Όσο προχωρούν οι εμβολιασμοί πλησιάζει η ώρα που θα ταξιδέψουμε και πάλι, έστω και με κάποιους περιορισμούς στην αρχή. Μέχρι τότε ανατρέχουμε στις παλιές μας φωτογραφίες για να ξεχαστούμε και να κάνουμε πιο υποφερτή. Το ταξίδι μου στην Αλβανία είναι αυτό που έχω ξεχωρίσει από όσα έχω κάνει στο εξωτερικό. Ένας προορισμός τόσο κοντινός που άνετα θα τον κατέτασσε κάποιος στις σύντομες αποδράσεις. Ειδικά αν επιλέξει κάποιος μια πιο ορθόδοξη επιλογή μετάβασης από ότι η παρέα μου, ένα σύγχρονο αυτοκίνητο ή ακόμα και την αεροπορική σύνδεση με τα Τίρανα, η Αλβανία είναι ένας ιδανικός τουριστικός προορισμός για μια κοντινή απόδραση. Αν έχετε ακόμα αμφιβολίες διαβάστε τη δική μου περιήγηση στη γείτονα πριν από δύο καλοκαίρια.
Για αλλού ξεκινήσαμε και αλλού καταλήξαμε
Ένα ταξίδι στην Ιταλία είναι πολύ ψηλά στην checklist κάθε δηλωμένου οπαδού του δημοφιλούς ιταλικού σκούτερ και η διοργάνωση μιας εκδρομής από νοτιοϊταλούς Vespisti στη Magna Grecia ήταν η κατάλληλη αφορμή για τα μέλη της Αθηναϊκής Λέσχης Vespa. Η εύκολη πρόσβαση με το καράβι από Πάτρα επιτάχυνε τους σχεδιασμούς και ο ενθουσιασμός κορυφώνονταν. Μερικές αναποδιές και δεύτερες σκέψεις από τους φίλους που οργάνωναν την εκδρομή στο Μπάρι τους οδήγησε σε μια απόφαση που έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία: «Τελικά λέμε να κάνουμε τον γύρο της Αλβανίας. Η πρόσβαση είναι εξαιρετικά εύκολη για εμάς τους Ιταλούς μέσω της σύνδεσης Μπάρι-Δυρραχίου και εσείς από Ελλάδα μπορείτε να έρθετε οδικώς, τι λέτε;» Η αρχική έκπληξη έδωσε τη θέση της σε μια αμηχανία, τόσο κοντά κι όμως τόσο μακριά για τους περισσότερους από εμάς. Σχεδόν κανείς μας δεν είχε σκεφτεί το ενδεχόμενο ενός ταξιδιού στη γείτονα χώρα πόσο μάλλον με Vespa. Για κάποιους ήταν η κατάλληλη αφορμή για ένα ταξίδι που ποτέ δεν είχαν σχεδιάσει και ο ενθουσιασμός αυτών παρέσυρε και τους ελάχιστους που ήταν διατακτικοί.
Η παρέα συγκροτήθηκε άμεσα, 11 Αθηναίοι βεσπάκηδες θα συναντούσαν άλλους 200 τρελούς Ιταλούς στην Αλβανία για να την ανακαλύψουν. Οι μικρές το δέμας, αλλά μεγάλες στο πνεύμα δίκυκλες Ιταλίδες ετοιμάστηκαν, έκαναν εντατικό σέρβις (αφού κάποιες της παρέας έφταναν τα 50 χρόνια στους δρόμους) έβαλαν φρέσκιες ντίζες ταχυτήτων, φούλαραν διχρονόλαδο και χάραξαν βορειοδυτική πορεία. Οι ρυθμοί του ταξιδιού φυσικά δεν θύμιζαν σε τίποτα τους γρήγορους ρυθμούς των μεγάλων τουριστικών μοτοσικλετών. Η μέση ταχύτητα ήταν 70-80 χαω με αρκετές στάσεις που επιβάλουν τα ντεπόζιτα των 6,5 λίτρων συν μερικές ολιγόλεπτες στάσεις σε άλλες λέσχες βέσπας όπως της Πάτρας ή της Πρέβεζας για κέρασμα και ενέσεις κουράγιου για το εγχείρημα. Στην Πρέβεζα ήταν και η πρώτη διανυκτέρευση. Ένας πιο γρήγορος ρυθμός, εκτός από δύσκολο να επιτευχθεί, δεν θα είχε νόημα αφού θα ήταν καλύτερο να περάσουμε τα σύνορα μέρα για να βλέπουμε και τριγύρω.
