Πόσο σπουδαίο είναι να είσαι παρών την ώρα που γράφεται ιστορία; Χωρίς καμία διάθεση παρελθοντολαγνείας και νοσταλγίας για πράγματα που δεν έχουμε ζήσει (τα memes για ΠΑΣΟΚ, μπουζούκια και λεφτά έχουν μπαγιατέψει εδώ και χρόνια), το να έχεις ζήσει τον Δεκέμβριο του 1989 ήταν πέρα από κάθε αμφιβολία, μια εμπειρία που άξιζε να την έχεις στη συλλογή σου.
Ήταν εκείνο το συμπυκνωμένο χρονικό διάστημα που είδαμε τον κόσμο να αλλάζει. Μπορεί στην Ελλάδα να ζούσαμε στο παράλληλο σύμπαν του σκανδάλου Κοσκωτά, αλλά γύρω μας ο κόσμος γκρεμιζόταν και φτιαχνόταν από την αρχή. Από το Βερολίνο που ήταν και πάλι ενιαίο μέχρι ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα που έκανε πρεμιέρα στο FOX, όλα έδειχναν πως το 1990 που ήταν προ των πυλών θα μετέφερε την ανθρωπότητα σε μια τόσο διαφορετική κατάσταση που είχε στοιχεία χρονοκάψουλας.
Όχι, δεν αποτελεί ύβρη η αναλογία της πρεμιέρας των Simpsons με τη μεγαλύτερη γεωπολιτική στιγμή μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν το απαραίτητο συμπλήρωμα. Η τηλεόραση στα ‘80s είχε αρχίσει να δείχνει σημάδια κόπωσης. Στην Ελλάδα το ξέραμε καλύτερα από όλους λόγω του κρατικού μονοπωλίου, όμως και στο εξωτερικό, το υπάρχον μοντέλο δεν μπορούσε να περπατήσει για πολύ ακόμα, χρειαζόταν μια επανάσταση.
Το FOX από μόνο του ήταν μια επανάσταση από μόνο του. Άλλαξε μια για πάντα το τοπίο στον τομέα των ειδήσεων, ειδικά στο κομμάτι του σχολιασμού, μέχρι που ήρθε και η ώρα και της ψυχαγωγίας. Η τηλεόραση της νέας εποχής είχε ανάγκη από ένα sitcom που θα μπορεί να συνδυάζει στοιχεία σάτιρας, κοινωνικού σχολιασμού, να απευθύνεται σε όλη την οικογένεια και ταυτόχρονα να μπορεί να βλέπεται ευχάριστα κατά τη διάρκεια του δείπνου. Κάποιοι αποφάσισαν πως το καλύτερο όχημα για να συνδυαστούν όλα αυτά μαζί είναι ένα καρτούν, ευτυχώς που το σκέφτηκαν και το κατάφεραν.
Η οικογένεια Simpsons δεν χρησιμοποίησε τα κινούμενα σχέδια για να απευθυνθεί στα παιδιά, αλλά και στα παιδιά. Το απρόσωπο και αγέραστο της οικογένειας, αλήθεια ο Bart αξίζει περισσότερο από όλους τον χαρακτηρισμό αιώνιος έφηβος μετά από τρεις δεκαετίες στην ίδια τάξη, έδωσε τη δυνατότητα στους δημιουργούς να βάλουν το μήνυμα που ήθελαν να περάσουν πάνω από το ίδιο το μέσο. Άλλωστε από τους Simpsons δεν έλειπαν μόνο τα αναγνωρίσιμα πρόσωπα των ηθοποιών, αλλά και ο σχεδιασμός τους ήταν όσο πιο απλοϊκός γίνεται.
Η επίδραση του Homer ως αντιήρωας που δεν δίνει δεκάρα τσακιστή για το American Dream ήταν καταλυτική. Περήφανος ανειδίκευτος εργάτης σε ένα εργοστάσιο ενέργειας που κανείς δεν έχει καταλάβει τι ακριβώς κάνει εκεί και μοναδικός στόχος της ζωής του είναι το φαγητό και οι μπίρες. Το κοινό είχε βαρεθεί προ πολλού τους κύριους Ned Flanders με τους άψογους λευκούς φράχτες και τη μικροαστική τους τελειότητα, οι Ned Flanders έπρεπε να λοιδορηθούν.
Η σάτιρα των Simpsons ήταν κυρίως αυτό, το σπάσιμο της φούσκας της τέλειας αμερικανικής οικογένειας και το έκανε πάρα πολύ καλά. Το 1989 δεν ήταν κάποιο ορόσημο που άλλαξε κάτι στο Αμερικανικό Όνειρο και μετάλλαξε τις προτεραιότητές του. Ήταν απλά μια συνειδητοποίηση της συλλογικής απάτης μέσα στην οποία ζούσε. Εντελώς ειρωνικά και συμπτωματικά, η περεστρόικα δεν έσπασε μόνο τη σιδερένια βιτρίνα του υπαρκτού σοσιαλισμού, αλλά και τη βιτρίνα της από ‘δώ πλευράς.
