Τι σημαίνει να είσαι άντρας; Αν πιστέψουμε τον Κόμη Δράκουλα τότε άντρας σημαίνει «ένας μίζερος σωρός από μικρά μυστικά». Αλλά, χωρίς να θέλω να αμφισβητήσω τον άρχοντα του Σκότους, αν θέλεις να γράψεις για το τι είναι άντρας ίσως θα πρέπει να το σκεφτείς λίγο περισσότερο. Μπορεί το ανδρικό φύλο να είναι το φύλο σου, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως είναι εύκολο να γράψεις γι’ αυτό. Ιδιαίτερα όταν είσαι συγγραφέας κι ένας ανδρικός χαρακτήρας είναι αυτό που χρειάζεσαι άμεσα για το καινούριο σου μυθιστόρημα ή διήγημα.
Η αλήθεια είναι πως δεν είναι εύκολο να γράψεις για κανένα φύλο.
Μπορείς για παράδειγμα να συγκρίνεις τον σφιγμένο Mr. Darcy από το Υπερηφάνεια και Προκατάληψη της Jane Austen με τον πονηρό γυναικά Sam Spade του Maltese Falcon του Χάμετ και μάλλον θα καταλάβεις αμέσως πως κάτι τέτοιο δεν έχει νόημα. Το να συγκρίνεις δεν έχει νόημα. Μπορείς να πάρεις τον Χαρούν του Σάλμαν Ρούσντι και να τον βάλεις απέναντι από τον Patrick Bateman του American Psycho και ξαφνικά να συνειδητοποιήσεις πως το αντρικό φύλο είναι το ίδιο πολύπλοκο και πολύπλευρό με το γυναικείο. Άραγε όλοι αυτοί οι χαρακτήρες αντιδρούν το ίδιο στο ερώτημα του τι σημαίνει να είσαι άντρας; Δεν νομίζω. Ο κάθε αντρικός χαρακτήρας είναι ένα εντελώς ξεχωριστό σύμπαν με δικούς του κανόνες λογοτεχνικής (και όχι μόνο) βαρύτητας.
Αν ο συγγραφέας καταλάβει τη λεπτομέρεια αυτή τότε όλα είναι στο σωστό δρόμο. Το πως δηλαδή ένας άντρας είναι περίπλοκος όσο ένα ολόκληρο σύμπαν.
Οπότε ξέχνα τα κλισέ, ξέχνα τις παγιωμένες απόψεις του τι σημαίνει να είσαι άντρας.
Επιτελεστικότητα Γένους
O όρος χρησιμοποιήθηκε πρώτα από τον φιλόσοφο Judith Butler που προσπάθησε να περιγράψει τα χαρακτηριστικά του ανδρικού γένους, σημαίνει το πως το γένος επηρεάζει τη συμπεριφορά μας και κατ’ επέκταση τον τρόπο που οι συγγραφείς αναφέρονται στο γένος.
Ο Butler υποστηρίζει πως ο ρόλος του γένους στην κοινωνία είναι κανονιστικός και όχι περιγραφικός, δηλαδή σημαίνει πως το γένος δημιουργεί κανόνες συμπεριφοράς, μία πρακτική που αποκλείει την αγνή παρατήρηση του στη φύση. Σύμφωνα με αυτό οι άντρες είναι λιγότερο εκφραστικοί από ότι είναι οι γυναίκες και αυτό γιατί μεγάλωσαν με αυτή τη νόρμα κι όχι γιατί το ανδρικό φύλο είναι εν γένη εφάμιλλο με τον στωικισμό.
Οπότε αν κάποιος ενδιαφέρεται να γράψει για έναν αντρικό χαρακτήρα αυτό σημαίνει πως θα επικεντρωθεί στο πως ο άντρας αντιδράει απέναντι στο τι περιμένει η κοινωνία από αυτόν. Η παγίδα του να περιοριστείς στις «ανδρικές» συμπεριφορές είναι και η αρχή του τέλους για έναν αντρικό χαρακτήρα.
Ο Ιδανικός Άντρας
Εδώ μιλάμε για ένα «φανταστικό ον», ένα πλάσμα με ανεξάντλητη αρρενωπότητα που σημαίνει αυτομάτως την μη ρεαλιστικότητα του. Με λίγα λόγια, δεν υπάρχει ιδανικός άντρας.