Αφήνοντας πίσω την Ελλάδα γεμάτοι αγωνία για το άγνωστο
Πρωινό ξύπνημα τελευταίος έλεγχος σε ταυτότητες και πράσινες και συνεχίζουμε την παραλιακή πορεία με το Ιόνιο στα αριστερά μας. Τελευταία στάση για βενζίνη στην Ηγουμενίτσα και φτάνουμε στον συνοριακό σταθμό στη Σαγιάδα. Ο λόγος που διαλέξαμε την πιο δυτική πύλη για την Αλβανία αντί της πιο συνηθισμένης από Κακαβιά είναι ότι εξυπηρετούσε τον σχεδιασμό της εκδρομής, χονδρικά θέλαμε να κάνουμε ένα Π μπαίνοντας από δυτικά και να βγούμε από τα ανατολικά. Φτάνοντας στον διαβατηριακό έλεγχο ακούσαμε για τελευταία φορά από τους αστυνομικούς τη φράση «θα πάτε Αλβανία με αυτά;» σε συνδυασμό με την απορία και τον θαυμασμό Αλβανών μεταναστών που πήγαιναν για διακοπές στην πατρίδα. Η διάσχιση των συνόρων δεν θύμιζε σε τίποτα την κατάσταση πριν από 30 χρόνια, τότε που ελληνοαλβανική μεθόριος ήταν ίσως η πιο απροσπέλαστη μεταξύ Δύσης και ανατολικού μπλοκ. Η αστυνομική ταυτότητα είναι αρκετή και η διαδικασία ταχύτατη ενώ οι ευχές για καλό δρόμο του Αλβανού αστυνομικού στα ελληνικά ήταν η πρώτη ένδειξη αυτού που ακούγαμε διοργανώνοντας το ταξίδι, σχεδόν όλοι μιλούν ελληνικά. Κι ενώ είναι απόλυτα φυσιολογικό αν σκεφτείς πόσοι έζησαν έστω και λίγο στην Ελλάδα, είναι πραγματικά εντυπωσιακό να μπορείς να συννενοηθείς στη μητρική σου γλώσσα όπως περίπου κάνουν οι Άγγλοι τουρίστες.
Το μοναδικό που θύμιζε τα κάποτε αδιαπέραστα σύνορα ήταν το πρώτο από εκατοντάδες που είδαμε στη συνέχεια, και τα εκατοντάδες χιλιάδες που βρίσκονται διάσπαρτα σε όλη τη χώρα, πολυβολεία. Τα γνωστά και ως τσιμεντένια μανιτάρια, που έγιναν παγκοσμίως γνωστά κατά την εξέγερση των πυραμίδων το 1997, στέκουν ακόμα ως σύμβολο ενός σοσιαλιστικού καθεστώτος που φοβόταν μια ταυτόχρονη εισβολή από βορρά, νότο, ανατολή και δύση. Είναι τόσο δύσκολο να καταστραφούν αυτές οι συμπαγείς κατασκευές από τσιμέντο και ατσάλι που εκτός από αυτά που ρημάζουν έχουν αποκτήσει μια νέα χρήση. Πολλά έχουν μετατραπεί σε στάνες, μπαρ, μουσεία ενώ κάποια πιο απομονωμένα στεγάζουν πρόσκαιρα νεανικούς έρωτες.
