Μπορεί να φύγεις από μια συζήτηση νιώθοντας ότι μόλις μίλησες με ένα καλά προγραμματισμένο ρομπότ αντί για έναν αυθεντικό άνθρωπο.
Σίγουρα έχω συναντήσει ανθρώπους σαν κι αυτούς στη δουλειά μου. Με τα χρόνια, είχα πελάτες, γνωστούς, ακόμα και έναν-δύο μακρινούς συγγενείς που φαίνεται να περνούν τη ζωή τους χωρίς να δημιουργούν πραγματικούς δεσμούς με τους γύρω τους.
Είναι ανησυχητικό να το βλέπεις, γιατί οι ανθρώπινες σχέσεις υποτίθεται ότι βασίζονται στην ενσυναίσθηση, την εμπιστοσύνη και την ανταλλαγή συναισθημάτων.
Σήμερα, θέλω να ρίξω φως σε κάποια σημάδια που υποδηλώνουν ότι ένα άτομο δεν νιώθει πραγματική συναισθηματική σύνδεση με τους άλλους.
Αν και κάποια από αυτά τα χαρακτηριστικά μπορεί να εμφανίζονται σε άτομα που είναι απλώς επιφυλακτικά ή εσωστρεφή, υπάρχει ένα σημείο όπου αρχίζεις να αισθάνεσαι ότι κάτι βαθύτερο (ή η έλλειψή του) βρίσκεται σε εξέλιξη.
Ας αναλύσουμε επτά τέτοιες συμπεριφορές που μπορεί να σε κάνουν να αναρωτηθείς αν υπάρχει πραγματική φροντίδα πίσω από τη μάσκα.
1. Δείχνουν μια σοκαριστική έλλειψη ενσυναίσθησης
Σου έχει τύχει ποτέ να μοιραστείς μια δύσκολη εμπειρία με κάποιον, μόνο για να τον δεις να σε κοιτάζει απαθώς, χωρίς καμία συναισθηματική αντίδραση;
Είναι άλλο κάποιος να είναι στιγμιαία αφηρημένος, και εντελώς διαφορετικό να βλέπεις κάποιον να απορρίπτει τον πόνο σου με την ίδια αδιαφορία που θα έδειχνε σε μια βαρετή είδηση.
Στην επαγγελματική μου πορεία, έχω γνωρίσει ανθρώπους που περιέγραφαν συγγενείς ή συντρόφους να συμπεριφέρονται ακριβώς έτσι—χωρίς λόγια παρηγοριάς, χωρίς ερωτήσεις, ούτε καν ένα συμπονετικό νεύμα. Αντίθετα, άλλαζαν θέμα, σαν ο πόνος του άλλου να ήταν ασήμαντος.
Όπως έχει πει ο Daniel Goleman, συγγραφέας του Συναισθηματική Νοημοσύνη, «Η πραγματική συμπόνια δεν σημαίνει μόνο να νιώθεις τον πόνο του άλλου, αλλά και να κινητοποιείσαι για να τον ανακουφίσεις.»
Όταν κάποιος μένει εντελώς αδιάφορος μπροστά στη δυστυχία, αυτό συχνά αποκαλύπτει ένα βαθύτερο κενό—σαν να του λείπει η βασική «καλωδίωση» ή η διάθεση να συνδεθεί με τη συναισθηματική κατάσταση των άλλων. Δεν είναι απλώς εγωκεντρισμός· είναι ένα σημάδι ότι η ενσυναίσθηση ίσως να μην αποτελεί προτεραιότητα στον εσωτερικό του κόσμο.
2. Προβάλλουν μια επιφανειακή γοητεία
Δεν είναι όλοι όσοι στερούνται πραγματικής συναισθηματικής σύνδεσης ψυχροί ή απόμακροι. Μερικοί, μάλιστα, μπορεί να φαίνονται εξαιρετικά γοητευτικοί στις καθημερινές τους αλληλεπιδράσεις.
Χαμογελούν με ευκολία και έχουν το ταλέντο να μετατρέπουν μια απλή κουβέντα σε κάτι που μοιάζει ασυνήθιστα ενδιαφέρον.
