Κόκκινο ή μπλε χάπι; Πραγματικότητα ή προσομοίωση αυτής; Με αυτήν την ερώτηση ξεκινά ουσιαστικά το Matrix, εκεί κάπου στα πρώτα 30 λεπτά της πρώτης ταινίας. Μία ερώτηση, στην οποία, αρχικά, πολλοί δεν μπορούσαν να απαντήσουν. Ο κόσμος έψαχνε να βρει τη συσχέτιση των ανθρώπων με τις μηχανές και τα προγράμματα. Τον τρόπο με τον οποίο κάποιος ταξίδευε νοητικά σε μία ολότελα διαφορετική πραγματικότητα που είχε δημιουργηθεί με αυτοσκοπό να τον κοροϊδέψει με το φαίνεσθαι και να τον εκμεταλλευτεί χρησιμοποιώντας την ενέργεια που παράγει το σώμα του. Όλα αυτά στο πλαίσιο της εκδίκησης των μηχανών απέναντι στα πρώην αφεντικά τους.
Έξυπνο και ιδιαίτερα μπροστά για την εποχή του το σενάριο του δίδυμου Wachowskis. Λίγο tech gear freak να ήσουν στα 2000s, δεν υπήρχε περίπτωση να μην ενθουσιαστείς. Και μόνο με την εικόνα του πράσινου κώδικα που πέφτει non-stop στην οθόνη και εικονίζει υπό τη δική του οπτική ολόκληρη την ανθρωπότητα. Όταν, δε, αργότερα το συνέδεσες με τους τύπους που αντιπροσωπεύουν την ψηφιοποιημένη, ανθρωπόμορφη φιγούρα του διαχειριστή ενός υπολογιστή, τον κάδο ανακύκλωσης, έναν ιό ή τον προγραμματιστή, δε γινόταν να μην πάθεις ένα mindfuck.
Και, ναι, το cast είναι άψογο. Ο Keanu Reeves τουλάχιστον καταπληκτικός που έκανε όλες τις σκηνές μάχης μόνος του χωρίς stunt double και, μάλιστα, ενώ ανάρρωνε από χειρουργείο στον αυχένα. Η σκηνοθεσία και τα εφέ, καθαρά αποκαλυπτικά για την εποχή. Το «Clubbed to Death» έχει επάξια κατακτήσει τη θέση του στα πιο εικονικά τραγούδια all-time. Τα ουσιαστικά θέματα, όμως, είναι άλλα.
Πριν μερικές ημέρες, έκατσα και ξαναείδα την τριλογία. Αυτήν τη φορά, παρατηρώντας διαφορετικά τις λεπτομέρειες. Ήταν δύο ημέρες αφιερωμένες στην post-apocalyptic αλλά όχι και τόσο απίθανη -κατά πολλούς- να συμβεί πραγματικότητα. Το Matrix δε μιλάει για ζόμπι, φονικά υπερέντομα ή βαμπίρ που καταλαμβάνουν την ανθρωπότητα. Το θέμα του είναι η AI -Artificial Intelligence- που ο άνθρωπος χρησιμοποιούσε για προσωπική χρήση και ξέφυγε από τον έλεγχό του. Γιατί η εξέλιξη δεν αφορά μόνο στο ανθρώπινο είδος, αλλά η έπαρσή του ήταν τόσο μεγάλη που δεν μπόρεσε να το δει. Είχε την εντύπωση πως θα αναβάθμιζε συνεχώς τις μηχανές, υποδουλωμένες, για να κάνει τη δική του ζωή πιο εύκολη. Τις έφτιαξε, τελικά, κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσή του ως ένας άλλος θεός του πλανήτη. Έτσι έβλεπε τον εαυτό του, ακόμα και μη θέλοντας να το παραδεχτεί. Δεν μπορούσε να φανταστεί, όμως, ότι θα γινόταν ο αρχιτέκτονας της δικής του πτώσης.