Ένας συνδυασμός γνώριμων τοπίων και αλματώδους βαλκανικής ανάπτυξης
Συνεχίζοντας την παράκτια πορεία μας με προορισμό τους Αγίους Σαράντα, οι μικροί διαδοχικοί κολπίσκοι και τα ρωμαϊκά ερείπια στο Μπούτριντ έδιναν μια γνώριμη εικόνα όχι πολύ μακριά από αυτή που αφήσαμε πίσω μας στην Ήπειρο. Στους Αγίους Σαράντα αντικρίσαμε το πρώτο «αναπτυξιακό» σοκ. Θηριώδη νεόδμητα κτίρια σχεδόν πάνω στο κύμα καλύπτουν σχεδόν όλο το παραλιακό μέτωπο της πόλης αμφιθεατρικά. Ο τουρισμός έχει αρχίσει να ανεβαίνει με αλματώδεις ρυθμούς στη γείτονα με ένα ξενοδοχειακό μοντέλο που θα έλεγε κανείς ότι παντρεύει τα λάθη του αντίστοιχου ισπανικού με τη Βαλκάνια αυθαιρεσία. Η επίσκεψη στις παρακείμενες παραλίες επιβεβαίωσε την αρχική αίσθηση ότι μοιάζουν αρκετά με τις παραλίες στα Σύβοτα ή αλλού στην Ήπειρο, ενώ οι τιμές στην εστίαση ήταν πολύ χαμηλότερες σε σχέση με την Ελλάδα, αλλά όπως μας είπαν οι ντόπιοι, απλησίαστες για τον μέσο Αλβανό αφού οι Ιταλοί τουρίστες και οι Αλβανοί της διασποράς έχουν ανεβάσει πολύ τις τιμές.
Συνάντηση και γνωριμία με τους Ιταλούς φίλους της βέσπας στο ξενοδοχείο και σχεδιασμός για τις κοντινές εξορμήσεις της επόμενης μέρας. Πρώτος σταθμός το Μπλε Μάτι, μια πηγή στον πυθμένα μιας λίμνης η οποία όπως αναβλύζει, πράσινες και μπλε διαθλάσεις δημιουργούν την εικόνα ενός ματιού στην επιφάνεια της λίμνης. Η πυκνότητα της βλάστησης, η λίμνη και το ποτάμι που σχηματίζεται δίνουν την αίσθηση ότι είσαι πολύ μακριά από την Ελλάδα, κάπου στην κεντρική Ευρώπη. Στη συνέχεια κατηφορίζουμε προς Αργυρόκαστρο. Προστατευμένο από την Ουνέσκο, πανέμορφο κι επιβλητικό. Παρκάρουμε τις βέσπες στην είσοδο της πόλης, εκεί που βρίσκεται και το ελληνικό προξενείο, υπενθυμίζοντας την παρουσία ελληνικής μειονότητας στην περιοχή. Τα πέτρινα κτίρια με τις σκεπές από πελεκητή πέτρα μαρτυρούν ότι δεν έχουμε απομακρυνθεί πολύ από το Ζαγόρι ή το Μέτσοβο και κάποτε όλος αυτός ο χώρος ήταν κάτι ενιαίο. Ακόμα κι αν κάποιος δεν είναι γνώστης της ηπειρώτικης αρχιτεκτονικής, οι λαχανόπιτες και οι τυρόπιτες θα τον κάνουν να καταλάβει.
