμοί «πνίγονται» από την υπερβολική επισκεψιμότητα. Δρόμοι σε πόλεις όπως η Βαρκελώνη είναι γεμάτοι καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Οι κάτοικοι σε μέρη που κάποτε ήταν περήφανοι για την πόλη τους φεύγουν, καθώς τα σπίτια τους έχουν μετατραπεί σε ένα τεράστιο σκηνικό για φωτογράφιση και οι γειτονιές τους σ’ ένα τεράστιο airbnb. Μάλιστα σε ορισμένες περιοχές της Ιαπωνίας έχουν απαγορευτεί ακόμη και οι selfies για να περιοριστούν οι απρεπείς συμπεριφορές.

Γιατί οι άνθρωποι χωρίς social media είναι πιο ποθητοί;

Αυτή η εμμονή με τη φωτογράφηση ταξιδιών σημαίνει ότι οι άνθρωποι συχνά χάνουν τη μεγαλύτερη εικόνα, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα ταξίδια ήταν κάποτε μια εμπειρία των αισθήσεων, κάτι που ξεδιπλωνόταν καθώς ερχόσουν σε επαφή με έναν νέο τόπο. Σήμερα, όμως, οι ταξιδιώτες είναι πιο πιθανό να είναι κολλημένοι στο smartphone τους, τραβώντας φωτογραφίες κάθε στιγμή, παρά να συνδέονται με την κουλτούρα που επισκέπτονται.

Ο Ντον Τζορτζ, δημοσιογράφος ταξιδιών και εκδότης του National Geographic, τονίζει χαρακτηριστικά: "Όταν τραβάς φωτογραφίες με το κινητό σου, χάνεις τόσα πολλά από όσα συμβαίνουν γύρω σου. Η selfie ουσιαστικά κλείνει την πόρτα στην προσωπική σύνδεση με τους ανθρώπους. Είναι όλα για σένα." Τα social media δημιούργησαν μια κουλτούρα όπου όλοι αισθάνονται την ανάγκη να καταγράψουν κάθε στιγμή. Ωστόσο, υπάρχουν σημάδια αλλαγής. Όλο και περισσότεροι νέοι, όπως οι εκπρόσωποι της περιβόητης Gen Z, επιλέγουν αναλογικές φωτογραφικές μηχανές που τους… αναγκάζουν να είναι παρόντες και να εκτιμούν τις στιγμές.

Πόσο αληθινές είναι οι ιστορίες αγάπης των social media;

Ο κόσμος είναι απέραντος, αλλά είμαστε κολλημένοι στα ίδια λίγα μέρη. Η λύση ξεκινά με την πρόθεση. Οφείλουμε να αναρωτηθούμε; "Γιατί ταξιδεύουμε; Και γιατί αυτό πρέπει να ορίζεται από μία φωτογραφία;" Η πραγματική μαγεία του ταξιδιού βρίσκεται στις αυθεντικές, ανεπεξέργαστες στιγμές που δεν μπορούν να απαθανατιστούν σε μια κάμερα. Βρίσκεται στις συναντήσεις με τους ντόπιους, τις αυθόρμητες ανακαλύψεις και το συναίσθημα ότι βρίσκεσαι σε έναν τόπο τόσο διαφορετικό από το σπίτι σου που σε αλλάζει.