Το τρομακτικό και, παράλληλα, εντυπωσιακό της υπόθεσης είναι ότι, το 2001, ο φιλόσοφος Nick Bostrom του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, παρουσίασε μία έρευνα, κατά την οποία ουσιαστικά ένας υπερυπολογιστής είχε την ικανότητα να δημιουργήσει μία προσομοίωση της ανθρωπότητας. Η ιστορία του ανθρώπου, οι αναμνήσεις του, τα συναισθήματά του, ακόμα και οι σκέψεις του, θα είναι μέρος της δουλειάς της εν λόγω μηχανής. Στην περίπτωση ενός τέτοιου υποθετικού σεναρίου, τα βιώματά μας σήμερα (θα) αποτελούν απλώς μερικά data αποθηκευμένα στον σκληρό δίσκο της μηχανής. Παρά το ότι το 2016 ο Elon Musk ειρωνεύτηκε το concept, ο Bostrum όχι απλώς δεν παραμέρισε τους ισχυρισμούς του, αλλά σε ομιλία του στο TED ισχυρίστηκε ότι τέλος της ανθρωπότητας θα έρθει με τη δική της τεχνολογία κι ότι ο μόνος τρόπος να το αποτρέψει είναι A.I. να εποπτεύουν την κατάσταση. Κάτι που, βέβαια, με τη σειρά του μπορεί να πυροδοτήσει τη χειραφέτηση της τεχνολογίας, να καταλήξει σε εκ νέου ερωτήσεις για το πόση αυτονομία πρέπει να της δοθεί και να αρχίσει αυτός ο φαύλος κύκλος από την αρχή.
Μέσα σε αυτό το -για πολύ καλό λόγο- συνηθισμένο πια pattern των ρομπότ που κατακτούν τον κόσμο, υπάρχει και μία άλλη ανάγνωση πίσω από τις ταινίες. Πιο εσωτερική: Η άρνηση. Το μέχρι τότε άγνωστο δίδυμο Wachowski κατάφερε να δημιουργήσει ένα σενάριο βασισμένο στην αλληγορία. Από κάθε τρόπο. Το κόκκινο και το μπλε χάπι παρουσιάζει το δίλημμα του ανθρώπου μεταξύ της επιλογής της αληθινής πραγματικότητας και αυτής που θέλει να πιστέψει ότι είναι αληθινή. Η ανθρωπότητα καταστράφηκε όταν θεώρησε ότι υπερείχε πάντων, όμως η ύπαρξη χαπιών συμβολίζει όχι μόνο την ελευθερία βούλησης αλλά και την ύπαρξη των ανθρώπων που δε θέλουν να δουν την αλήθεια. Εκείνους που προτιμούν να ζήσουν στο ψέμα γιατί αυτό έχουν συνηθίσει. Όσους απαρνιούνται την αλήθεια γιατί φοβούνται να την αντικρίσουν. Η δική τους αλήθεια είναι ένα καλά σχεδιασμένο ψέμα, μία φούσκα που τους κάνει να νιώθουν ασφαλείς. Η άρνηση ήταν ανέκαθεν ένας μηχανισμός προστασίας του ανθρώπου. Ήδη από την εποχή του Freud που της απέδιδε πολύ οδυνηρές μνήμες που κάποιος δεν ήθελε να αντιμετωπίσει.
Ποιος να το έλεγε ότι λίγο πριν αρχίσουν τα 2000s, οι Wachowskis μέσα από ένα κράμα επιστημονικής φαντασίας, προηγμένης τεχνητής νοημοσύνης, επανάστασης των ρομπότ και εμπορικότητας Hollywood, θα κατάφερναν να παραδώσουν μία ταινία που διεισδύει βαθιά στην ανθρώπινη ψυχολογία. Όλα αυτά, την ώρα που ο θεατής έχει κόψει εισιτήριο για άλλο ένα blockbuster.