Η επόμενη μέρα μας βρίσκει και πάλι στον δρόμο με παράκτια πορεία. Πρώτη στάση Χειμάρρα, το ομορφότερο μέρος που είδαμε σε όλο το ταξίδι κατά γενική ομολογία της παρέας. Με δύσκολη ανηφορική πορεία μέχρι να φτάσουμε που δοκίμασε τους δίχρονους κινητήρες των 150-200 κυβικών μας, που όμως μας αποζημίωσε όταν φτάσαμε. Η τεράστια παραλία και τα σκαρφαλωμένα στα βράχια σπίτια όλης της ευρύτερης περιοχής συνθέτουν ένα αδάμαστο μέρος όπως η Σικελία ή η Μάνη. Τα χωριά της Χειμάρρας έχουν μια ιδιαίτερη μυσταγωγία και καθώς το οδικό δίκτυο δεν έχει εκσυγχρονιστεί ακόμα σε αυτό το δύσβατο σημείο περνάς μέσα από τα χωριά σαν να βλέπεις το ΚΤΕΛ να περνά μέσα από χωριά σε παλιές ελληνικές ταινίες. Συνεχίζοντας βόρεια περάσαμε από Αυλώνα, Φιέρι και Δυρράχιο. Κοινό χαρακτηριστικό αυτών των πόλεων η διπλή εικόνα με την αχαλίνωτη δόμηση στα παράλια με τις τεράστιες κατασκευές που είδαμε και στους Αγίους Σαράντα και τα κτίρια της σοσιαλιστικής περιόδου να αντιστέκονται σθεναρά με τη βοήθεια πολύχρωμων ρετούς αποβάλλοντας μέρος της ψυχρής αισθητικής τους. Η πρωτεύουσα ήταν σε απόσταση αναπνοής.
Τα Τίρανα είναι μια όμορφη πόλη που αιχμαλωτίζει τον επισκέπτη
Αν εξαιρέσουμε την πολύχρωμη ανακαίνιση των κτιρίων που έγινε όταν ήταν δήμαρχος Τιράνων ο Έντι Ράμα, η υπόλοιπη πόλη είναι σχεδόν άγνωστη ως εικόνα. Μπορεί να είναι μια μικρή πόλη για ευρωπαϊκή πρωτεύουσα, όμως ευτυχώς αποτελείται από ένα ασυνήθιστο αρχιτεκτονικό layering. Ο σοσιαλιστικός μοντερνισμός συνυπάρχει αρμονικά με ιταλική φασιστική αρχιτεκτονική. Πολλά δημόσια κτίρια χρονολογούνται από την εποχή της ιταλικής κατοχής και χρησιμοποιούνται ακόμα και βρίσκονται περικυκλωμένα από σοσιαλιστικά κτίσματα πιο χαμηλού ύψους από αντίστοιχα άλλων πρώην σοσιαλιστικών χωρών. Η κεντρική πλατεία με τον έφιππο ανδριάντα του Σκεντέρμπεη είναι ίσως η μεγαλύτερη σε επιφάνεια στην Ευρώπη ενώ οι αφίσες περιμετρικά που διαφημίζουν την άφιξη της Ρίτα Όρα σε λίγες μέρες υπογραμμίζουν την παγκόσμια επιτυχία που γνωρίζουν αρκετοί ποπ καλλιτέχνες αλβανικής καταγωγής.
Βγαίνοντας στην πόλη καταλάβαμε αυτό που μας έλεγαν με τις τιμές στους Αγίους Σαράντα αφού πληρώναμε σχεδόν τα μισά. Και δεν ήταν μόνο οι τιμές θελκτικές, πολλοί μετανάστες που γύρισαν από τη Ιταλία και την Ελλάδα έφεραν μαζί τους τη γνώση που αποκόμισαν. Ακόμα θυμόμαστε την ολόσωστη πίτσα Quattro Stagioni με απίθανη αγκινάρα που έλαβε εύσημα κι από τους απαιτητικούς Νοτιοϊταλούς που δεν συγχωρούν. Αφήνοντας τα Τίρανα με τις καλύτερες εντυπώσεις ήρθε η ώρα τη πορείας προς τα νότια, διασχίσαμε γρήγορα το μάλλον αδιάφορο Ελμπασάν για να σταματήσουμε στο Πόγραδετς για το οποίο είχαμε ακούσει τα καλύτερα. Πράγματι, πρόκειται για μια πανέμορφη παραλίμνια πόλη χτισμένη στη δυτική όχθη της λίμνης Οχρίδας με την ομώνυμη πόλη της Β. Μακεδονίας στην απέναντι όχθη. Τα δεκάδες αρχοντικά της οθωμανικής περιόδου που σώζονται ακόμα μαρτυρούν μια πόλη που κάποτε άκμαζε και ήταν πιο κοντά σε άλλες περιοχές της Μακεδονίας όπως το Μοναστήρι παρά στην Αλβανία. Μια ξαφνική νεροποντή παραλίγο μας αναγκάσει μα παρατείνουμε τη διαμονή μας εκεί και να εντρυφήσουμε στη διάσημη ψαροφαγία που παρέχει η λίμνη.