Αυτό πρέπει να το καταλάβεις αν θέλεις να γράψεις έναν καλό αντρικό χαρακτήρα. Δεν υπάρχουν ιδανικοί άντρες αλλά ούτε ιδανικές γυναίκες. Υπάρχουν μόνο νόρμες και κοινωνικές φόρμες και άνθρωποι που αποτυγχάνουν να μπουν σε αυτές.
Δυστυχώς η ευτυχώς όμως πρέπει να γνωρίζεις τη θεωρία για να καταφέρεις να πλησιάσεις όσο πιο κοντά μπορείς τον χαρακτήρα σου.
Οπότε…
Τι σημαίνει αρρενωπότητα στη λογοτεχνία
Αν πιάσεις το ποίημα If του Κίπλινγκ θα καταλήξεις στα παρακάτω βασικά ανδρικά χαρακτηριστικά:
- Στωικισμός
- Γενναιότητα
- Ρεαλιστική σκέψη
- Ικανότητα
- Μοναχικότητα
- Διοικητικές δυνατότητες
- Σωματική ικανότητα
Ο ιδανικός ανδρικός χαρακτήρας ξέρει πως αυτά είναι τα χαρακτηριστικά που πρέπει να ικανοποιεί, δεν σημαίνει όμως πως όντως τα ικανοποιεί κι αυτό τον κάνει αυτομάτως ρεαλιστικό που σημαίνει επιτυχημένο.
Όπως καταλαβαίνεις εδώ μιλάμε για μία αθώα εξαπάτηση. Ολόκληρη η λογοτεχνία είναι επικεντρωμένη στην σωστή εξαπάτηση. Γιατί ο ένας ανδρικός χαρακτήρας να αποτελεί εξαίρεση; Δες τον Marty McFly στο Back to The Future part 2, ο ίδιος γνωρίζει πως είναι «κότα» αλλά αυτό τον ανεβάζει στα μάτια μας. Αυτό που χρειάζεται λοιπόν για να γίνει πειστικός ένας και μοναδικός ανδρικός χαρακτήρας είναι να έχει αυτογνωσία. Η αυτογνωσία σημαίνει μία αυτοματοποιημένη, καλά κρυμμένη γοητεία.
Θυμήσου πως ένα επιτυχημένος ανδρικός χαρακτήρας μπορεί να σιχαίνεται τον ιδανικό άνδρα και του τι αυτός πρεσβεύει. Ένας σωστά γραμμένος αντρικός χαρακτήρας μπορεί κάλλιστα να είναι συνδεμένος με τα συναισθήματα του γνωρίζοντας όμως την ίδια στιγμή πως πρέπει να μην μιλάει γι’ αυτά και τελικά να αποτυγχάνει να τηρήσει τον κανόνα.
Επισφαλή κι αναπόφευκτα συμπεράσματα
Είναι αδύνατον να γράψεις για έναν άντρα όπως είναι αδύνατον να κρίνεις έναν άντρα σύμφωνα με μία νόρμα.
Κι από εκεί πρέπει να ξεκινήσεις αν θέλει να γράψεις κάτι καλό όπου κάποιος μπορεί να ταυτιστεί. Όλα τα παραπάνω είναι απλά ο τρόπος να μπεις μέσα στο κεφάλι και το μυαλό ενός άντρα αλλά όχι η αφορμή να τον κρίνεις.
Κι αυτό φυσικά έχει επέκταση στην πραγματικότητα και στο τι σημαίνει να είσαι μέρος του ανδρικού πληθυσμού.
Ο ανδρικός ρόλος μπορεί να είναι ένα μεγάλο performance αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν είναι και κομμάτι του εαυτού μας. Παίζουμε αυτό το ρόλο από τότε που γεννηθήκαμε. Η αρρενωπότητα πάει παράλληλα με τη σεξουαλικότητα και την κοινωνική αποδοχή και πρέπει να υπολογίζεται σύμφωνα με όλους του παράγοντες μίας, καλώς ή κακώς, παγιωμένης νόρμας.
Και όπως είπε κι ένας άλλος φιλόσοφος, ο αξιότιμος κύριος Bob Dylan:
They say every man needs protection
They say every man must fall
So, I swear I see my reflection
Some place so high above the wall...
