Μια από τις πιο χαρακτηριστικές σκηνές στο Interstellar του Christopher Nolan, είναι όταν η δασκάλα της κόρης του Cooper (Matthew McConaughey) τον ενημερώνει πως τα εγχειρίδια των διαστημικών πτήσεων είναι ξεπερασμένα και έχουν αντικατασταθεί με τη νεότερη βερσιόν. Με βιβλία δηλαδή, που προσπαθούν να πείσουν τα παιδιά ότι ποτέ δεν πήγαμε στη Σελήνη.
Αν και αυτό μπορεί σε κάποιους να ακούγεται τρομαχτικό ανόητο, το moon hoax όπως είναι γνωστό, ξεκίνησε πολύ νωρίτερα και δεν είναι κάτι της μόδας των ημερών μας μαζί με την επίπεδη Γη. Μετά από 328 κιλά πετρώματα που μάζεψαν οι αποστολές Apollo και παρόλο το φωτογραφικό υλικό και τα βίντεο που έπαιξαν σε απευθείας μετάδοση σε όλο τον πλανήτη, στο τέλος χρειάστηκε ένας μόνο άνθρωπος. Ο Bill Kaysing.
Ο Kaysing είχε πράγματι συνεισφέρει στο διαστημικό πρόγραμμα των ΗΠΑ. Ήταν υπάλληλος της Rocketdyne, μιας εταιρείας που βοήθησε στο σχεδιασμό των κινητήρων πυραύλων του Saturn V. Το 1976, δημοσίευσε μόνος του ένα φυλλάδιο με τίτλο ‘‘We Never Went to the Moon: America’s Thirty Billion Dollar Swindle’’, το οποίο αναζητούσε στοιχεία για την καταδίκη του μέσω κοκκωδών φωτοαντιγράφων και γελοίων θεωριών. Ωστόσο οι ίδιες απόψεις που γραφόντουσαν τότε, ακούγονται σήμερα σε εξίσου γελοία podcasts, σε social media και σε κάθε λογής συνωμοτική ιστοσελίδα. Ένας καθηγητής κοινωνιολογίας στο Νιου Τζέρσεϊ εκτέθηκε πέρυσι επειδή είπε στους μαθητές του ότι οι προσγειώσεις ήταν ψεύτικες. Ενώ ο Kaysing βασιζόταν στις φωτοτυπίες του, οι συνωμοσιολόγοι έχουν το subreddit r/moonhoax για να τεκμηριώσουν πώς η Nasa ήταν μια τεράστια απάτη που χρησιμοποίησε τα ίδια rovers για τα Apollo 15, 16 και 17, πως έκανε ό,τι έκανε για να μπει στα παπούτσια της Σοβιετικής Ένωσης και, τέλος πάντων, να κοροϊδέψει ανεπανόρθωτα τον κόσμο. Στη Μεγάλη Βρετανία, ο ένας στους έξι πολίτες, πιστεύουν πως οι προσεδαφίσεις δεν έγιναν ποτέ.
Οι απόψεις του Kaysing που ακούγονται τότε, ακούγονται και σήμερα. Μέχρι και τον θάνατό του το 2005, ο Kaysing υποστήριξε ότι το όλο θέμα ήταν μια απάτη, που γυρίστηκε σε ένα τηλεοπτικό στούντιο. «Είναι καλά τεκμηριωμένο ότι η Nasa είχε συχνά κακή διαχείριση και είχε κακό ποιοτικό έλεγχο», είπε στο Wired το 1994. «Αλλά από το 1969, μπορούσαμε να εκτελέσουμε ξαφνικά επανδρωμένη πτήση μετά από επανδρωμένη πτήση; Με απόλυτη επιτυχία; Είναι απλώς ενάντια σε όλες τις στατιστικές πιθανότητες». Σε αυτό το τελευταίο δεν είχε άδικο και ίσως αυτό να πυροδότησε τις όλες αντιδράσεις του τριγύρω κόσμου.