Τελικά ο καιρός μας έκανε τη χάρη και συνεχίσαμε την πορεία μας προς Κορυτσά. Λόγω οδικών έργων δυσκολευτήκαμε να βγούμε στην εθνική και ζήσαμε για μια ακόμα φορά την τρομερή αλβανική φιλοξενία. Ρωτώντας έναν θαμώνα καφετέριας πως να πάμε σηκώθηκε χωρίς δεύτερη σκέψη, παράτησε την παρέα του, μπήκε στο αμάξι και μας είπε ακολουθήστε με γιατί δεν έχει πουθενα ταμπέλες. Αντίστοιχα σκηνικά ζήσαμε σε όλη την Αλβανία, όπως όταν ρωτήσαμε μια κοπέλα στα Τίρανα και τότε αυτή είπε στη φίλη της θα έρθω να σε βρω μετά θα δείξω κάτι στους τουρίστες κι έρχομαι. Κορυφαίο όλων βέβαια όταν ρωτήσαμε στους Αγίους Σαράντα τον δρόμο για το ξενοδοχείο έναν πεζό, μας έδειξε να πάμε αντίθετα σε έναν μονόδρομο και στην υπενθύμιση ότι απαγορεύεται μας ενημέρωσε ότι είναι αστυνομικός εκτός υπηρεσίας και να μην αγχωνόμαστε. Γενικά όπως μας είπαν φτάνοντας στην Κορυτσά οι Έλληνες τουρίστες γίνονται δεκτοί με ενθουσιασμό και η φιλοξενία που απολαμβάνουν φέρνει περισσότερο στη στερεοτυπική κρητική φιλοξενία.
Επιστρέφοντας κατάλαβα τη σημασία της φράσης «Τα ταξίδια είναι επένδυση»
Όσο πλησιάζαμε στον μεθοριακό σταθμό της Κρυσταλλοπηγής είχαμε τον χρόνο να καταλάβουμε πόσο στρεβλή ή ανύπαρκτη εικόνα υπάρχει για αυτή την τόσο κοντινή και τόσο μακρινή ταυτόχρονα χώρα. Από όλες τις βαλκανικές χώρες είναι σίγουρα η πιο κοντινή. Και δεν μιλάμε για απόσταση, τα χρόνια της απομόνωσης από το τέλος του Β´ΠΠ μέχρι το ‘90 μπορεί να έριξαν ένα πέπλο μυστηρίου και το τι συμβαίνει εκεί να είναι πρακτικά άγνωστο, μια αίσθηση που κληροδοτήθηκε και μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Ούτε καν η συνύπαρξη με τις εκατοντάδες χιλιάδες οικονομικών μεταναστών δεν έσπασε αυτό το τείχος της άγνοιας. Ακόμα κι αν δεν είχαμε πάει με βέσπες θα φάνταζε το ίδιο εξωτικό ταξίδι, ακόμα και σε αυτούς που συχνάζουν στα καζίνο της Β.Μακεδονίας ή στις αγορές της Βουλγαρίας. Το σπάσιμο των στερεοτύπων και η διάλυση της καχυποψίας είναι ίσως το μεγαλύτερο κέρδος των ταξιδιών κι ένα ταξίδι στην Αλβανία το προσφέρει απλόχερα.
