Κάποια στιγμή, ένα μέλος της οικογένειας μου που ασχολείται ενεργά με την ψυχοθεραπεία, βρέθηκε προσκεκλημένη ως ψυχαλανύτρια σε ένα forum που διοργανώθηκε στο Βερολίνο. Το αντικείμενο της συζήτησης ήταν η σεξουαλική παρενόχληση και οι τρόποι όπου το θύμα μπορεί να επανενταχθεί στην κοινωνία με ψυχανάλυση, εποικοδομητικό διάλογο και -μερικές φορές- με φαρμακευτική αγωγή. Όταν μετά το ταξίδι της θέλησε να μοιραστεί την εμπειρία της για το τι γίνεται στον κόσμο πίσω από τις κλειστές πόρτες και τα παράθυρα, μοιράστηκε μαζί μας και τα τρομαχτικά νούμερα. Στην Αμερική για παράδειγμα, κάθε 73 δευτερόλεπτα -ναι, καλά διαβάζετε- ένα άτομο πέφτει θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης. Είτε αυτή αρκείται στην παρενόχληση, είτε καταλήγει σε βιασμό.
Πάμε να δούμε μερικά ακόμη στοιχεία απλά για την ενημέρωση. Και φυσικά με πηγές. Από έρευνα του μη κερδοσκοπικού οργανισμού NSVRC που ασχολείται ενεργά με το φαινόμενο και την αντιμετώπιση των σεξουαλικών παρενοχλήσεων, το 2018 υπήρχε διπλασιασμός σε σεξουαλικές παρενοχλήσεις ή βιασμούς σε άτομα που ξεκινούσαν από τα 12 έτη. Το 2017, από το 40% των υποθέσεων αυτών, μόλις το 25% αναφέρθηκαν από τα θύματα στην αστυνομία και αυτό συνέβη ένα χρόνο αργότερα. Τέλος, μία έρευνα του Συνδέσμου Αμερικανικών Πανεπιστημίων το 2019, αποκάλυψε πως έχουν αναφερθεί περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης σε 33 μεγάλα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας, με θύματα 1 στις 4 φοιτήτριες σε κάθε πανεπιστήμιο. Αν κάποιος δεν βλέπει αυτά τα νούμερα ως ενοχλητικά, κάτι πηγαίνει πολύ στραβά.
Το θέμα ωστόσο για τον βιασμό, είναι από μόνο του ευαίσθητο. Θέλετε να πούμε μία μεγάλη αλήθεια που ένα μεγάλο μέρος του κόσμου δεν θέλει να παραδεχτεί; Ότι ο βιασμός για κάποιους δεν είναι καταδικαστέος. Μπορεί η σκέψη να παραπέμπει σε Μεσαίωνα, αλλά υπάρχουν άνθρωποι που θεωρούν ότι πρέπει να πάρουν αυτό που θέλουν με οποιοδήποτε τρόπο. Είτε πράττοντας αυτό το κακούργημα σε αγνώστους και άγνωστες στο δρόμο, είτε και μέσα στην ίδια τους την οικογένεια. Αν όλη η κοινωνία καταδίκαζε ανοιχτά τον βιασμό και δεν υπήρχαν οι διάφορες δηλώσεις που διαβάζουμε κατά καιρούς στα social media, δεν θα υπήρχαν και άτομα που θα έκρυβαν αυτό που τους συνέβη. Θεωρώ ότι μία από τις χειρότερες ερωτήσεις που μπορείς να κάνεις σε ένα θύμα βιασμού, είναι το «γιατί βγήκες να το πεις τώρα;».
Αυτή ακριβώς την ερώτηση, την μεταφέραμε στον ψυχίατρο Αλέξανδρο Γεωργούλη ο οποίος περιέγραψε πολύ αναλυτικά και συγκεκριμένα γιατί ένα θύμα επιλέγει να μιλήσει αρκετό καιρό αργότερα για ένα τέτοιο περιστατικό. «Όλα ξεκινούν από την αμυγδαλή, μία ομάδα νευρώνων που βρίσκεται στον εγκέφαλο μας και είναι μία από τις βασικές δομές που εκφράζουν τα συναισθήματά μας και ιδιαίτερα τον φόβο. Όταν βρίσκεται σε έξαρση είναι σαν ένας πυρακτωμένος λαμπτήρας ο οποίος, ανάλογα τον άνθρωπο, παίρνει το χρόνο του για να καλμάρει. Στην προκειμένη περίπτωση κυριαρχεί ο φόβος και ο θυμός έρχεται σαν δευτερογενές συναίσθημα. Μπορεί να περάσουν χρόνια συσσώρευσης του θυμού σχετικά με το συμβάν, ώστε ο θυμός να σε κινητοποιήσει και να υπερνικήσει τον φόβο». Σημείωσε ειδικά πως αρκεί ένα άτομο να κάνει την αρχή για να ξεκινήσουν να παίρνουν δύναμη και τα υπόλοιπα θύματα. Ουσιαστικά χτίζεται ο θυμός τους. Εκτός από το ιατρικό κομμάτι, αναφέρθηκε και σε ένα πιο χειριστικό φαινόμενο που συμβαίνει κατά κόρον εδώ και χρόνια και ονομάζεται gaslighting. «Παρατηρείται κυρίως σε άτομα που πάσχουν από ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας και προσπαθούν να πείσουν τα θύματά τους πως η παρενόχληση δεν συνέβη ποτέ. Υπάρχουν γυναίκες που έχουν φτάσει στο σημείο να πιστέψουν ότι δεν υπήρξαν θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης» συμπληρώνει ο Αλέξανδρος Γεωργούλης.
Προτού κρίνουμε, ας μάθουμε πρώτα να κάνουμε το βασικό. Να ρωτάμε. Να ρωτάμε ανθρώπους σχετικούς με το αντικείμενο, να ενημερωνόμαστε και -αν το θελήσουμε- να μάθουμε να κάνουμε τις σωστές ερωτήσεις. Να μάθουμε να κρίνουμε, ειδικά ένα θύμα, από την γενναιότητα του να βγαίνει μπροστά και να υπερνικά τον φόβο του, παρά να σκαλίζουμε το παρελθόν με ερωτήσεις του τύπου «γιατί δεν βγήκες να το πεις νωρίτερα» ή «γιατί δεν πήγες στην αστυνομία». Να σταματήσει ουσιαστικά αυτό το κυνήγι μαγισσών και να επικεντρωθούμε στο προφανές. Η σεξουαλική παρενόχληση υπάρχει, συμβαίνει και δεν έχουν όλα τα θύματα το ψυχικό σθένος να την καταγγείλουν από την πρώτη στιγμή. Δεν είναι επιλογή, είναι αποτέλεσμα σοκ και πάθησης.
Αν καταλάβουμε τα βασικά, ίσως να βοηθήσουμε να εξαλειφθεί το πρόβλημα. Αλλά όπως σε όλο τα πράγματα, ξεκινάς να διορθώνεις τα βασικά. Τον εαυτό σου.