Όμως, αν προσέξεις καλύτερα, μπορεί να διαπιστώσεις ότι αυτοί οι φαινομενικά «γοητευτικοί» άνθρωποι αλλάζουν σχέσεις γρήγορα, χωρίς να επενδύουν πραγματικά στην ευημερία κανενός. Είναι σαν να έχουν τελειοποιήσει ένα σενάριο που κερδίζει τους άλλους, μόνο και μόνο για να τους κρατούν σε απόσταση.
Κάποτε γνώρισα κάποιον που ήταν η ψυχή κάθε πάρτι. Οι άνθρωποι έλκονταν από το χιούμορ και την ευστροφία του—κι όμως, είχε τη συνήθεια να εξαφανίζεται τη στιγμή που κάποιος χρειαζόταν αληθινή στήριξη. Μόλις τα συναισθήματα γίνονταν έντονα, απομακρυνόταν σαν γάτα που μόλις είδε νερό.
Με τον καιρό, όσοι τον περιτριγύριζαν κατάλαβαν ότι τον ενδιέφερε περισσότερο να συλλέγει θαυμαστές παρά να δημιουργεί πραγματικές φιλίες.
Όταν η επιφανειακή γοητεία είναι ένα σταθερό μοτίβο και όχι ένας περιστασιακός αμυντικός μηχανισμός, συνήθως κρύβει μια βαθύτερη αδυναμία να αναπτύξει αυθεντικούς συναισθηματικούς δεσμούς.
Αυτό υποστηρίζεται και από ειδικούς όπως ο Carl Rogers, ο οποίος πίστευε στη δύναμη της «ανεπιφύλακτης θετικής αποδοχής» για μια ουσιαστική σύνδεση—κάτι που τα άτομα με μόνο μια επιφανειακή γοητεία σπάνια, αν όχι ποτέ, επιδεικνύουν.
3. Δεν έχουν κανέναν ενδοιασμό να πουν ψέματα
Είναι φυσιολογικό κάποιος να «ωραιοποιήσει» την αλήθεια περιστασιακά—όπως να πει ένα αθώο ψέμα για να προστατεύσει τα συναισθήματα ενός φίλου.
Αλλά υπάρχει τεράστια διαφορά ανάμεσα σε ένα μικρό ψέμα και σε κάποιον που ψεύδεται τόσο φυσικά, που γίνεται δεύτερη φύση του. Αν έχεις ποτέ αντιμετωπίσει κάποιον για ένα κατάφωρο ψέμα και η αντίδρασή του δεν είχε ίχνος ενοχής, ξέρεις πόσο ανατριχιαστικό μπορεί να είναι αυτό.
Από τη δική μου οπτική, ένας βασικός λόγος που συμβαίνει αυτό είναι ότι η γνήσια μεταμέλεια προέρχεται συνήθως από το ενδιαφέρον μας για το πώς οι πράξεις μας επηρεάζουν τους ανθρώπους που εκτιμούμε. Όταν δεν εκτιμάς πραγματικά τους άλλους—ή δεν τους βλέπεις ως άξιους μιας ειλικρινούς σχέσης—το να λες ψέματα μοιάζει ασήμαντο.
Ίσως έχεις διαβάσει την ανάρτησή μου για τα όρια, όπου ανέφερα ότι ο σεβασμός βασίζεται συχνά στην ακεραιότητα. Όταν δεν υπάρχει σεβασμός, η εξαπάτηση γίνεται εύκολη.
Κάποιοι άνθρωποι δεν λένε ψέματα απλώς για να καλύψουν λάθη· κατασκευάζουν ολόκληρες ιστορίες για προσωπικό όφελος.
Και όταν τους ξεσκεπάσεις, μπορεί να αντιδράσουν με θυμό ή να προσπαθήσουν να σε κάνουν να αμφιβάλλεις για την ίδια σου την πραγματικότητα (gaslighting), γυρίζοντας την κατάσταση εναντίον σου, απλά και μόνο επειδή τόλμησες να αμφισβητήσεις την ειλικρίνειά τους.
