Η ιστορία των Καλαβρύτων δεν είναι απλά άλλη μία ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι μία από τις πιο σπαραχτικές που έχουν γραφτεί στα βιβλία και με τους ιστορικούς να αναφέρουν πως είναι, από τα κατεξοχήν παραδείγματα, που δεν θα έπρεπε καν να αναφέρονται με όρους όπως «αντίποινα», «πράξεις πολέμου», αλλά μόνο με έναν ορισμό: την στυγνή δολοφονία. Αυτό είναι το καίριο σημείο της ιστορίας που συνοδεύει μέχρι και σήμερα τα Καλάβρυτα.
Το setting
Η ιστορία ξεκινάει ουσιαστικά με την προσφυγή της Ελλάδας στο Διεθνές Δικαστήριο για τις γερμανικές αποζημιώσεις. Μία δικηγόρος που εργάζεται για το υπουργείο Εξωτερικών της Γερμανίας, αναλαμβάνει να εξερευνήσει τις διάφορες μαρτυρίες και ισχυρισμούς για τα Καλάβρυτα ώστε να ξεχωρίσει την αλήθεια από την πραγματικότητα. Στο ταξίδι της στην Ελλάδα, συναντάει τον Max von Sydow (σ.σ.: στην τελευταία του ταινία), που υποδύεται έναν από τους τελευταίους επιζώντες της σφαγής των Καλαβρύτων και που ο ίδιος βίωσε φριχτές αναμνήσεις με την οικογένειά του στα χέρια των Γερμανών.
Το σενάριο
Η ιστορία των Καλαβρύτων είναι δυνατή από μόνη της, αλλά ουσιαστικά δεν υπάρχει μια συνοχή στο σενάριο. Θα μπορούσες να πεις πως η ταινία -επειδή κάνει flashbacks- έχει τρεις βασικούς πρωταγωνιστές: την δικηγόρο, τον von Sydow που υποδύεται τον επιζώντα Ανδρέου και τον πιτσιρίκο Μάξιμο Λιβιεράτο που παίζει τον Ανδρέου στην παιδική του ηλικία. Παρότι θα μπορούσε να γίνεται μία αλληλουχία καταστάσεων με πολύ πιο εμπλουτισμένους διαλόγους, θα έλεγε κανείς πως το «Καλάβρυτα 1943» ξεφεύγει τις περισσότερες φορές από την ταυτότητα της ταινίας και μπαίνει σε εκείνο του ντοκιμαντέρ. Τα περισσότερα ιστορικά δράματα μπαίνουν σε αυτή την διαδικασία λόγω της ιστορίας του, αλλά η απώλεια διαλόγων και μεγαλύτερης διαδραστικότητας ανάμεσα στους ηθοποιούς, κάνει την ταυτότητα του ντοκιμαντέρ πιο ισχυρή.
Το καστ ωστόσο είναι εξαιρετικό
Ο Max von Sydow παίζει με το ζόρι 20 λεπτά, αλλά παίζει με τα μάτια. Δεν περιμένεις άλλωστε και κάτι περισσότερο από ένα ιερό τέρας του κινηματογράφου. Είναι πολύ σημαντικό ότι κάποιος που θα δει την ταινία θα αντιληφθεί το μέγεθος του von Sydow και το πόσο ψηλά βάζει τον πήχη στο καστ. Εξαιρετική ωστόσο είναι η Δανάη Σκιάδη στο ρόλο της χαροκαμένης μάνας -μία εξαιρετική ηθοποιός και βετεράνος πια- αλλά και οι πιτσιρικάδες Μάξιμος Λιβιεράτος και Τάσος Καρλής που παίζουν τα αδέρφια. Έχουμε βέβαια και τον Νικόλα Παπαγιάννη, τον εξαιρετικό Γιώργο Βογιατζή σε ένα πολύ μικρό ρόλο, αλλά και τους διεθνείς φήμης Tomas Arana και Alice Krige, που υποδύονται τον στρατηγό von Le Suire και την χήρα ενός αυστριακού στρατιώτη που αποτέλεσε την αφορμή να μιλήσουν κάποιες κριτικές για «ξέπλυμα» των Ναζί.
Υπήρξε πράγματι ξέπλυμα;
Κατά την άποψή μου για την περίφημη σκηνή με τον αυστριακό στρατιώτη (την οποία δεν αποκαλύπτουμε για λόγους spoiler), δεν υπήρξε κανένα ξέπλυμα. Υπάρχουν δεκάδες μαρτυρίες για στρατιώτες κατά την διάρκεια της εξουσίας του Γ’ Ράιχ που έγιναν λιποτάκτες, που βοήθησαν τον κόσμο να διαφύγει (όσο μπορούσαν), που συνεργάστηκαν ως διπλοί πράκτορες αλλά και πολλούς που αυτοκτόνησαν επειδή δεν άντεξαν τις θηριωδίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι αυτό του αξιωματικού Karl Plagge που στρατολογήθηκε στη Βέρμαχτ και κατάφερε να σώσει περίπου 2.000 οικογένειες Εβραίων κατά την διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Η πινελιά του Αυστριακού που επέλεξε να παρουσιάσει ο σκηνοθέτης Νικόλας Δημητρόπουλος, δεν ήταν ξέπλυμα αλλά η προσωποποίηση της ελπίδας και της καλοσύνης που μπορεί να υπάρξει ακόμα και στα χειρότερα σκηνικά. Για την ιστορία, δεν υπήρξε κανένας στρατιώτης των Ναζί που να βοήθησε τους αδικοχαμένους πατριώτες στα Καλάβρυτα. Η σκηνή αυτή, είναι προϊόν μυθοπλασίας και είναι λογικό που ξεσήκωσε αντιδράσεις και ειδικά στην Ένωση Θυμάτων Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος. Ας είμαστε όμως ειλικρινείς. Δεν υπήρχε κανένας λόγος να υπάρξει αυτή η σκηνή γιατί, ακόμη και αν οι παραγωγοί της ταινίας δεν το είχαν ηθελημένα στο νου, αποδυναμώνουν με αυτόν τον τρόπο μια ιστορία που η ανθρωπότητα οφείλει να θυμάται ακριβώς όπως συνέβη.
Τα «Καλάβρυτα 1943» είναι μία ταινία που οφείλουμε να δούμε για να μην ξεχνάμε την μελανή ιστορία και τα δεινά. Πέρα από κάποια τεχνικά στοιχεία στο σενάριο που μπορούσαν να την κάνουν πιο πλούσια, αξίζει τον χρόνο σου και κυρίως την προσοχή σου.
