Η σειρά «Black Mirror», ή έστω μερικά εκ των αυτοτελών της επεισοδίων, προσφέρει μία επαρκή απεικόνιση-ερμηνεία της διχοτόμησης ενός λαού, που έχει σφυρηλατηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να παίρνει το σχήμα άκαμπτου -στη δική του συνείδηση πάντα- δόρατος. Με σχολαστικά ακονισμένες άκρες, σταθερά αντίρροπες, έτοιμες να διαξιφιστούν στην αρένα για την ανάδειξη αυτής που προκάλεσε και επέδειξε το περισσότερο αίμα. Αλλά και με έναν κοινό εχθρό: Το δόγμα.
Η επιστημονική φαντασία, ως εμπορικό κινηματογραφικό εργαλείο της σειράς, είναι ρυθμισμένη στην τοπική ώρα της πραγματικότητας του σήμερα, αφού ο σκοπός, εκτός από το να αγιάζει τα μέσα, ξέρει και να τα συνδέει, ακόμα και χρονικά, έχοντας και εδώ την τελευταία κουβέντα. Αυτή που εν προκειμένω λέει ότι οι ανθρώπινες συμπεριφορές και αντιδράσεις απέναντι σε κοινωνικές, πολιτικές, θρησκευτικές έριδες, δεν αλλάζουν ως προς την εποχή, άρα και την ψευδαίσθηση της προοδευτικότητας που αυτή δημιουργεί.
Ούτε καν ως προς τη σοβαρότητα και βαρύτητα της εκάστοτε διχαστικής ερώτησης-πρόκλησης προς το κοινό, ανεξάρτητα από το αν το «διαγώνισμα» έχει κλιμακωτή δυσκολία, ξεκινώντας από ένα αθώο χαστουκάκι και μερικά στοιβαγμένα άπλυτα πιάτα αδιάφορων τηλεοπτικών περσόνων και καταλήγοντας σε εθνικά, διακρατικά, ζητήματα. Ό,τι ακριβώς δηλαδή έγινε και το 2018. Ό,τι ακολουθεί και παρακάτω, με σειρά, όχι χρονολογικη, αλλά βάσει της βαρύτητας και της έκτασης του εκάστοτε διχαστικού γεγονότος, έτσι όπως την όρισε ο ίδιος ο λαός.
Μόνο η διατύπωση της απάντησης αλλάζει. Και το εργαλείο της κάθε εποχής. Εμείς διανύουμε αυτή του σοσιαλομιντιακού συνδρόμου. Το οποίο ακόμα και εμείς που -θέλουμε να- λεγόμαστε δημοσιογράφοι, συχνά δεν προλαβαίνουμε, μένοντας από απλοί παρατηρητές μέχρι (το πολύ) κριτές των κριτών.
Τα ένστικτα αντιθέτως παραμένουν ίδια, ανεξάρτητα από τον χρόνο. Μαζί και η ηδονή που προκαλεί ο διχασμός, η πόλωση, η εκκόλαψη σε μία αναρριχόμενη, συμπλέουσα «ιδεολογία», απέχοντας από τη μάζα τόσο, όσο χρειάζεται για να τη σκορπίσει σε υποσύνολα. Συμπαγή υποσύνολα που δεν μουχλιάζουν ακόμα κι αν έχουν περάσει αιώνες, αφού η πυκνότητά τους είναι και ο λόγος της δημιουργίας τους.
Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα...
1. Το Μακεδονικό
Μαζικά συλλαλητήρια, ελληνικές σημαίες, Ήλιοι της Βεργίνας, οργή λαού για ξεπούλημα της ιστορίας και του πολιτισμού στη μισή οθόνη, παγερή αδιαφορία στην άλλη μισή, στα όρια της αποστροφής ως προς την αντιμετώπιση ενός θέματος που δείχνει να ωχριά μπροστά σε άλλα φλέγοντα καθημερινά και ζωτικά ζητήματα. Και που όχι απλά δεν ορθώνει το εθνικό φρόνημα και ανάστημα, αλλά που πολλές φορές εγείρει εθνικιστικά ένστικτα. «Η Μακεδονία ελληνική» vs «Φασίστας όποιος το υποστηρίζει και το διατυμπανίζει με τέτοια θέρμη». Οι μεν διαδήλωναν, ενώ την ίδια ώρα έδειχναν με το δάχτυλο αυτούς που απείχαν. Και τούμπαλιν. Αιώνιο θέμα το Μακεδονικό. Αλλά όχι για όλους...