4. Βρίσκουν την ευαλωτότητα άχρηστη
Η Brené Brown έχει πει διάσημα: «Η ευαλωτότητα ακούγεται σαν αλήθεια και νιώθεται σαν θάρρος.» Έχω διαπιστώσει ότι οι άνθρωποι που δυσκολεύονται να συνδεθούν συναισθηματικά συχνά βλέπουν την ευαλωτότητα με πολύ πιο αυστηρό τρόπο—δηλαδή, ως μια άχρηστη άσκηση ή ακόμα και αδυναμία.
Μπορεί να ειρωνεύονται την ιδέα του να μοιράζεσαι προσωπικούς αγώνες ή να βρίσκουν συγκεχυμένο το γιατί κάποιος θα παραδεχόταν ανασφάλειες. Για αυτούς, η ζωή είναι μια σειρά από προστατευμένες αλληλεπιδράσεις, όλες επικεντρωμένες στην αυτοσυντήρηση.
Είχα μια πελάτισσα που προσπαθούσε για χρόνια να συνδεθεί συναισθηματικά με τον σύντροφό της—μοιράζοντας παιδικές αναμνήσεις, ανοίγοντας για τους φόβους της και ελπίζοντας για αμοιβαία ειλικρίνεια.
Αντ' αυτού, αντιμετώπισε απορριπτικά σχόλια: «Γιατί μου το λες αυτό;» και «Αυτό είναι στο παρελθόν, ξεπέρασέ το.»
Κάθε απόρριψη ήταν μια υπενθύμιση ότι η συναισθηματική εγγύτητα ήταν μια ξένη έννοια για εκείνον. Αντί να βλέπει την ευαλωτότητά της ως γέφυρα μεταξύ τους, την αντιλαμβανόταν ως περιττό εμπόδιο.
Όταν κάποιος συνεχώς απορρίπτει ή κοροϊδεύει τις προσπάθειές σου να ανοιχτείς, ουσιαστικά έχεις να κάνεις με έναν τοίχο από τούβλα.
5. Χρησιμοποιούν τις σχέσεις ως συναλλαγές
Κάποτε συνάντησα έναν άνθρωπο που, επιφανειακά, φαινόταν αρκετά στοργικός.
Ρωτούσε πολλά, θυμόταν τις γιορτές, και έδινε ακόμα και προσεγμένα δώρα.
Αλλά με τον καιρό εμφανίστηκε ένα μοτίβο: πάντα ήθελε κάτι σε αντάλλαγμα—ίσως μια χάρη στη δουλειά, μια σύσταση σε κάποιον σημαντικό, ή απλώς μια ενίσχυση του εγώ του.
Δεν υπήρξε ποτέ πραγματική αμοιβαιότητα· όλα ήταν γύρω από το τι μπορούσε να κερδίσει.
Αυτή η συναλλακτική νοοτροπία μπορεί να είναι σοκαριστική, γιατί οι σχέσεις, στις πιο υγιείς τους μορφές, βασίζονται στο δόσιμο και το λάβειν. Ο Carl Jung σημείωσε ότι «το να γνωρίζεις το σκοτάδι σου είναι ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσεις το σκοτάδι των άλλων».
Με άλλα λόγια, η αυτογνωσία προάγει την ενσυναίσθηση και τη γνήσια σύνδεση.
Αλλά αν κάποιος βλέπει τους άλλους μόνο ως σκαλοπάτια για προσωπικούς στόχους, αυτό είναι ένδειξη ότι δεν ενδιαφέρεται για συναισθηματικό βάθος. Επενδύει σε σένα μόνο όσο μπορείς να είσαι χρήσιμος, και όταν η χρησιμότητά σου τελειώσει, τελειώνει και η σχέση. Αυτό είναι πολύ μακριά από τον πραγματικό δεσμό, ο οποίος ανθίζει όταν θέλεις να δεις τον άλλον ευτυχισμένο για χάρη του, και όχι μόνο για το τι μπορεί να κάνει για σένα.