Μέσα από σάτιρά τους οι Simpsons έχουν προβλέψει ένα σωρό απίθανα ή και όχι τόσο απίθανα γεγονότα της τελευταίας 30ετίας. Από την έγκαιρη εκλογή Trump στο αξίωμα του Προέδρου των ΗΠΑ, μέχρι τη ελληνική κρίση, όλα έχουν προβληθεί και προβλεφθεί σε κάποιο επεισόδιο. Διορατικότητα ή επιδραστικότητα; Γιατί όχι και τα δύο, θα πει κάποιος και είναι πολύ πιθανό να έχει δίκιο.
Η Lisa Simpson είναι το αρχέτυπο της νεαρής ανήσυχης woke liberal. Έχει περιβαλλοντικές ανησυχίες, είναι φεμινίστρια και προωθεί ένα μεγάλο μέρος της σύγχρονης προοδευτικής ατζέντας της Αμερικής. Όμως για μια στιγμή, η Lisa το κάνει αυτό από 1989, τότε που δεν κανείς δεν ήξερε στην Αμερική τι είναι όλα αυτά. Ένας φανταστικός χαρακτήρας, όσο πετυχημένος κι αν είναι, δεν θα μπορούσε με τίποτα να φτιάξει μια ολόκληρη μάχιμη και διεκδικητική κοινωνική ομάδα, απλά οι Simpsons έδειξαν ότι υπάρχει και αυτή, όπως έγκαιρα έδειξε ότι υπάρχει και η Alt Right, η ΚΚΚ που ποτέ δεν εξαφανίστηκε όπως όλοι νόμιζαν. Οι «προβλέψεις» των Simpsons δεν ήταν κάτι παραπάνω από εκλαϊκευμένες αναλύσεις της σύγχρονης διανόησης και καταλύτης του mainstream προσκηνίου, κρίμα σε όσους δεν είδαν, είδαμε στην περίπτωση της ελληνικής κρίσης, το σοβαρό μήνυμα μέσα στο αστείο.
Ωστόσο ούτε οι Simpsons έμειναν ανεπηρέαστοι από το πέρασμα του χρόνου. Μπορεί ο καρτουνίστικος χαρακτήρας των ηρώων να τους κρατά αγέραστους, αλλά είναι αδύνατο να έμεναν απαράλλαχτοι. Κραυγαλέα ήταν η περίπτωση του Apu. Από τη μία οι Simpsons έσπασαν τον πάγο για να αλλάξει η στερεοτυπική οπτική για μια σειρά από πράγματα και από την άλλη φάνηκαν πάρα πολύ διστακτικοί στο να ανοίξουν αυτόν τον δρόμο, αν και τελικά τον ακολούθησαν.
Οι φωνές που καλούσαν σε μια αλλαγή του τρόπου με τον οποίο παρουσιάζονται οι Νοτιοασιάτες της Αμερικής κράτησαν αρκετά χρόνια μέχρι να φτάσει ο Hank Azaria στο σημείο της παραδοχής του λάθους του. Αυτά τα σκουριασμένα αντανακλαστικά σημαίνουν κάτι;
Από τη μία οι Simpsons γέννησαν δεκάδες ενήλικα κινούμενα σχέδια που κατέκλυσαν την prime time. Από το South Park μέχρι το Family Guy, τίποτα δεν θα ήταν ίδιο στο τηλεοπτικό τοπίο χωρίς αυτή τη δυσλειτουργική οικογένεια από το Springfield. Από την άλλη τα σημάδια της παρακμής είναι πλέον ορατά.
Η μέση τηλεθέαση των Simpsons έχει πέσει τα τελευταία χρόνια από τα 10 εκατομμύρια στα 4, ανά επεισόδιο. Οι τηλεθεατές έχουν κουραστεί, αν και μετά από 33 χρόνια υπάρχει ακόμα ένα μεγάλο κοινό γι’αυτούς. Είναι μια απολύτως φυσιολογική κόπωση, ο έφηβος του 1989 σήμερα είναι ένας μεσήλικας με παγιωμένες απόψεις, όποιες κι αν είναι αυτές, και δεν έχει ανάγκη κάποιο κεντρί στη συνείδησή του. Ο έφηβος του 2022 δεν θα κάτσει να δει μια σειρά που έβλεπαν οι γονείς του, όπως δεν θα κάτσει να ακούσει και τη μουσική των γονιών του και γενικά δεν θέλει να έχει καμία σχέση με την αισθητική και την pop culture των γονιών του, τουλάχιστον για την ώρα. Στη μέση βρίσκονται αυτοί που βλέπουν ακόμα τους Simpsons, έστω και όχι τόσο φανατικά. Ένα ολοένα και συρρικνούμενο κοινό μέχρι που συρρίκνωσή του θα κάνει μη βιώσιμη τη συνέχεια των Simpsons.
Κάποτε οι Simpsons σκότωσαν την τηλεόραση όπως την ξέραμε. Μαζί με το υπόλοιπο FOX, το MTV και το CNN έστησαν το τηλεοπτικό τοπίο των επόμενων 30 ετών, πλησιάζει ο καιρός που κάτι άλλο θα «σκοτώσει» τους Simpsons και αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό, είναι εξέλιξη.