2. Διαχωρισμός Κράτους-Εκκλησίας
Να σταματήσουμε να πληρώνουμε τους παπάδες. Να κοπούν από το δημόσιο. Πείτε μας ποια είναι η περιουσία της Εκκλησίας. Να καταργηθούν τα θρησκευτικά από τα σχολεία. / Είμαστε Χριστιανικός λαός. Λαός της ορθοδοξίας. Είστε άθεοι. Άθεοι Συριζαίοι.
Ο διαχωρισμός Κράτους και Εκκλησίας ασφαλώς και δεν μπορούσε να διχάσει τον κόσμο μόνο γύρω από την μισθολογική πηγή των κληρικών. Η εκκλησία ταυτίστηκε με τη θρησκεία και αυτή με τη σειρά της συγκρίνεται με την πολιτική «ιδεολογία» από τον ίδιο τον λαό, που στην εκάστοτε άποψη κοτσάρει και μια σφραγίδα για να πιστοποιήσει τις ιδεολογικές ρίζες αυτού που την εκφέρει. Τα γκάλοπ έδιναν κι έπαιρναν, ωστόσο δεν αφορούσαν μόνο την εκκλησία και τους παπάδες, αλλά πολλά ακόμη παρακλάδια στα «απόκρυφα» θρησκευτικά πιστεύω του καθενός, δημιουργώντας και εδώ την αίσθηση ενός λαού, για τον οποίο δεν πρέπει να μας νοιάζει τελικά αν δηλώνει «Ορθόδοξος», αλλά αν έχει καταλήξει ότι θέλει κάτι να δηλώνει και κυρίως αν έχει μάθει να σκέφτεται και να πράττει ορθόδοξα.
3. Δολοφονία Ζακ Κωστόπουλου
Η απλοϊκή πρώτη ανάγνωση και οι ταχείς ανατροπές στα αίτια της δολοφονίας του έριξαν άπλετο και άδικα χυμένο αίμα στο όνομα της «αυτοδικίας», ωστόσο η υπόθεση αποδείχτηκε πολύ πιο σοβαρή με μεγαλύτερες κοινωνικές προεκτάσεις, ως προς την αντιμετώπιση της δολοφονίας ενός ανθρώπου, όχι με βάση την ανθρώπινη υπόσταση αλλά την κοινωνική του φύση και θέση, εδώ, σε περιθωριοποιημένες ομάδες. Σφαγή μπροστά στο ερώτημα για το αν η δολοφονία ενός οροθετικού πήρε εκτάσεις εθνικού ήρωα, αν η πολιτεία αγνοεί την περιθωριοποίησή τέτοιων ομάδων, το bullying, τις επιθέσεις που δέχονται και τη δυσκολία τους να ενταχθούν και να αντιμετωπίσουν την κοινωνία.
4. Ξυλοδαρμός βιαστή
Η δολοφονία της Ελένης Τοπαλούδη από δύο νεαρούς ήταν ένα από τα τελευταία θέματα που κλόνισαν και δίχασαν την κοινή γνώμη. Ένας εξ αυτών, ξυλοκοπήθηκε και βιντεοσκοπήθηκε μέσα στη φυλακή, με τους κρατούμενους να παίρνουν τον νόμο στα χέρια τους σε μία πρώτη ετυμηγορία και επίδειξη αυτοδικίας, που επίσης δημιούργησε δύο πόλους. Οι μεν χαιρέτισαν την αυτοδικία και τους φυλακισμένους που την επιστράτευσαν για να κάνουν αυτά που δεν προσδοκούν να πράξει το νομικό σύστημα, οι δε την καταδίκασαν, υποστηρίζοντας μάλιστα ότι η δημοσιοποίηση ενός τέτοιου βίντεο κάνει ακόμη πιο άγρια τα ένστικτα και δημιουργεί εικόνα ζούγκλας.
5. Εισβολή Ιβάν Σαββίδη
Λίγο πιο παλιό το περιστατικό, αλλά επίσης μέσα στο 2018 και επίσης διχαστικό. Ο Ιβάν Σαββίδης, στο παιχνίδι του ΠΑΟΚ με την ΑΕΚ, νιώθει ότι η ομάδα του αδικείται και μπουκάρει στο γήπεδο οπλοφορώντας και προσπαθώντας να επιτεθεί στον διαιτητή. Υπήρχε κόσμος, όχι μόνο του ΠΑΟΚ, που υποστήριξε ότι ορθώς έπραξε, αισθανόμενος ότι οι κόποι, τα χρήματά του, η υπόληψή του προσβάλλονται, αλλά και κόσμος που είδε σε αυτή την πράξη ένα μελλοντικό «δεδικασμένο» και ελαφρυντικό για ανάλογες πράξεις ιδιοκτητών ομάδας.
