Ήταν ένα συναίσθημα που το νιώσαμε έντονα τις μαύρες ημέρες της πανδημίας. Μάλιστα η επιστήμη το έχει αποδείξει. Μία έρευνα σ’ ένα μεγάλο δείγμα του γαλλικού πληθυσμού από το Πανεπιστήμιο του Clermont Auvergne διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι βίωσαν μια «επιβράδυνση» του χρόνου κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Αλλά αυτή η αντίληψη του χρόνου δεν ήταν προϊόν άγχους ή στρες, ήταν λόγω πλήξης. Επιπλέον όσο πιο πολύ ένιωθαν αυτό το συναίσθημα οι άνθρωποι, τόσο πιο λυπημένοι ήταν.

Η πλήξη δεν είναι ένα νέο συναίσθημα. Ωστόσο η εποχή του Covid-19 έδωσε σε πολλούς την πιο έντονη εμπειρία αυτής. Σε μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στην Ιταλία, μόλις ένα μήνα μετά το έντονο lockdown, οι άνθρωποι χαρακτήρισαν την πλήξη ως μια από τις πιο δύσκολες πτυχές που έπρεπε να αντιμετωπίσουν. Δεύτερο χειρότερο συναίσθημα μετά την έλλειψη ελευθερίας.

Γιατί μισούμε την πλήξη;

Η πλήξη έχει προταθεί ως βασική αιτία για όλα τα είδη αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών, από την κατάχρηση ναρκωτικών και αλκοόλ μέχρι τα προβλήματα με τον τζόγο, την υπερφαγία και το επικίνδυνο σεξ. Πιο κακόβουλες συμπεριφορές, όπως ο βανδαλισμός, βρίσκουν τις ρίζες τους επίσης στην πλήξη. Ο φιλόσοφος Μπέρτραντ Ράσελ υποστήριξε ότι «οι πόλεμοι και οι διώξεις ήταν όλα μέρος της φυγής από την πλήξη».

Πώς η βαρεμάρα σου κάνει καλό

Γιατί η πλήξη είναι τόσο εξοργιστική; Ίσως δεν είμαστε πολύ καλοί στο να χρησιμοποιούμε σωστά τον ελεύθερο χρόνο μας. Μια έρευνα που δημοσιεύθηκε το 2018 από το Anderson School of Management του UCLA, ανέλυσε τα δεδομένα 35.000 Αμερικανών για να προσδιορίσει τη σχέση μεταξύ του πόσο ελεύθερο χρόνο έχουν και το πόσο ευχαριστημένοι είναι με τη ζωή μας. Το συμπέρασμα; Για όσους εργάζονται σε δουλειές πλήρους απασχόλησης, η ικανοποίηση από τη ζωή κορυφώνεται με μόλις 2,5 ώρες ελεύθερου χρόνου την ημέρα. Όταν ξεπερνούσε αυτόν τον χρόνο, οι άνθρωποι άρχισαν να αγχώνονται. Ένιωθαν αντιπαραγωγικοί, άτονοι και θυμωμένοι. Ο Γερμανός φιλόσοφος Άρθουρ Σοπενχάουερ, κάπως απαισιόδοξος, είδε την πλήξη ως ενδεικτική της ανούσιας ζωής - αν η ζωή είχε κάποια πραγματική αξία, υποστήριξε, η πλήξη δεν θα υπήρχε.

Τι συμβαίνει με τη βαρεμάρα;

Ωστόσο ο Lars Svendsen, καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Μπέργκεν και συγγραφέας του «A Philosophy of Boredom», βλέπει το θέμα της πλήξης με λιγότερο υπαρξιακό τρόπο. «Επιστρέφοντας στα αρχικά επτά θανάσιμα αμαρτήματα ίσως η λέξη «νωθρότητα» να μεταφράστηκε λάθος, όταν πιστέψαμε ότι ήταν πιο κοντά στην «πλήξη». Αυτή θεωρήθηκε ως η χειρότερη από όλες τις αμαρτίες γιατί αν υποκύψεις σε αυτή, υποκύπτεις σε όλες τις άλλες αμαρτίες. Αλλά η βαρεμάρα δεν είναι να δουλεύεις σκληρά ή να μην δουλεύεις σκληρά. Έχει να κάνει με το νόημα που βρίσκεις σε αυτό που κάνεις. Η πλήξη στην πραγματικότητα είναι μια... απόσυρση».

Στην πραγματικότητα το να βαριόμαστε δε θεωρείται κακό. Ίσως αποτελεί μία «χρυσή ευκαιρία». Σε μια μελέτη του 2019 που δημοσιεύθηκε από την Academy of Management Discoveries, οι άνθρωποι είχαν καλύτερες ιδέες, τόσο από άποψη ποσότητας όσο και ποιότητας, αφού πέρασαν από μια εσκεμμένη εργασία που προκαλούσε πλήξη. Αν ο ύπνος είναι το απόγειο της σωματικής χαλάρωσης, η πλήξη είναι το απόγειο της ψυχικής χαλάρωσης ήταν το αποτέλεσμα της έρευνας. Το να αφήσουμε το μυαλό μας να χαλαρώσει ακούγοντας απλώς μουσική και κοιτάζοντας το ταβάνι είναι το ίδιο σημαντικό με το να περπατήσουμε μετά από μία δύσκολη μέρα στο γραφείο.

«Η πλήξη είχε πάντα πολύ κακό όνομα επειδή είναι ένα αρνητικό συναίσθημα, κάτι που μας έκανε να την αποφύγουμε», σημειώνει η Sandi Mann, ανώτερη λέκτορας ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Central Lancashire. «Όμως, όπως όλα τα συναισθήματα, η πλήξη έχει έναν σκοπό. Χρειαζόμαστε την πλήξη για να συνηθίσουμε τα πράγματα, διαφορετικά θα ήμασταν σαν νήπια που ενθουσιάζονται συνεχώς με τα πάντα. Χρειαζόμαστε τη βαρεμέρα πλήξη γιατί μπορεί να οδηγήσει σε νέες ιδέες. Υπάρχει κάτι σε αυτήν που εμπνέει τη δημιουργικότητα.

Αγκάλιασε την πλήξη

Η βαρεμάρα είναι ένα συναίσθημα που έχει εξίσου θέση στην εμπειρία της ζωής, όπως και τα υπόλοιπα συναισθήματα. Είναι δύσκολο να την αποδεχτούμε διότι έτσι έχουμε μάθει από μικρά παιδιά. Έτσι λειτουργεί η κοινωνία και θέλει να ασχολείσαι αλόγιστα και πολυάσχολα. Το αν επιβραδύνεις λίγο τους ρυθμούς και να αγκαλιάσεις το... κενό είναι μία φυσική κατάσταση. Είναι εκείνη η ψυχική ηρεμία, το διάλειμμα που είναι απαραίτητο για το μυαλό, το σώμα και την ψυχή σου.

Ο καλλιτεχνικός κόσμος συνήθως τείνει να βλέπει θετικά την πλήξη. Οι ιδέες έρχονται όταν κοιτάς το κενό. Ποιος είναι ο λόγος, λοιπόν, να μην ακολουθήσεις το πνευματικό παράδειγμά τους;