Δεν είχα ξανακούσει κάτι τέτοιο ποτέ. Θυμάμαι πρέπει να ήμουν σε κάποιο μικρό καφέ όταν άνοιξα το βιβλίο του Andy Warhol για πρώτη φορά και το ξεφύλλισα. Ήμουν δεν ήμουν 20 χρονών τότε και δεν είχα ιδέα για την ελαφρότητα αλλά και τελικά την μεγάλη βαρύτητα που έπαιζε και θα έπαιζε στη ζωή μου εκείνο το μυστήριο ιδίωμα της τέχνης που παίρνει κάτι και το κάνει να φαίνεται σαν μόλις να βγήκε απ’ το σούπερ μάρκετ.
Andy Warhol: Ο πιο εκκεντρικός καλλιτέχνης του 20ου αιών
Ήμουν μπερδεμένος μιας και προσφάτως είχα εντρυφήσει σε πιο, φαινομενικά, βαρυσήμαντες μορφές τέχνης παλαιότερων αιώνων. Ότι διάβαζα μέσα στο βιβλίο του ερχόντουσαν σ’ αντίθεση μ’ όσα ήξερα μέχρι τότε. Οι αρμοί της αντίληψης μου για τα πάντα άρχισαν να διαλύονται, μετά απ’ αυτό το σχεδόν «εωσφορικό» ανάγνωσμα. Έμελλε να γίνω κι εγώ ένα χαρωπό απότοκο της παράξενης φιλοσοφίας του Andy Warhol, της τόσο γοητευτικής, νοηματικά σπουδαίας και πλούσιας.
Θα λέγαμε πως η φιλοσοφία του Andy Warhol είναι κάτι σαν ευαγγέλιο για τους νέους καλλιτέχνες όλων των ειδών απ’ την δεκαετία του ’60 και μετά. Το αστείο είναι πως δεν τον συμπαθώ, ποτέ μου δεν τον χώνεψα σαν καλλιτέχνη, όπως ας πούμε τον Gauguin ή τον Klee, δεν διέθετε όλη εκείνη την ένθερμη ματιά προς τη ζωή, ούτε εκείνο το ρομαντικά ελεγειακό κάτι που συνήθως με τραβάει σ’ ένα «καλλιτέχνημα», κι όμως πίσω απ’ την ψυχρή φολιδική ασπίδα της ερπετικής του μορφής, πίσω απ’ τις καλά οχυρωμένες «άψυχες» τεχνικές χειρονομίες του που βλέπαμε αποτυπωμένες στα έργα, υπήρχε το επιστέγασμα ενός ολόκληρου αιώνα, ενός αιώνα όμως που ακόμη δεν είχαμε ζήσει αλλά σίγουρα θα ζούσαμε πολύ σύντομα.
Και κάπου εδώ κείτεται ανάλγητη η μεγαλοφυία του Andy Warhol, σκληρή και διαθλάζουσα όπως ακριβώς ένας πολύτιμος λίθος.
Τα πιο ακριβά έργα τέχνης που δημοπρατήθηκαν το 2019
Δεν ήταν ένας καλλιτέχνης απλώς, δεν υπήρξε μόνο ένας πατέρας της ποπ κολτούρας, δεν ήταν ένας στυλιστικά αδιάφθορος, ασεξουαλικός γόνος Τσέχων εργατών εκ Πενσυλβάνιας, ο Andy Warhol ήταν ένας μάντης Τειρεσίας του εικοστού πρώτου αιώνα, μέλος ενός διάφανου και μυστηριακού μαντείου που επρόκειτο, εκτός απ’ το να προβλέψει το μέλλον επακριβώς και με κάθε απειροελάχιστη λεπτομέρεια, εισχώρησε στη ίδια την διαδικασία της παραγωγής του.
«Μία εταιρία ενδιαφέρθηκε πρόσφατα ν’ αγοράσει την αύρα μου» μας πληροφορεί στο πέμπτο κεφάλαιο του βιβλίου του «Η Φιλοσοφία του Andy Warhol» που έχει σαν υπότιτλο Φήμη. Μέσα σ’ αυτή τη φράση και μόνο, τότε, διέκρινα την αχνή αυγή του εικοστού πρώτου αιώνα να μου χαμογελάει βαμπιρικά. Ποιος θα τολμούσε να ξεστομίσει κάτι τέτοιο και ν’ ακουστεί ενδιαφέρον και με νόημα την δεκαετία του πενήντα; Ποιος θα ήταν ικανός ακόμα και να σκεφτεί έτσι τότε; Ο άνθρωπος με μία και μόνο πρόταση του διέκρινε το μέλλον μέσα απ’ την ομίχλη και στη συνέχεια το κατέρριψε απαξιώνοντας το «Δεν γνώριζα τι ακριβώς ήθελαν αλλά ήταν διατεθειμένοι να πληρώσουν πολλά γι’ αυτό».
