Έχει περάσει περίπου μισός αιώνας από όταν πάτησε ο πρώτος άνθρωπος το πόδι του σε ένα ουράνιο σώμα που δεν ήταν ο πλανήτης μας και πολύ σύντομα κάποιος άλλος άνθρωπος θα πατήσει το πόδι του σε κάποιον άλλον πλανήτη, στον πλανήτη Άρη. Από τη στιγμή που γύρισε ο Armstrong πίσω στη Γη πολλοί ήταν αυτοί που έβλεπαν στο άμεσο μέλλον τη διατροφή των αστροναυτών να γίνεται δημοφιλής και σε εμάς τους «γήινους».
Χάπια, σωληνάρια και άλλα τέτοια ευφάνταστα σενάρια συμπυκνωμένης τροφής παρέμειναν επιστημονική φαντασία για εμάς του κοινούς θνητούς. Μάλιστα είναι πολύ πιθανό να δούμε μια πλήρη αντιστροφή του σεναρίου και να δούμε τους αστροναύτες του μέλλοντος να έρχονται πιο κοντά στα δικά μας διατροφικά δεδομένα και να τρώνε ακόμα και μαρούλι.
Πριν μπούμε στα άδυτα της διαστημικής χορτοφαγίας, ας εστιάσουμε σε ένα βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν όλοι όσοι περνούν μεγάλο χρονικό διάστημα μακρία από την ατμόσφαιρα της Γης. Η μικροβαρύτητα όσο διασκεδαστική κι αν μας φαίνεται στα βίντεο του YouTube, αφαιρεί περίπου το 1% της μάζας από τα οστά των αστροναυτών και κοσμοναυτών που μένουν στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό κάθε μήνα που μένουν στο εσωτερικό του. Ταυτόχρονα οι επιβαίνοντες στον σταθμό είναι εκτεθειμένοι σε βλαβερή ακτινοβολία την οποία δεν έχουμε εμείς κάτω από τη γήινη ατμόσφαιρα. Λόγω της μειωμένης βαρύτητας οι αστροναύτες χάνουν και ένα σημαντικό ποσοστό μυϊκής μάζας.
Αν όλα αυτά μοιάζουν τρομακτικά για κάποιους που μένουν λίγους μήνες σε αυτές τις συνθήκες, φανταστείτε πόσο δύσκολο θα είναι τους πρώτους αστροναύτες που θα πάνε στον Άρη, σε ένα διαστημικό ταξίδι που αναμένεται να έχει διάρκεια τριών περίπου χρόνων. Για να λυθεί το πρόβλημα της «διαστημικής οστεοπόρωσης» η NASA δαπάνησε ένα ογκώδες budget 24 δις δολαρίων και τα πιο λαμπρά μυαλά της οικουμένης βρήκαν τη λύση του προβλήματος σε ένα μαρούλι, αλλά όχι οποιοδήποτε μαρούλι.
To «διαστημικό μαρούλι» μοιάζει εξωτερικά με το μαρούλι που κόβουμε στις σαλάτες, αλλά είναι εμπλουτισμένο με PTH, την ανθρώπινη παραθυρεοειδική ορμόνη, ένα τεχνητό πεπτίδιο που παραδοσιακά χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση του υποπαραθυρεοειδισμού. Θεωρητικά μια ένεση PTH στους αστροναύτες κάθε μέρα θα έλυνε το θέμα της έλλειψης ασβεστίου στο αίμα, αλλά αυτό θα απαιτούσε τουλάχιστον 1000 σύριγγες για κάθε έναν από αυτούς με ό,τι άλλη συνέπεια θα είχε η υγεία των φλεβών μια τέτοια διαδικασία.
Αντί αυτού, οι ερευνητές που ανέλαβαν να βρουν λύση κατάφεραν να βρουν έναν τρόπο να παράξουν την εν λόγω ορμόνη στα κύτταρα του μαρουλιού με τη χρήση ενός «έξυπνου» βακτηρίου. Τελικά οι επιστήμονες κατάφεραν να αντλήσουν 12 mg PTH ανά κιλό μαρουλιού.
Κι εδώ ξεκινάει το πραγματικά ενδιαφέρον. Φυσικά και οι αστροναύτες δεν θα φορτώσουν ένα φορτηγό ψυγείο γεμάτο μαρούλια στο σκάφος που θα τους μεταφέρει στον Άρη, αλλά θα καλλιεργήσουν τα μαρούλια τους μέσα στο σκάφος. Η διαστημική κηπουρική δεν είναι πια επιστημονική φαντασία όπως την είδαμε στο The Martian με τον Matt Damon, αλλά πραγματικότητα.
Ήδη στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό είχαμε την πρώτη καλλιέργεια από κολοκυθάκια και πολλά ακόμα λαχανικά αναμένεται να ακολουθήσουν. Εκεί θα γίνει και το επόμενο στάδιο του πειράματος με τα «διαστημικά μαρούλια» για να δουν οι επιστήμονες αν μπορούν να καλλιεργηθούν σε αυτές τις συνθήκες και αν όχι θα γίνουν οι απαραίτητες παρεμβάσεις.
Το επόμενο βήμα της διαστημικής κηπουρικής είναι η καλλιέργεια πάνω στην επιφάνεια του Άρη. Γνωρίζουμε ήδη ότι το έδαφός του είναι γόνιμο, με τα μεγαλύτερα μειονεκτήματα να είναι το ελάχιστο νερό και η αδύναμη ηλιακή ακτινοβολία. Τα δύο τελευταία θα γίνουν το αντικείμενο μελέτης για τους επιστήμονες που θα αναλάβουν να φτιάξουν τις συνθήκες εκείνες που θα επιτρέψουν τη μόνιμη διαμονή ανθρώπων πάνω στον Κόκκινο πλανήτη με τη μορφή μιας διαστημικής βάσης; Επιστημονική φαντασία; Τα ίδια έλεγαν και πριν από 50κάτι χρόνια μέχρι να δουν τον Armstrong να κάνει εκείνο το πρώτο βήμα στην επιφάνεια της Σελήνης.
Στο μεταξύ τροφές όπως το «διαστημικό μαρούλι» μπορούν κάποια στιγμή να δώσουν λύσεις για τους «γήινους» που αντιμετωπίζουν προβλήματα με τον θυρεοειδή και τα οστά τους, γιατί η έρευνα πάνω στο διάστημα δίνει αποτελέσματα και στη Γη.