Όταν οι Σοβιετικοί εκτόξευσαν το Sputnik 1 το 1957, το διαστημικό πρόγραμμα των ΗΠΑ ήταν σχεδόν ανύπαρκτο. Η NASA ιδρύθηκε το 1958 και κατάφερε να εκτοξεύσει τον Alan Shepard τον Μάιο του 1961. Ήταν όμως οι δηλώσεις του JFK που ξαφνικά έβαλαν τον πήχη υπερβολικά ψηλά και πόσο μάλλον όταν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ ανέφερε πως μέσα σε μία δεκαετία έπρεπε να προσγειώσουν έναν άνθρωπο στο φεγγάρι και στη συνέχεια να τον φέρουν σώο πίσω στη Γη. Και μόνο αυτό ακουγόταν αδιανόητο. Στα μέσα της δεκαετίας του '60, η Nasa κατανάλωνε περισσότερο από το 4% του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού των ΗΠΑ, αλλά ενώ οι Σοβιετικοί πέτυχαν περισσότερες πρωτιές – η πρώτη γυναίκα στο διάστημα το 1963 και ο περίφημος περίπατος του Alexei Leonov το 1965. Οι Αμερικανοί αντιμετώπισαν διάφορες αποτυχίες, συμπεριλαμβανομένης μιας πυρκαγιάς στο σημείο εκτόξευσης που σκότωσε και τους τρεις αστροναύτες του Apollo 1.
Όλη αυτή η αποτυχία ωστόσο δεν θα έπρεπε να μας κάνει εντύπωση. Στόχος των προγραμμάτων Apollo άλλωστε δεν ήταν μόνο η επιτυχία. Ήταν να δείξει πόσο ισχυρή ήταν η αμερικανική κυβέρνηση του να φέρνει εις πέρας τις δυσκολίες. Μετά το 1972 δεν υπήρξαν άλλες αποστολές στο φεγγάρι και η φρενίτιδα της δεκαετίας του ’60 έσβησε τόσο ξαφνικά, που έκανε πολλούς Αμερικανούς να αναρωτηθούν. Μήπως ότι είδαμε δεν ήταν κάτι παραπάνω από ένα μεγάλο ψέμα. Οι θεωρίες φάρσας της Σελήνης τείνουν να αφορούν το τι δεν συνέβη και όχι αυτό που συνέβη. Οι συνωμοσιολόγοι διχάζονται ως προς το αν οι προηγούμενες αποστολές Apollo, Mercury, Gemini και Atlas ήταν επίσης ψεύτικες, αν η Laika ή ο Yuri Gagarin έφτασαν ποτέ στο διάστημα και τι ρόλο έπαιξε ο Kubrick σε όλο αυτό με την Οδύσσεια του Διαστήματος. Και πάλι, η ΕΣΣΔ είχε τα μέσα να εκθέσει τους Αμερικανούς εκείνη την εποχή. «Ήμασταν εκεί στη σοβιετική στρατιωτική βάση 32103» είχε πει ο πρώτος άνθρωπος που περπάτησε στο κενό του διαστήματος, ο Alexei Leonov. «Ορκίζομαι στον Θεό ότι καθίσαμε εκεί με σταυρωμένα τα δάχτυλά μας. Ελπίζαμε ότι τα παιδιά θα τα κατάφερναν. Θέλαμε να συμβεί αυτό. Τους γνωρίζαμε και μας γνώριζαν».
Ίσως το πιο δύσκολο πράγμα να πιστέψει κανείς είναι η ιδέα ότι οι άνθρωποι μπορεί να έχουν καταφέρει κάτι υπερβατικό – κάτι που έφερε ακόμη και τα καλύτερα στον Νίξον. «Εξαιτίας αυτού που κάνατε, οι ουρανοί έχουν γίνει μέρος του κόσμου των ανθρώπων», είπε σε τηλεφώνημα στον Armstrong και στον Aldrin. Και εκείνο το μεγάλο βήμα για την ανθρωπότητα, σίγουρα δεν έφερε παγκόσμια ειρήνη, αλλά την ίδια στιγμή υπήρξε έμπνευση για όλους όσοι ήρθαν μετά στα διαστημικά προγράμματα και είδαν το κατόρθωμα των πρώτων αστροναυτών ως κληρονομιά.
Όμως η άποψη ότι δεν πήγαμε στο φεγγάρι, δεν συμβολίζει μόνο μια τρελή ιδέα. Συμβολίζει την έλλειψη της πίστης στον ίδιο τον άνθρωπο και τα κατορθώματά του. Ακόμη και αν αυτά είναι ελάχιστα σε σχέση με τα σφάλματα που έχει να μετρήσει.