Ποιος μπορεί ν’ αρνηθεί πως πλέον, λόγω και μέσω, του διαδικτύου, οι άνθρωποι δεν είναι τίποτα άλλο από «αύρες»; Άλλες έχουν πάνω τους τιμές άλλες όχι. Πρόκειται όμως περί αχού, σκόνης, αύρας, σαφώς και ξεκάθαρα.
«Μου φαίνεται πως η αύρα είναι κάτι που μόνο κάποιος άλλος μπορεί να διακρίνει, και βλέπει μόνο όσα θέλει να δει απ’ αυτό. Είναι κάτι που υπάρχει μόνο μέσα στα μάτια των άλλων» συνεχίζει στην επόμενη παράγραφο ο Warhol και μέσα σε δυο αράδες μας περιγράφει επακριβώς και με χειρουργική δεινότητα αυτό που ζούμε αυτή τη στιγμή καθημερινά, καθισμένοι στους υπολογιστές και στα τηλέφωνα μας σαν αγάλματα.
Φυσικά δεν πρόκειται να πω τίποτα για τη δόξα των 15 λεπτών που είχε πει ο Andy. Είναι σαν να μιλάω για το φως του ήλιου σ’ ένα άνθος. Δεν χρειάζεται να πει κάτι, βρίσκονται όλες οι απαντήσεις μπροστά σου. Μόνο που εκείνος γνώριζε πως η δόξα επρόκειτο να εμφιαλωθεί και να τοποθετηθεί πίσω απ’ το γυαλί. Άλλες φορές εν κινήσει άλλες φορές μουσειακά.
Richard Brautigan: O συγγραφέας που μας έμαθε να γελάμε στα σοβαρά
Ο Warhol ήταν ένας μύχιος μάντης, που όχι μόνο είπε με ελαφρά την καρδία κάτι που τον βασάνιζε, μπόρεσε ταυτοχρόνως να προβλέψει και τις ίδιες τις κινήσεις που κάνουμε καθημερινά μέσω των social media.
«Επίσης, παρόλο που προσπαθώ να πετάω πολλά πράγματα για να απλουστεύσω τη ζωή μου, τελικά τα πασάρω σε άλλους» διαβάζουμε στο κεφάλαιο «Χρόνος». Και ξαφνικά θυμάσαι: μόλις πριν από λίγα λεπτά έκανες μία ελάσσων ανασκαφή στο μυαλό σου και στη μνήμη και βρήκες ένα ωραίο μουσικό κομμάτι το οποίο το τραβάς και το πετάς στον τοίχο σου σε κάποιο μέσο δικτύωσης, ναι, μιλάμε για μία αθώα εγκατάλειψη του ίδιου σου του εαυτού μπροστά στο κοινό σου, θέλεις να δώσεις τα φώτα σου στον κόσμο σου, στους ακόλουθους σου. Είναι κάτι το αναπόφευκτο.
Ο Warhol ήταν έξυπνος άνθρωπος αλλά εκτός απ’ αυτό ήταν ακόμη πιο έξυπνος απ’ ότι ο ίδιος νόμιζε και αυτό γιατί μπόρεσε να «δει» το μέλλον με τρόπο ελλειμματικό. Με την αφαίρεση κατάφερε να συνθέσει το «τέρας» του αιώνα που τώρα διανύουμε.
«Τρελαίνομαι να περπατάω, αλλά δεν μπορώ
Τρελαίνομαι να κολυμπάω, αλλά δεν μπορώ
Τρελαίνομαι να κάθομαι στον ήλιο, αλλά δεν μπορώ
Τρελαίνομαι να μυρίζω τα λουλούδια, αλλά δεν μπορώ
Τρελαίνομαι να παίζω τένις, αλλά δεν μπορώ
Τρελαίνομαι να κάνω θαλάσσιο σκι, αλλά δεν μπορώ»
Συνεχίζει και μας κλείνει το μάτι ο Warhol, χωρίς κανένα δράμα, όπως θα μιλούσε ένα παιδί προτού μετατραπεί, εντελώς φυσικά και νόμιμα, σε υπολογιστή και σηκώσει με τους σκληρούς του δίσκους την παντιέρα του σήμερα.
Το «δεν μπορώ» του Warhol τότε μπορεί να δήλωνε ατμόσφαιρα, σήμερα όμως μεταφράζεται σε διάστημα χρόνου και απόστασης. Αλλά είναι το ίδιο.
Αυτό που μας χωρίζει απ’ το γυαλί δεν είναι τίποτε άλλο από άπειρη απόσταση που δεν μπορεί να καλυφθεί με τίποτα παρά μόνο με μία αόρατη κλίμακα και να κατανοηθεί μέσω αυτών που αφήνουμε πίσω μας.
Σ’ ευχαριστώ Andy, σ' ευχαριστώ που θυσιάστηκες για μένα, για να μπορέσω εγώ τελικά να "δω".
Δες το παρακάτω άλμπουμ για να δεις μερικά από τα σπουδαιότερα έργα του Andy Warhol:
