Κοιτώντας πίσω στο χρόνο, στις πετυχημένες και μεγάλες ταινίες, αναρωτιέσαι τι θα συνέβαινε πολλές φορές αν τα κομμάτια του παζλ δεν είχαν κάτσει κατά τέτοιον τρόπο ώστε να δημιουργηθούν. Πάρε για παράδειγμα το Trainspotting. To πρώτο, το ορθόδοξο. Αν ο Irvine Welsh, ο συγγραφέας του βιβλίου δεν είχε εκτιμήσει το Shallow Grave του Danny Boyle, δεν θα είχε δώσει τις ευλογίες του ώστε να γίνει ταινία το πρώτο του βιβλίο. Αντιστοίχως, αν ο Boyle δεν είχε διαβάσει εκείνο το μυθιστόρημα που του έκανε δώρο ο παραγωγός της ταινίας, ο Andrew MacDonald, δεν θα είχε όνειρο να κάνει ένα φιλμ σαν και αυτό, όπου αγάπησε το στόρι από την πρώτη στιγμή. Και μετά ήρθε το καστ.
Όσο και αν θες να πιστέψεις σε κάτι, να το πιστέψεις αληθινά με την ψυχή σου, μπορείς να φανταστείς την κορυφή αλλά όχι και την επιτυχία μετά από αυτή. Δηλαδή ούτε ο Boyle ούτε ο Welsh, όταν έκατσαν στο ίδιο τραπέζι, θα σκέφτηκαν πως το κινηματογραφικό Trainspotting θα έπαιρνε μία θέση στο πάνθεο των καλύτερων βρετανικών ταινιών όλων των εποχών ή ότι ο Observer θα το ονόμαζε ως την καλύτερη ταινία της τελευταίες 25ετίας. Αλλά, λίγο-πολύ, αυτά είναι στοιχεία που τα βρίσκεις και στη Wikipedia. Η αληθινή ερώτηση, είναι γιατί οι ταινίες σαν το Trainspotting -ή μάλλον το ίδιο το Trainspotting- συνεχίζει να επιδρά με τον ίδιο τρόπο σαν να το βλέπεις ξανά το 1996.
Θα μπορούσες λοιπόν να πεις, ότι είναι άλλη μία πετυχημένη ταινία που μιλάει για την εξάρτηση των ναρκωτικών. Είναι όμως τόσα πολλά περισσότερα. Το Trainspotting, στο δικό μου μυαλό, άνηκε πάντα σε εκείνες τις ταινίες που καταπιάνονται άρτια με το black humor. Είναι μία παρέα αποτυχημένων -γιατί είναι αυτό ακριβώς- οι οποίοι ψάχνουν ένα λόγο ύπαρξης κάτω από το μουντό ουρανό της Σκωτίας. Γιατί η Σκωτία, την εποχή που ο Welsh έγραφε το βιβλίο, ήταν πράγματι μία χώρα μέσα σε μία άλλη χώρα, που οι κάτοικοί της πάλευαν με την ανεργία και την υψηλή φορολογία και όλο και περισσότεροι νέοι έβρισκαν παρηγοριά στα ναρκωτικά. Όλο αυτό το ‘‘lifestyle’’ που ακολουθούσαν, αυτή η ευκαιριακή νοοτροπία του «σήμερα είμαστε, αύριο δεν είμαστε», βγήκε μοναδικά μέσα από το σενάριο του John Hodge και στην ικανότητα να γράψει υπέροχα τους χαρακτήρες του βιβλίου για την ταινία. Πέρα του ότι ο Ewan McGregor και η παρέα του είναι αυτό που λέμε «ένας κι ένας», μέσα από κωμικοτραγικές καταστάσεις καταλήγουμε στο να δοκιμάζεται μία παρέα που, τελικά δεν είναι φίλοι. Είναι απλά losers που κάνουν παρέα με όμοιους τους.
Πέρα λοιπόν από τα «σεντόνια» του Spud και τις βουτιές στην τουαλέτα του Renton που αποτελούν τις, κατά κάποιον τρόπο, εύθυμες νότες της ταινίας, ουσιαστικά το Trainspotting είναι ένα είδους ντοκιμαντέρ για τους ανθρώπους που χάνουν τον ίδιο τους τον εαυτό μέσα στην εξάρτηση. Απλά, όλο αυτό, παρουσιάζεται μέσα από μία αστική ιστορία. Αν το καλοσκεφτείς, παρότι οι πρωταγωνιστές μπλέκουν σε διάφορες καταστάσεις, όλα εξελίσσονται και έχουν ως στόχο την ηρωίνη. Πώς θα την κάνουν, που θα την κάνουν, πώς θα την βρουν, πώς θα την πουλήσουν. Αυτό μόνο και τίποτε άλλο. Όλα τα υπόλοιπα απλά συμβαίνουν και προσπαθούν να κολλήσουν στην καθημερινότητά τους.
Όμως όπως κάθε καλή ταινία, έχει και τα διδάγματά της. Εκείνα που ειδικά αν είσαι στην εξάρτηση πρέπει να τα αναγνωρίσεις. Γιατί δεν μπορείς να ανοίξεις ένα νέο κεφάλαιο στη ζωή σου αν δεν κλείσεις εκείνο της εξάρτησης. Είτε είσαι ο Begbie που ψάχνεται για καβγά, είτε ο Tommy που καταφεύγει στα στεροειδή, είτε ο Spud με τον Sickboy και τον Renton που θα πουλούσαν τη μάνα τους για μία ουγκιά. Αυτή είναι η αλήθεια κάθε ναρκωτικού ή ναρκωτικού οποιασδήποτε μορφής εκεί έξω. Όσο γεμίζεις την εξάρτηση χάνεις τον εαυτό σου και αυτό το κομμάτι, προβλήθηκε από το Trainspotting με τη μοναδική κουλτούρα που θα συναντούσε κανείς στο Ηνωμένο Βασίλειο της δεκαετία του ’90. Το ότι όλο το στόρι συνέβη στο Εδιμβούργο, είναι απλά άλλο ένα πετραδάκι σε αυτή την μίζερη, μουντή καθημερινότητα που ζει ένας άνεργος με εξάρτηση στην σκληρή γη της Σκωτίας.
Ίσως η αλήθεια πίσω από την εξάρτηση, να βρίσκεται σε αυτό που ο Welsh ονόμαζε στο βιβλίο «αφοσίωση». Γιατί τις περισσότερες φορές, δεν είναι απλά ότι δεν έχουμε στόχο για την ζωή μας, αλλά ότι φοβόμαστε να αφοσιωθούμε σε ένα όνειρο. Άλλωστε το ίδιο έκανε και ο Danny Boyle που τότε είχε γυρίσει μόλις μία ταινία. Είδε κάποια στιγμή ένα όνειρο μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου και σκέφτηκε να το κάνει πραγματικότητα.
Και αυτό είναι το Trainspotting και μάλλον γι’ αυτό μας αρέσει και τόσο. Γιατί μέσα σε αυτή την αθλιότητα του Renton και της παρέας του, μέσα στα ναρκωτικά τους και όλη την οδύνη που τους έφεραν, βρίσκει κανείς μία στεναχώρια αλλά και συνάμα ειλικρίνεια που τόσο δύσκολα βρίσκει κανείς στις μέρες μας.