6. Φωτιά στο Μάτι
Από τις ελάχιστες, ίσως η μοναδική περίπτωση, που είδαμε μία συγκλίνουσα άποψη κι αυτό γιατί είχαμε να κάνουμε με μία εθνική τραγωδία. Είδαμε την ενότητα, την αλληλεγγύη, την κοινωνική προσφορά και την κοινή λογική να πρυτανεύουν, να κυριαρχούν και να αφήνουν στην άκρη, έστω και για λίγες ημέρες, έστω και σαν ελάχιστο φόρο τιμής στα θύματα της φονικής πυρκαγιάς, τη διχόνοια και τον διχασμό. Ακόμα κι εκεί, όμως, έναν ενωμένο λαό, διχοτομημένο με το κράτος, αφού άστοχες πολιτικές δηλώσεις έριξαν λάδι στη μπαρουτοκαπνισμένη ατμόσφαιρα.
7. Άδεια Κουφοντίνα
Διαβάσαμε ότι θα κάνει Πρωτοχρονιά εκτός φυλακής, στην πολλοστή άδεια που στηρίζει ο νόμος και που του παρέχει δημιουργώντας νέες, ποικίλες αντιδράσεις (και όχι μόνο εντός συνόρων), πολιτών και πολιτικών. Για πολλούς είναι απλά ένας στυγνός εγκληματίας. Στα μάτια άλλων φαντάζει ακόμα και εθνικός ήρωας. Είδαμε ακόμη και να χαιρετούν την άδεια και να υποδέχονται τον ίδιο εν μέσω αποθέωσης.
8. Κράτηση Ελλήνων Στρατιωτικών
Για περισσότερους από πέντε μήνες οι Έλληνες στρατιωτικοί, Δημήτρης Κούκλατζης και Άγγελος Μητρετώδης κρατούνταν στις φυλακές της Ανδριανούπολης, για παραβίαση των τουρκικών εδαφών. Άλλοι τους αποκάλεσαν και τους υποδέχτηκαν κατά την αποφυλάκισή τους ως ήρωες, ενώ άλλοι κατέκριναν αυτή την αντιμετώπιση, θεωρώντας ότι ήταν απλά ένα λάθος από άγνοια που οδήγησε σε διπλωματικό επεισόδιο.
9. Γάμος Πατμάνογλου
Ασφαλώς πιο ελάσσονος σημασίας και έκτασης θέμα, ωστόσο και εκεί είδαμε τις απόψεις να διίστανται. Έκανε σωστά ο Πατμάνογλου που δύο χρόνια μετά τον χαμό της γυναίκας και του παιδιού του παντρεύτηκε ξανά; Μήπως ήταν πολύ γρήγορα; Μήπως έδειξε ασέβεια στη μνήμη της οικογένειάς του που χάθηκε; Μήπως έπρεπε να προχωρήσει τη ζωή του, ως νέος άνθρωπος, που έψαχνε μία νέα αρχή για να απαλύνει τον πόνο του; Και εδώ, μπήκαμε, ή μάλλον γίναμε οι ζωές των άλλων, διχαστήκαμε, διαφωνήσαμε, πάντα με οδηγό το δόγμα μας.
10. Οι άστοχες δηλώσεις
Το αναφέραμε και στην εισαγωγή και ενδεχομένως να μην αξίζει κοινόχρηστης θέας και απολαβής σχολίων στο ίδιο άρθρο, αφού μιλάμε για άστοχες τοποθετήσεις περσόνων, που για πολλούς είναι αδιάφορες. Η όποια αδιαφορία πάντως αντικρούεται με τον ντόρο που αυτές προκάλεσαν, δημιουργώντας κρίσεις και επικρίσεις δύο πόλων. Ήταν σεξιστική η ατάκα του Οικονομόπουλου για τα άπλυτα πιάτα ή απλά είπε την αλήθεια που πολλοί άντρες αρνούνται να παραδεχτούν και δη δημόσια; Είχε στερεοτυπικά και σεξιστικά κατάλοιπα η απορία της Μπέλλα για το αθώο «χαστουκάκι» ή ήταν άστοχο το timing λίγες ημέρες μετά την κακοποίηση και τη δολοφονία της Ελένης Τοπαλούδη, την ώρα που η κακοποίηση των γυναικών παραμένει ένα μείζον θέμα. Ερωτήματα και διαξιφισμοί που κράτησαν για ώρες, μέρες, δίνοντας βάση, νόημα και τροφή σε θέματα που, ακόμη και ως πταίσματα, μόνο ως αδιάφορα δεν αντιμετωπίστηκαν.
